تحلیلی جامعه‌شناختی از منافع گروه‌های انقلابی در انقلاب مشروطه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی‌دکتری جامعه‌شناس‌اقتصادی، دانشگاه تهران

2 استادیار علوم سیاسی دانشگاه شاهد تهران

3 استادیار دانشگاه شاهد تهران

4 کارشناس‌ارشد جامعه‌شناسی انقلاب اسلامی

چکیده

چکیده
هدف نوشتار حاضر شناسایی منافع گروه‌های گوناگون مدعی قدرت در انقلاب مشروطه است. نوآوری پژوهش آن است که با وجود آثار بسیار دربارة انقلاب مشروطه، تا به حال اثری به تحلیل منافع گروه‌های بسیج‌گرِ انقلابی در مشروطه با استفاده از نظریه‌ای خاص نپرداخته است. رهیافت کلی این مقاله جامعه‌شناسی تاریخی و چهارچوب نظری آن مفهوم منافع در مدل بسیج «چارلز تیلی» است. روش پژوهش تحلیل اسناد تاریخی شامل کتب و مقالات و روش قیاسی است. بدین معنا که با کاربست مفهومِ منافع و با استفاده از اسناد تاریخی به شناسایی و انگیزه‌های گروه‌ها و سازمان‌های انقلابی مشروطه‌خواه می‌پردازیم. بازة زمانی مورد مطالعه از به‌چوب‌بستن تجار قند به عنوان نقطة آغاز تا صدور فرمان مشروطیت به عنوان پیروزی انقلاب مشروطه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Sociological Analysis of Interests of Revolutionary Groups in Constitutional Revolution

نویسندگان [English]

  • Ehsan Farhadi 1
  • Abbas Keshavarz Shokri 2
  • Ali Morshedizadeh 3
  • Abbasi Naiem 4
چکیده [English]

This paper attempts to identify the interests of different contenders in the Iranian constitutional revolution. The innovation of the research is that no research has ever been done on the revolutionary mobilizing groups in the constitutional revolution within the framework of a specific theory. The general approach of this paper was historical and its theoretical framework was Tilly’s Mobilization Model. The method of this research was deductive and at the same time based on historical document analysis, which included books and articles. In other words, the motivations of the constitutional revolutionary groups and organizations were identified and analyzed through the application of the concept of interest and the analysis of historical documents. The timeframe of this research begins from the bastinado of sugar merchants to the issuance of the decree for the constitution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: constitutional revolution
  • theory of resource mobilization
  • Charles Tilly
  • challenger groups
  • interests
منابع
آبراهامیان، یرواند (1377). ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر، ترجمة احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران: نشر نی.
آجدانی، لطف‌الله (1386). روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، تهران: اختران.
آزاد ارمکی، تقی (1380). مدرنیتة ایرانی؛ روشنفکران و پارادایم عقب‌ماندگی در ایران، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
آفاری، ژانت (1379). انقلاب مشروطة ایران (1911 - 1906)، ترجمة رضا رضایی، تهران: بیستون.
احمدزاده، میرحواس (1383). «بازرگانان و مشروطیت ایران تا صدور فرمان عدل مظفری»، در مشروطه‌خواهی ایرانیان، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران (باز).
انصاری رنانی، قاسم و قنبرعلی کرمانی (1380). تجارت در دورة قاجاریه، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
ایوانف، الکسوویچ (1357). انقلاب مشروطیت ایران، ترجمة آذر تبریزی، تهران: شاهرضا.
بروجردی، مهرزاد (1377). روشنفکران ایرانی و غرب، تهران: فرزان روز.
بهبهانی، شهریار (1387). زندگی سیاسی و اجتماعی سیدعبدالله بهبهانی از رهبران مشروطیت، تهران: امید فردا.
بهشتی سرشت، محسن (1380). نقش علما در سیاست از مشروطه تا انقراض قاجار، تهران: پژوهشکدة امام خمینی و انقلاب اسلامی.
پناهی، محمدحسین (1387). جامعه‌شناسی انقلاب (جزوة درسی).
ترابی فارسانی، سهیلا (1384). تجار، مشروطیت و دولت مدرن، تهران: نشر تاریخ ایران.
تقوی، مصطفی (1384). فراز و فرود مشروطه، تهران: مؤسسة تاریخ معاصر ایران.
تکمیل همایون، ناصر (1383). «از جنبش عدالت‌خواهی تا مشروطیت»، در مشروطه‌خواهی ایرانیان، ج 1، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران (باز).
تیلی، چارلز (1385). از بسیج تا انقلاب، ترجمة علی مرشدی‌زاد، تهران: پ‍‍ژوهشکدة امام خمینی و انقلاب اسلامی.
جلایی‌پور، حمیدرضا (1385). «تبیین فرایند پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1356 - 1357 بر اساس سرمشق انتخاب عقلانی و نظریة بسیج منابع»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، س 15، ش 56 - 57.
حبیبی خوزانی، محمد (1387). گفتمان مشروطة اسلامی: بررسی زمینه‌های پیدایش، بی‌جا: بی‌نا.
دولت‌آبادی، یحیی (1361). حیات یحیی، تهران: فردوسی.
رهبری، هادی (1387). تجار و دولت در عصر قاجار، از هم‌زیستی تا رویارویی، تهران: کویر.
زیباکلام، صادق (1377). سنت و مدرنیته، ریشه‌یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار، تهران: روزنه.
شاکری، خسرو (1384). پیشینه‌های اقتصادی ـ اجتماعی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی در آن عهد، تهران: اختران.
صفایی، ابراهیم (1344). رهبران مشروطه: مشتمل بر 24 بیوگرافی و شرح جالب و شگفت‌انگیز کلیة حوادث و وقایع نهضت مشروطة ایران، تهران: جاویدان علمی.
طباطبایی، سیدجواد (1386). تأملی دربارة ایران؛ نظریة حکومت قانون، تبریز: ستوده.
فوران، جان (1377). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500 میلادی مطابق با 879 شمسی تا انقلاب، ترجمة احمد تدین، تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1379). اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا پایان سلسلة پهلوی، ترجمة محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
کدی، نیکی. آر. (1358). ریشه‌های انقلاب ایران، ترجمة عبدالرحیم گواهی، تهران: قلم.
کرمانی، ناظم‌الاسلام (1346). تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
کسروی، احمد (1349). تاریخ مشروطة ایران، تهران: امیرکبیر.
گودرزی، غلامرضا (1386). تجدد ناتمام روشنفکران ایران، تهران: اختران.
لمبتون، آ. ک. س. (1375). ایران عصر قاجار، ترجمة سیمین فصیحی، مشهد: جاویدان خرد.
مارتین، ونسا (1382). «حوادث و رخدادها»، در مجموعه مقالات ایرانیکا، تألیف گروه نویسندگان، ترجمة پیمان متین، تهران: امیرکبیر.
محیط مافی، هاشم (1363). مقدمات مشروطیت، به کوشش جواد تفرشی و جواد جان فدا، تهران: علمی.
مدیر حلاج (1312). تاریخ نهضت ایران، به کوشش علی‌اکبر تسلیمی، تهران: بی‌نا.
مستوفی، عبدالله (1371). شرح زندگانی من، تهران: زوار.
ملک‌زاده، مهدی (1363). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران: علمی.
موسوی، محمد (1386). دین و دولت در ایران معاصر، قزوین: حدیث امروز.
مؤمنی، باقر (1352). ایران در آستانة انقلاب مشروطیت، تهران: صدای معاصر.