اداره امور شرعی و جایگاه نهادها و علمای دینی در نظام حقوق اساسی کشورهای اسلامی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، استادیار گروه حقوق دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی

2 دانش‌آموخته دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران.

3 دکتری علوم اجتماعی، دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی

10.30465/cps.2019.3534

چکیده

علی‌رغم تشکیل کشورهای اسلامی بر­اساس الگوی دولت مدرن، ماهیت اجتماعی احکام اسلامی موجب ایجاد جایگاه تعیین­کننده­ای برای علما و نهادهای دینی در نحوه‌ی اداره‌ی این کشورها شده و در کنار اداره امور خاص شرعی به شکل مستقیم یا غیرمستقیم، ساختار اجرایی این دولت‌ها را تحت­تأثیر قرار­داده­است. لذا مسأله‌محوری این مقاله کشف الگوی مربوط به نحوه اداره امور خاص شرعی در دولت- کشورهای مدرن اسلامی و پرسش از جایگاه و نحوه نقش‌آفرینی علما و نهادهای دینی در ساختار حقوقی و اجرایی این کشورهاست. با توجه به ارائه تعریف منتخب از معیار اسلامی دانستن کشورها که همانا وجود حاکمیت اسلامی بوده و با توجه به هم‌گرایی دین و دولت در بسیاری از این کشورها، فرضیه مقاله آن است که نظام حقوق اساسی کشورهای اسلامی معاصر در این زمینه دارای الگوهای منحصربه­فردی است که دستاوردهای نوینی را در زمینه نقش‌آفرینی الزامات دینی در دوران معاصر درپی دارد که بازتاب نفوذ ارزش­ها و عرف­های غیرقابل انکار اسلامی در ساختار اداره جوامع اسلامی است. نگاه تحلیلی به این الگوها و آسیب‌شناسی و نقد نظام حقوق اساسی کشورهای اسلامی در این زمینه نیز یکی از مهم‌ترین بخش‌های این نوشتار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Department of religious affairs and the status of religious institutions and religious scholars in the Islamic legal system

نویسندگان [English]

  • Mahdi Chegeni 1
  • Esmail Ajorloo 2
  • Akbar Talebpour 3
1 Ph.D. in Criminal Law and Criminology, Assistant Professor, Law Department, Grand Ayatullah Boroujerdi
2 Ph.D. in Public Law, University of Tehran
3 Assistant Professor, Department of Social Sciences, University of Ayatullah Boroujerdi
چکیده [English]

Despite the formation of Islamic countries based on the pattern of a modern state, the social nature of Islamic rulings has created a decisive role for religious scholars and religious institutions in the management of these countries, and in addition to administering certain religious affairs, directly or indirectly, the administrative structure of this Governments have been affected. Therefore, the central issue of this paper is the discovery of a pattern related to the management of particular religious matters in the state-modern Islamic countries and the question of the status and manner of the role of religious scholars and institutions in the legal and executive structures of these countries. Given the definition of the Islamic criterion of knowing countries, which is the existence of Islamic sovereignty, and given the convergence of religion and state in many of these countries, the hypothesis of the paper is that the system of fundamental rights of contemporary Islamic countries has unique patterns in this regard. Which has made new achievements in the role of religious imperatives in contemporary times, reflecting the influence of irrefutable Islamic values ​​and practices in the structure of the administration of Islamic societies. An analytical look at these patterns and the pathology and critique of the Islamic fundamental rights system in this area is also one of the most important parts of this paper.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic countries
  • Islamic rulings
  • religious institutions
  • fundamental rights
  • religious affairs
ارکان، مائده (1382)، «دین و دین‌داری در سرزمین خدایان» قم، پگاه حوزه، اردیبهشت، شماره 92.
افتخاری، اصغر (1388)، «کالبد شکافی دولت دینی»، معرفت سیاسی، شماره1.
انصاری مهر، رضا (1384)، «دین و مذهب در جمهوری آذربایجان»، نشریه طلوع، شماره 16.
دانش­پژوه، مصطفی (1389)، مقدمه علم حقوق با رویکرد به حقوق ایران و اسلام، چ 1،قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
زیدان، جرجی (1372)، تاریخ تمدن اسلام، مترجم: علی جواهر کلام،چ 2، تهران: انتشارات امیرکبیر.
سرخسی، محمد ابن احمد (1971)، شرح السیر الکبیر،چ 1، قاهره: چاپ صلاح الدین منجد.
شجاعی‌زند، علیرضا (1376)، «تعامل‌های دین و دولت»، قبسات، شماره4.
شیخ طوسی، ابوجعفر(1396 ه ق)، مبسوط، چ 1، بیروت: دارالکتاب الاسلامیه.
طاهایی، سید­جواد (1381)، اندیشه دولت مدرن- به سوی نظریه دولت امام خمینی(ره)، چ 1، تهران: موسسه چاپ و نشر عروج.
عمید زنجانی ، عباسعلی (1389)، فقه سیاسیجلد 1، چ2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عمید زنجانی، عباسعلی(1385)، حقوق اساسی ایران، چ 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
غمامی، سیدمحمد مهدی(1390)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چ 1، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
غمامی، سیدمحمدمهدی(1391)، «قدرت نرم نظم اساسی جمهوری اسلام ایران در تحقق آرمان وحدت اسلامی»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال دوم، شماره ششم
فاضل میبدی، محمدتقی (1378)، «دین و دولت از نگاه امام خمینی»، نامه مفید، شماره 20.
فیرحی، داوود (1391)، نظام سیاسی و دولت در اسلام، چ 10، تهران، انتشارات سمت.
قربان زاده، محمد (1392)، گزارش: «شورای عالی امور اسلامی نیجریه در یک نگاه»، قابل دسترسی در: http://lagos.icro.ir/index.aspx?siteid=232&pageid=36782
کرمی، حامد (1389)، جایگاه مرزهای جغرافیایی در نظریه ولایت فقیه و قانون اساسی ج.ا. ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع).
گرجی، علی‌اکبر (1387)، «دموکراسی و آزادی مذهبی در بستر لائسیته»، پژوهش حقوق و سیاست، سال دهم، شماره 25.
گزارش (1371)، «آسیا؛ شناسایی کشورها»، مترجم: یاوری، فرامرز، تهران: گیتاشناسی.
گزارش (1374)، «وقف در ترکیه»، وقف میراث جاویدان، تابستان، شماره  10.
گزارش (1381)، ماهنامه میقات حج، پاییز، شماره 41.
گزارش «برآورد پویایی محیط سیاسی جنبش اسلامی آذربایجان»، قابل دسترسی در: http://qafqaz.ir/fa/?p=334
گلی‏زواره، غلام‏رضا (1378)، شناخت کشورهای اسلامی، چ 1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
محمد ابن مکی، شهید اول (بی‌تا)، الدروس، چ 1، قم: انتشارات مکتب مفید.
محمدی آشنانی، علی، گزارش: «تشکیلات مذهبی عربستان»، قابل دسترسی در: http://alwahabiyah.com/main.aspx?typeinfo=1&lid=0&mid=2184
مدنی، سیدجلال الدین(1387)، کلیات حقوق اساسی، چ 6، تهران: انتشارات پایدار.
مسعودی، مصطفی (1389)، راهنمای تجارت با سنگال، چ1، تهران، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
میرباقری، مهدی (1384)، «دین و دولت، دولت دینی»، بازتاب اندیشه، شماره 66.
 
http://www.mehrnameh.ir/article/3097.html
http://www.nscia.com.ng/docs/CONSTITUTION_of_the_Nigerian_Supreme_Council.pdf
Robertson, R., (1987), “church_state relation in comparative perspective”, p 153-160.