تحولات آرای اخوانی‌ها، از حسن‌البنا تا راشدالغنوشی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی‌ دکتری‌ تربیت مدرس

2 استادیارجامعه‌شناسی، دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
هدف از نگارش این مقاله نشان‌دادن این نکته است که بر خلاف آن‌چه معمولاً در ایران اندیشیده می‌شود، تفکر اخوانی یک تفکر یک‌دست و یک‌پارچه نیست و در بین متفکران شاخص اخوانی تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای وجود دارد. در این مقاله ما چهار اندیشمند را از دو نسل متفاوت اخوان برگزیده‌ایم و با بررسی دیدگاه‌های آن‌ها سعی کرده‌ایم نشان دهیم که آن اندیشه‌ای که تفکر اخوانی را به یک کلیت یک‌دست فرو می‌کاهد، اندیشه‌ای ساده‌انگار و نادرست است. به این منظور به بررسی دیدگاه‌های حسن‌البنا و سیدقطب از نسل سنتی اخوان و یوسف‌القرضاوی و راشد‌الغنوشی از نسل جدید متفکران اخوانی پرداخته‌ایم. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که اندیشۀ اخوانیِ نسل پس از البنا و سیدقطب، تغییرات قابل‌توجهی کرده است و برخی از متفکران شاخص اخوانی در اندیشه‌های نسل اول و ازجمله خود البنا تجدیدنظرهای اساسی‌ کرده‌اند. ضمن آن‌که در هر دورۀ خاص نیز تفاوت‌های نسبتاً قابل‌توجهی بین دیدگاه‌های اخوانی‌ها وجود داشته و دارد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of Variations in Muslim Brotherhood' Thought, from Hassan al-Banna to Rashid al-Ghannushi

نویسندگان [English]

  • Mohsen Ebadi 1
  • Sara Shariati Mazinani 2
چکیده [English]

The main aim of this paper is to make clear that, contrary to what is usually thought in Iran, Muslim brotherhood’s thought is not a unified and integrated one and there are remarkable differences among influential Muslim brotherhood scholars. In this paper four scholars of two different generations of Muslim brotherhood are selected to analyze their standpoint and to show the theory which reduces Muslim brotherhood’s thought to a unified totality is a simplified misconception. Thus analyzing thought of Hassan al-banna and Sayyid Qutb as representatives of the traditional generation of Muslim brotherhood and Yusuf al-Qardawi and Rashid Al-ghannushi as the new generation of Muslim brotherhood’s thinkers we conclude that the thought of post-Hassan Al-banna and Sayyid Qutb generation of Muslim brotherhood has remarkably changed, due to the fundamental changes in the first and most influential generation of Muslim brotherhood scholars including Hassan Al-banna. Furthermore through different periods of time there have been and still are remarkable differences among Muslim brotherhood thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Muslim brotherhood
  • Islamic government
  • women right
  • west and western sciences
منابع
استپان، آلفرد و خوان لینتس (1392). «رژیم‌های جدید: دوگانه دموکراتیک ـ اقتدارگرا»، مجلۀ اندیشة پویا، س 2، ش 7.
آقایی، بهمن و خسرو صفوی (1365). اخوان المسلمین: تاریخ پیدایش تحولات و فعالیت‌های جنبش، تهران: رسام.
بحرانی، مرتضی (1384 الف). «محمد غزالی»، اندیشۀ سیاسی در جهان اسلام از فروپاشی خلافت عثمانی، ج 2، علی‌اکبر علیخانی و دیگران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ، و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
بحرانی، مرتضی (1384 ب). «مصطفی سباعی»، اندیشۀ سیاسی در جهان اسلام از فروپاشی خلافت عثمانی، ج 2، علی‌اکبر علیخانی و دیگران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ، و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
البنا، حسن (1371). خاطرات زندگی حسن‌البنا، ترجمۀ ایرج کرمانی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
البنا، حسن (1388). پیام بیداری، ترجمۀ مصطفی اربابی، تهران: احسان.
البنا، حسن (1404 ق). مجموعه الرسائل الامام الشهید حسن‌البنا، قاهره: المکتبه التوفیقیه.
بورجا، فرانسوا (1392). اسلام سیاسی، نگاهی به تاریخ و اندیشة حرکة النهضة تونس، ترجمة سید‌هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
حسینی، اسحق موسی (1387). اخوان‌المسلمین: بزرگ‌ترین جنبش اسلامی معاصر، ترجمۀ سید‌هادی خسرو‌شاهی، تهران: اطلاعات.
خسروی، غلامرضا (1384). «حسن‌البنا»، اندیشۀ سیاسی در جهان اسلام از فروپاشی خلافت عثمانی، ج‌ 2، علی‌اکبر علیخانی و دیگران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ، و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
رزق، جابر (1384). دین و دولت در اندیشۀ شهید حسن‌البنا، ترجمۀ محمد‌جواد حجتی کرمانی، تهران: اطلاعات.
غنوشی، راشد (1381). آزادی‌های عمومی در حکومت اسلامی، ترجمۀ حسین صابری، تهران: علمی و فرهنگی.
غنوشی، راشد (1392). راه حل دموکراتیک برای جنبش‌های اسلامی، ترجمة سیدهادی خسروشاهی، قم: مؤسسة بوستان کتاب.
غنوشی، راشد (1390). مصاحبة سایت رسمی جماعت دعوت و اصلاح ایران، <http://www.islahweb.org/content/2011/11/4579>، بازیابی در 10/5/1391.
غنوشی، راشد (1433). اذا لم تعد السلطه الی الشعب قان السعودیه ستقوم بانقلاب، سایت رسمی جماعت دعوت و اصلاح ایران، <http://www.islahweb.org/ar/content/2012/1/4963>، بازیابی در 5/10/1392.
قرضاوی، یوسف (1371). ورشکستگی لیبرالیسم و سوسیالیسم و جنایاتشان بر امت اسلام، ترجمۀ محمد‌تقی رهبر، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
قرضاوی، یوسف (1379). فقه سیاسی، ترجمۀ عبدالعزیز سلیمی، تهران: احسان.
قرضاوی، یوسف (1381). اخوان‌المسلمین، هفتاد سال دعوت، تربیت و جهاد، ترجمۀ عبدالعزیز سلیمی، تهران: احسان.
قرضاوی، یوسف (1384). مصاحبه با رادیو بی‌بی‌سی عربی، سایت رسمی جماعت دعوت و اصلاح ایران، <http://www.islahweb.org/content/2005/9/12>، بازیابی در 10/05/1391.
قرضاوی، یوسف (1433). نرید أن نبدأ من جدید و أن تتعلم الأمه الأولویات، سایت رسمی جماعت دعوت و اصلاح ایران، <http://www.islahweb.org/ar/content/2012/4/5477>، بازیابی در 6/9/1392.
قطب، سید (1379). عدالت اجتماعی در اسلام، ترجمة محمدعلی گرامی و سیدهادی خسروشاهی، تهران: کلبة شروق.
قطب، سید (1390). نشانه‌های راه، ترجمۀ محمود محمودی، تهران: احسان.
کپل، ژیل (1375). پیامبر و فرعون، ترجمة حمید احمدی، تهران: کیهان.
مرادی، مجید (1384). «سید قطب»، اندیشۀ سیاسی در جهان اسلام از فروپاشی خلافت عثمانی، ج 2، علی‌اکبر علیخانی و دیگران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ، و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
مصلی، احمد (1391). «گفتمان‌های بنیادگرایی جدید در باب جامعۀ مدنی، کثرت‌گرایی و مردم‌سالاری»، از کتاب جامعۀ مدنی و دموکراسی در خاورمیانه، گزیده و ترجمۀ محمد‌تقی دلفروز، تهران: فرهنگ جاوید.
میشل، ریچارد (1390). تاریخ جمعیت اخوان‌المسلمین از آغاز تا امروز، ج 1، ترجمۀ سید‌هادی خسرو‌شاهی، تهران: اطلاعات.
میشل، ریچارد (1390). تاریخ جمعیت اخوان‌المسلمین از آغاز تا امروز، ج 2، ترجمۀ سید‌هادی خسرو‌شاهی، تهران: اطلاعات.
النمنم، حلمی (1999). سیدقطب و ثوره یولیو، قاهره: مدیریت للنشر و المعلومات.
یکن، فتحی و رامز طنبور (1387). جهانی‌شدن و آیندۀ جهان اسلام، ترجمۀ مولود مصطفایی، تهران: احسان.
 
Dabashi, hamid (2008). Islamic liberation theology resisting the empire, London: Routledge .
Halverson, Jeffry (2010). Theology and creed in sunni Islam, Basingstoke, Palgrave MacMillan.
Khatab, sayed (2006). The political thought of sayyid qutb, London: Rutledge.
Tibi, bassam (1998). The challenge of fundamentalism, Berkeley: California, university of California press.
Zollner, Barbara H. E (2009). The Muslim brotherhood, hasanal-hudaybi and ideology, London: Rutledge.