جریان‌های سلفی؛ از انقیاد تا افراط‌گرایی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی، شهید بهشتی

2 کارشناس‌‌ارشد باقرالعلوم

چکیده

چکیده
سلفیه به‌صورت یک جریان فکری ـ مذهبی به شیوه‌ای انتقادی در بین جامعۀ اهل سنت ظاهر شد، به‌تدریج رنگ سیاسی به خود گرفت، و درنهایت به یک جریان فکری سیاسی تبدیل گردید. با وجود این، پس از مدتی منازعات فکری و عقیدتی موجب اختلاف میان رهبران و طرفداران این جریان گردید. دسته‌ای از آن‌ها به نام «جامیه» در کنار حکومت قرار گرفتند و اطاعت از سلطان را لازم دانستند. دستۀ دوم «سروریه» نام گرفتند که با تشکیک در تقلیدگرایی و با فردی‌سازی فتوا زمینۀ خروج بر سلطان را فراهم کردند. دستۀ سوم به نام «قطبیه» نسخۀ بیگانه را برای کشورهای اسلامی نفی کردند و شعار جهادگرایی و حق مجازات سلطانی که رفتار اسلامی نداشته باشد را تبلیغ کردند. و درنهایت، دستۀ چهارم تشکیک در تقلیدگرایی سروریه و جهادگرایی قطبیه را درهم آمیختند و به‌نام «القاعده» مبارزۀ جهانی و افراط‌گرایی را عملیاتی نمودند. در مقالۀ حاضر با گزارشی از این جریان‌های سلفی، چگونگی تحول پدید‌آمده در جریان سلفیه، از انتقاد تا افراط‌گرایی، توضیح داده‌ می‌شود. از دیدگاه حاکم بر مقاله، مهم‌ترین عامل این تحول، شرایط سیاسی ـ اجتماعی حاکم بر کشورهای اسلامی و فرایند‌های حاکم بر مناسبات این کشورها در نظم جدید جهانی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Salafi Movements; from Subjection to Extremism

نویسندگان [English]

  • Mansour Mirahmadi 1
  • Aliakbar Valadbeygi 2
چکیده [English]

Salafiyah appeared among the Sunni community as a religious movement in a critical manner and gradually took on a political color which eventually changed into a political movement. After a while, their religious strife caused some discrepancies between leaders and followers. A group of them called “Jamieh” supported the government and considered the obedience of the ruler (King) necessary. The second group, “Srurieh”, by individualization of “Fatva” prepared the ground for disobedience to the ruler (king).The third party, “Qotbieh“, with their jihadist propaganda, promoted the idea of Sultanate punishment if his behavior was not Islamic. Finally, the fourth group called “Al Qaeda”, Came up with a combination of skepticism in Srurie and jihadist propaganda of Qotbiye and initiated the world struggle and the extremism. This essay describing these Salafi movements, explains their evolution from subjection to extremism. For the authors, the most important factor of this evolution, is the social and political conditions prevailing in the Muslim world and the processes that govern the relations between the countries in the new world order.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Salafi movements
  • Srurieh
  • Jamieh
  • Qtbieh
  • Al Qaeda
  • subjection
  • extremism
منابع
اسماعیلی، حمیدرضا (1386). القاعده از پندار تا پدیدار، تهران: اندیشه‌سازان نور.
اکرم‌عارفی، محمد (1378). «مبانی مذهبی و قومی طالبان»، مجلة علوم سیاسی، ش 4، <http://www.hawzah.net/fa/article>، 10/5/89.
الامین، سیدمحسن (1365). کشف الارتیاب، تهران: امیرکبیر.
بخشی شیخ احمد، محمد (1385). بررسی عوامل اندیشه‌ای و عینی شکل‌گیری القاعده، پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی تهران.
برزگر، ابراهیم (1390). استعارة صراط در اندیشۀ سید قطب، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
پژوهشکدة مطالعات روابط بین‌الملل، «سلفی‏‌گرایی در سوریه و آیندة بحران»، <http://riirpolitics.com>، بازیابی در 2/3/93.
پولی، میشل، خالد دوران (1380). بن لادن کیست؟ ترجمة مهشید میرمعزی، تهران: روزنه.
حوزه نت (1375)، «صلح با ابلیس»، مجلات علمی خبری میقات حج بهار، ش 15، <http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart>.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (1390). «قطر در رؤیای دست‌یابی به قدرت منطقه‌ای»، <http://irna.ir/fa/News>، بازیابی در 16/9/90.
خبرگزاری فارس (1393). «چرا ترکیه به دنبال تغییر رژیم در سوریه است»، <http://www.farsnews.com/newstext>، در بازیابی 17/2/93.
خبرگزاری مهر (1393). «شیخ فتنه‌گر سیطرۀ داعش بر برخی مناطق عراق را انقلاب مردمی خواند»، <http://www.mehrnews.com/detail/News>، بازیابی در 25/3/93.
خوش‌آیند، حمید (1392). «از سلفی‌های درباری تا سلفی‌های سیاسی جهادی»، شبکة خبر، <www.irinn.ir/news>، بازیابی در 31/1/92.
دکمجیان، هرایر (1377). جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمة حمید احمدی، تهران: کیهان.
روزنامة جمهوری اسلامی (1392). «سلفی‌گری در گفت‌وگو با داوود فیرحی»، <www.feirahi.ir/?articel>، بازیابی در 17/4/92.
سایت خبری تحلیلی فاریاب نیوز (1392). «بن‌باز خادم و غلام رژیم صهیونیستی»، <http://www.faryabnews.ir/press/index.php/component/content/article/1-latest-news>، بازیابی در 21/6/92.
سمیر المغربی، أبوالبراء (1393). «اقوال علماء السنه المعتبرین فی جماعه اخوان المسلمین»، <http://www.ajurry.com/vb/showthread>، بازیابی در 21/2/93.
الصویان، محمد بن‌عبدالرحمن الصویان (1410). مَنهج أهل السُنة والجماعَة فی تَقویمُ الرِجالِ و مُؤَلفاتِهِم، الریاض: شارع العلیا العام.
عبدالفتاح الخالدی، صلاح (1370). امریکا از دیدگاه سید قطب، ترجمة مصطفی اربابی، تهران: احسان.
عزام، عبدالله (1393). «عملاق الفکر الاسلامی؛ الشهید سید قطب»، <http://www.tawhed.ws>، بازیابی در 29/2/93.
عزام، عبدالله (1393). «سید قطب؛ عشرون عاما علی الشهاده»، <http://www.tawhed.ws>، بازیابی در 29/2/93.
علیزاده موسوی، سیدمهدی (1390). «جریان‌های درون وهابیت»، پایگاه پژوهشی تخصصی وهابیت‌شناسی، <http://www.vahhabiyat.com/showdata.aspx>، 8/12/90.
العماد، عصام (1385). «جریان‌های جدید وهابیت»، <http://www.shia-news.com>.
العماد، عصام (1387). «جریان‌های جدید وهابیت»، شیعه نیوز، <http://www.shia-news.com>، بازیابی در 27/8/87.
عمیر المدخلی، ربیع بن هادی (1393). منهج اهل السنه فی نقد الرجال و الکتب والطوائف، <http://www.rabee.net>، بازیابی در 21/2/93.
فدوی، عبدالقیوم (1381). اسامه بن لادن و ماجراها، کابل: مفاخر.
فردا نیوز، «وصیت‌نامة بن لادن»، <http://www.fardanews.com/fa/news>.
فیرحی، داوود (1393). «اعتدال و افراط؛ ایران در منطقه»، وب‌سایت خبری تحلیلی فرارو؛ نشست انجمن علوم سیاسی ایران با همکاری پژوهشکدة مطالعات استراتژیک خاورمیانه، <http://fararu.com/fa/news>، بازیابی در30/5/93.
قزوینی، سیدمحمدحسن (1366). فرقۀ وهابی و پاسخ به شبهات آن‌ها، ترجمة علی دوانی، تهران: وزارت ارشاد.
قطب، سید (1369). ویژگی‌های ایدئولوژی اسلامی، ترجمة سید‌محمد خامنه‌ای، تهران: کیهان.
قطب، سید (1358). اسلام و استعمار، ترجمة محمد‌جعفر امامی، قم: امید.
کوپل، ژیل (1366). پیامبر و فرعون، ترجمة حمید احمدی، تهران: کیهان.
مارسدن، پیتر (1379). طالبان: جنگ، مذهب و نظم نوین در افغانستان، ترجمة نجله خندق، تهران: وزارت امور خارجه.
موسوی علیزاده، سیدمهدی (1390). «گرایش‌های فکری سلفیه در جهان امروز، مفهوم‌شناسی و تاریخ سلفیه، گونه‌شناسی سلفیه»، پایگاه پژوهشی تخصصی وهابیت‌شناسی، <http://www.vahhabiyat.com/showdata>، 13/10/90.
مهدی‌زاده کابلی (1388). «سازمان القاعده»، دانشنامة آریانا، < http://database-aryana-encyclopaedia.blogspot.com>، بازیابی در 13/10/88.
میراحمدی، منصور (1385). «مقایسة ویژگی‌های معرفت‌شناختی جریان‌های فکری سیاسی معاصر در جهان اسلام»، مجلة رهیافت‌‌های سیاسی و بین‌المللی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، زمستان، ش 8، <http://www.ensani.ir>.
نجات، سیدعلی (1393). «جریان‌شناسی سلفی‌های جهادی تکفیری در بحران سوریه»، شبکة اینترنتی آفتاب، <http://www.aftabir.com/articles/view/politics/political_science>، بازیابی 9/5/93.
نجمی، احمد (1386). «سید قطب؛ طلایه‌دار بیداری اسلامی»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، <http://www.irdc.ir/fa/content>، 26/2/1386.
«نفوذ تفکر اخوان‌المسلمین در مراکز فکری سلفی‌های عربستان»، به نقل از فهد الشقیران «جامیه السعودیه و الموقف من الجماعات الاخری»، <http://al-kafi.com/news>، 4/4/92.
متقی، ابراهیم (1393). «ریشه‌ها و آیندة داعش»، ملت آنلاین، <http://mellatonline.ir/news>، بازیابی در 13/04/93.
نقشبندی، مریوان (1393). «ماهیت داعش»، خبرگزاری فارس، <http://www.farsnews.com/newstext>، بازیابی در 23/5/۹۳.