ORIGINAL_ARTICLE
فراز و فرود حکومتمندی در عصر ساسانیان (مطالعۀ موردی: نامۀ تنسر، عهد اردشیر)
چکیده برخی از نظریههای فلسفۀ تاریخ سیاسی بر آناند که تمدن زمانی شکل میگیرد که چالشها و منازعات جمعی پیرامون امر عمومی به صورت غیرخشونتآمیز حل و فصل گردد. تشکیل تمدن ارتباط بسیاری با دولت و ساختارهای بروکراتیک دارد. ساختارهای بروکراتیک نیز بر مبنای شاکلههای فلسفی ـ دینی و اسطورهای، سازههای فرهنگی ـ اندیشهای و ساختارها و نهادهای عینی مستقر میشود. اگر با این پیشفرض سیاست را هنر ممکنات با استفاده از تکنولوژیهای قدرت فرض بگیریم، این مقاله قصد دارد که سیاست ایرانشهری عصر ساسانیان را بررسی کند. از این زاویه، با گذر از نظریههای خطی و شرقشناسانه، ایران را بسان تمدنی باستانی با میراث ارزشمند سیاسی فرض کرده، ابعاد و مختصات نظریۀ حکومتمندی ایرانشهری را با تحلیل محتوای افق معنایی، بر اساس دو اندرزنامۀ سیاسی مشهور دورۀ ساسانیان، یعنی عهد اردشیر و نامۀ تنسر تبیین کنیم. پرسش اصلی مقاله این است که علل اندیشهای بهاوجرسیدن و سقوطکردن سلسلۀ ساسانیان چه بوده است؟ نظریۀ حکومتمندی ایرانشهری ساسانیان، بر اساس دو متن از دو دورۀ فراز (عهد اردشیر) و فرود (نامۀ تنسر) برخوردار است. این مقاله میکوشد این منحنی تحول را مورد واکاوی قراردهد تا مشخص شود چه تکنیکهایی از قدرت، ساسانیان را به اوج رساند و چه تکنیکهایی از قدرت، آن را به زوال و فروپاشی کشاند.
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_951_ddd5b9afa41f8e98846e435dff269a9a.pdf
2013-08-23
1
26
کلیدواژهها: نظریۀ ایرانی حکومت
ایرانشهری
عهد اردشیر
نامۀ تنسر
lمحمدباقر
خرمشاد
1
استادیار علوم سیاسی دانشگاه علامه
AUTHOR
روحالله
اسلامی
2
استادیار علوم سیاسی دانشگاه فردوسی
LEAD_AUTHOR
منابع
1
آبدی، دون (1388). «پدیدارشناسی تکنیک»، ترجمۀ مرادفرهادپور و صالح نجفی، جستارهایی در رسانه، فنّاوری و رسانه، ج 1، قم: دانشکدۀ ادیان و مذاهب.
2
آشتیانی، جلالالدین (1377). مدیریت نه حکومت، تهران: انتشار.
3
بردسیری کرمانی، میرزاعبدالحسینخان (1389). آینۀ اسکندری، تهران: چشمه.
4
تفضلی، احمد (1354). مینوی خرد، فرهنگ ایران باستان، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
5
جابری، محمدعابد (1389). نقد عقل عربی ـ تکوین عقل عربی ـ پژوهشی ساختارگرا در شکلگیری عقلانیت کلاسیک عرب، ترجمۀ سیدمحمد آلمهدی، تهران: نسل آفتاب.
6
دالمایر، فرد (1389). زبان و سیاست، ترجمۀ عباس منوچهری، تهران: مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
7
رضایی راد، محمد (1387). مبانی اندیشه در خرد مزدایی، تهران: طرح نو.
8
طباطبایی، جواد (1387). زوال اندیشۀ سیاسی در ایران، تهران: کویر.
9
عهد اردشیر (1348). پژوهش احسان عباس، ترجمۀ محمدعلی امامی شوشتری، تهران: انجمن آثار ملی.
10
فقیهی، ابوالحسن؛ و حسن داناییفرد (1384). بروکراسی و توسعه در ایران، تهران: رسا.
11
فوکو، میشل (1389). تئاتر فلسفه، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نی.
12
قادری، حاتم (1388). ایران و یونان، تهران: نگاه معاصر.
13
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1383). اقتصاد سیاسی ایران، ترجمۀ محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
14
کاملی، محمدجواد و مهدی الوانی (1389). شبکهها و خط و مشیگذاری عمومی، تهران: دانشگاه علوم انتظامی.
15
کریستنسن، آرتور (1367). ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: امیرکبیر.
16
کریستنسن، آرتور (1350). کارنامۀ شاهان، ترجمۀ باقر امیرخانی و بهمن سرکاراتی، تبریز.
17
گاست، خوزه ارتگایی (1387). طغیان تودهها، ترجمۀ داود منشیزاده، تهران: اختران.
18
لاهوری، اقبال (1380). سیر فلسفه در ایران، ترجمۀ دکتر ا ح آریانپور، تهران: نگاه معاصر.
19
نامۀ تنسر به گشنسب (1354). تصحیح مجتبی مینوی، گردآورنده محمداسماعیل رضوانی، تهران: خوارزمی.
20
ویدنگرن، گئو (1377). دینهای ایران باستان، ترجمۀ منوچهر فرهنگ، تهران: آگاهان دیده.
21
ویلیامز، آلن (1388). جستاری در فلسفۀ زرتشت، ترجمۀ سعید زارع، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
22
هدایت، صادق (1384). زند وهومنیسن ـ کارنامۀ اردشیر بابکان، تهران: آزادشهر.
23
Almendiger, Philip (2001). Planing in Postmodern Times, London and Newyork: Routledge.
24
Ashcroft, Bill; and Pal Ahluwalia (2001). Edward Said, London and Newyork: Routledge.
25
Carrabine, Eamonn (2004). “Discource – Governmentality and Translation toward a Social Theory of Imprisonment”, Theoretical Criminology. www.sagepublication.com.
26
Collier, Stephen (2009). “Topologies of Power-Foucalts Analysis of Political Government Beyond Governmentality”. www.sagepublication.com.
27
Dandamaev, Muhammad A.; and Vladimir G. Lukonin (1989). The Culture and Social Institution of Ancient Iran, London: Cambridge.
28
Dupont, Danica; and Frank Pearce (2004). FoucaultContra Foucault, Reading the Governmentality, , London: Sage Publication.
29
King, Richard (1999). Orientalism and Religion – Postcolonial Theory Indiavand the Mystic East, London and NewYork: Routledge.
30
Lyotard, Jean Francois (1984). The Post Modern Condition a Report of Knowledge, Translation from the French by Geoff Bennington and Brian Massumi, Foreword by Fredric Jameson, Theory and History of Literature, Volume 10: Minneapolis, University of Minnesota Press.
31
Mojtahedzadeh, Pirouz (2009). “Iran the Impire of the Mind”, Geopolitics Quaterly, Vol. 5, No. 3.
32
Nfry, Richard (2010). “Ethnic Identity in Iran”. www.googlescholar.com.
33
Rose, Reuben S (2010). “Governmentality Geography and the Geo Coded World”. www.sagepublication.com.
34
Shahbazi, Ash (2010). “Early Sasanians Claim to Achemenid Heritage”, Nameye Iran bastan, Vol. 1. www.googlescholar.com.
35
Smart, Barry (2002). Michel Foucault, London and Newyork: Routledge.
36
Toghyani, Eghagh (2010). “Islamic, Universal – Concept in the Shahnameh”, Pazhuheshe Zabanhaye Kahreji, No. 56, Special Issue-English.
37
ORIGINAL_ARTICLE
«آزادی» در گفتمان فقاهتی انقلاب اسلامی ایران
چکیده مقولۀ «آزادی» از مهمترین نیازهای بشری و از خواستههای اصلی مردم در نهضت انقلاب اسلامی ایران بوده است که در شعار «استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی» نمود پیدا کرد. در میان گروههای مبارز انقلابی، بیتردید گفتمان فقاهتی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) نقش کلیدی در هدایت و پیروزی انقلاب و به تبع آن، مدیریت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه در جمهوری اسلامی ایران داشته است. در این نوشتار، نگارندگان در پاسخ به این پرسش: «آزادی در گفتمان فقاهتی انقلاب اسلامی چگونه تعریف میشود؟»، به تدقیق مقولۀ آزادی در دیدگاههای امام خمینی(ره)، آیتالله مطهری، آیتالله بهشتی و آیتالله خامنهای پرداختهاند. در گفتمان فقاهتی انقلاب اسلامی، آزادی در معنای ایجابی، موهبت الهی و بنیان قرآنی داشته و وسیله و ضرورتی حیاتی در راستای کمال جامعه بوده است. از این رو، آزادیهای سیاسی و اجتماعی لازمۀ بقای نظام اجتماعی بهشمار میآید. با این حال، آزادی در معنای سلبی، حدود و ثغور خود را با تفکر سکولاریستی مشخص کرده است.
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_952_afbd9596272a5e2764b9e77fccfc8705.pdf
2013-08-23
27
55
کلیدواژهها: آزادی
گفتمان فقاهتی
امام خمینی(ره)
آیتالله مطهری
آیتالله بهشتی
آیتالله خامنهای
غلامرضا
خواجه سروی
khajehsarvy@yahoo.com
1
دانشیار علوم سیاسی دانشگاه علامه
LEAD_AUTHOR
مهدی
نادری
2
دانشجوی دکتری علوم سیاسی
AUTHOR
منابع
1
بهروزلک، غلامرضا (1386). «کاربرد تحلیل گفتمانی در مطالعات سیاسی اسلامی»، روششناسی در مطالعات سیاسی اسلام، به اهتمام علیاکبر علیخانی و همکاران، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
2
بهشتی، سید محمد (1361). بهشتی [او] بهتنهایی یک امت بود! (راستقامتان جاودانۀ تاریخ اسلام)، ج 1، تهران: واحد فرهنگی بنیاد شهید.
3
بهشتی، سید محمد (1361). بهشتی سید مظلوم امت (راستقامتان جاودانۀ تاریخ اسلام)، ج2، تهران: واحد فرهنگی بنیاد شهید.
4
بهشتی، سید محمد (1361). بهشتی اسطوره ای بر جاودانه تاریخ (راست قامتان جاودانه تاریخ اسلام)، ج 3، تهران: واحد فرهنگی بنیاد شهید.
5
بهشتی، سید محمد (1363). ویژگیهای انقلاب اسلامی (سخنرانیها)، تهران: ستاد برگزاری مراسم هفتم تیر.
6
بهشتی، سید محمد (بیتا). سخنرانیهایی شهید مظلوم آیۀالله بهشتی، تهران: سید جمال.
7
بینام (1382). سیری در زندگانی استاد مطهری (با مقدمهای از هاشمی رفسنجانی)، تهران: صدرا.
8
خمینی، روحالله (1378). صحیفۀ امام، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
9
خمینی، روحالله (1386). ولایت فقیه، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
10
خمینی، روحالله (1388). شرح چهلحدیث، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
11
خمینی، روحالله (1389). شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
12
شریعت، فرشاد؛ و مهدی نادری باباناری (1391). «آزادی در اندیشۀ آیتالله مرتضی مطهری و آیزایا برلین»، س 1، ش 1.
13
مجموعۀ بیانات، سخنرانیها و نامههای مقام معظم رهبری در: الف. نمایۀ روزنامۀ اطلاعات و کیهان سال 65-1364؛ ب.www. khamenei.ir.
14
مطهری، مرتضی (1365). انسان کامل، تهران: صدرا.
15
مطهری، مرتضی (1368الف). گفتارهای معنوی، تهران: صدرا.
16
مطهری، مرتضی (1368ب). مقدمهای بر جهانبینی اسلامی (انسان در قرآن)، ج 4، تهران: صدرا.
17
مطهری، مرتضی (1369الف). ده گفتار، تهران: صدرا.
18
مطهری، مرتضی (1369ب). فلسفه تاریخ، ج1، تهران: صدرا.
19
مطهری، مرتضی (1379). یادداشتهای استاد مطهری، ج1، تهران: صدرا.
20
مطهری، مرتضی (1387). مجموعه آثار، ج 24، تهران: صدرا.
21
مواضع ما (بیتا). اساسنامۀ حزب جمهوری اسلامی ایران، بیجا.
22
هوارت، دیوید (1388). «نظریۀ گفتمان»، روش و نظریه در علوم سیاسی، دیوید مارش و جری استوکر، ترجمۀ امیرمحمد حاجییوسفی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
23
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی آورد علمای عصر مشروطیت در چهارچوب کلام جدید (روششناسی علمای عصر مشروطیت در ایران)
چکیده انقلاب مشروطه زمینهساز تحولاتی ژرف در پهنۀ گوناگون زیست اجتماعی ایرانیان گردید. این انقلاب که خود دارای زمینههای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی ویژه و متأثر از برخورد نخبگان و جامعۀ ایران با فرهنگ و تمدن غربی بود، مبانی انضمامی و اندیشگی جامعۀ ایرانی را دچار دگرگونی فراوان کرد. از برجستهترین مواردی که در جریان انقلاب مشروطیت نمود مییابد، دگرگونی و تحول روششناختیای است که این انقلاب، در میان نخبگان بهویژه علمای آن دوران پدید آورده است. بر پایۀ فرضیۀ جستار پیش رو، در طی این تحول و شدن، علمای عصر مشروطیت کانون و نقطۀ مرکزی گفتمان و رویکرد روششناختی خویش را از فقه به سوی علم کلام گرایش دادند. دلمشغولی علمای این هنگام، نگهداشت و پاسداشت ارکان شرع منور در برابر مخالفان، با بهرهگیری از روششناسی علم کلام و آنچه «کلام جدید» نامیده میشود، بوده است. علم کلام بهترین بستر برای واکاوی رویاروییهای علمای این عصر است. این پژوهش با بهرهگیری از رسایل و نوشتههای عصر مشروطه، نشانمیدهد که چگونه علمای آن زمان درگیر نبردی کلامی برای پیراستن ساحت دین از افزودنیها و امور ناصواب بودهاند و این امر را مایۀ خیر و ثواب دنیا و آخرت خود و جامعۀ اسلامی میدانستهاند.
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_953_b00b9fd0c34de6e4e170d37cd8e323f8.pdf
2013-05-23
57
79
کلیدواژهها: عصر مشروطیت
فقه
کلام جدید
دگرسازی
علمای مشروطهخواه و مشروعهخواه
امیر
رضائیپناه
1
کارشناسارشد علوم سیاسی
LEAD_AUTHOR
امین
نواختی مقدم
2
استادیار دانشگاه تبریز
AUTHOR
منابع
1
آبادیان، حسین (1390). بحران مشروطیت در ایران، چ 3، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
2
آزاد ارمکی، تقی (1385). علم و مدرنیتۀ ایرانی، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
3
الگار، حامد (1381). «نیروهای مذهبی در ایران قرن بیستم»، ترجمۀ دفتر مطالعات راهبردی، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، س 5، ش 1.
4
اوجبی، علی (1375). کلام جدید در گذر اندیشهها، تهران: مؤسسۀ فرهنگی اندیشه معاصر.
5
اوجبی، علی (1387). کلام جدید، مبانی و آموزهها، تهران: اساطیر.
6
ایجی، عبدالرحمن (بیتا). المواقف فیعلم الکلام، بیروت: عالمالکتاب.
7
ترکمان، محمد (1362). رسائل، اعلامیهها، مکتوبات و روزنامۀ شیخ فضلالله نوری، ج1، تهران: رسا.
8
ترکمان، محمد (1363). مکتوبات، اعلامیهها... و چند گزارش پیرامون نقش شیخ شهید فضلالله نوری، ج 2، تهران: رسا.
9
تفتازانی، سعدالدین (بیتا). شرح المقاصد فیالکلام، قاهره: بینا.
10
جرجانی، سیدشریف (بیتا). شرحالمواقف، بیروت: عالم الکتب.
11
جرجانی، علیبن محمد (1306). التعریفات، تهران: ناصرخسرو.
12
جوادی آملی، عبدالله (1375). ولایت فقیه و رهبری در اسلام، چ 4، قم: مرکز فرهنگی رجا.
13
حائری، عبدالهادی (1380) نخستین رویارویی اندیشهگران ایران با دورویۀ تمدن بورژوازی غرب، چ 4، تهران: امیرکبیر.
14
حائری یزدی، مهدی (1995). حکمت و حکومت، لندن: شادی.
15
حسینیزاده، محمدعلی (1385). اسلام سیاسی در ایران، قم: دانشگاه علوم انسانی مفید.
16
حقیقت، صادق (1381). توزیع قدرت در اندیشۀ سیاسی شیعه، تهران: هستینما.
17
حقیقت، صادق (1383). مسئلهشناسی مطالعات سیاسی اسلامی، قم: بوستان کتاب.
18
خسروپناه، عبدالحسین (1379). کلام جدید، قم: مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزۀ علمیه قم.
19
خمینی، روحالله (بیتا). صحیفۀ امام، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
20
رضائیپناه، امیر؛ و رجب ایزدی (1391). «بنیاد و ساختار نظام قانونگذاری و نمایندگی در آرا علمای مشروطهخواه (با کانونیبودن آرای شیخ محمدحسین نائینی و شیخ اسماعیل محلاتی)»، فصلنامۀ جستارهای تاریخی، س 3، ش 1.
21
رضائیپناه، امیر؛ و امین نواختیمقدم (1391). «علمای مشروطهخواه و مسائل کلامی ـ سیاسی نوپدید»، فصلنامۀ تاریخ فرهنگی، س 4، ش 1.
22
رضوانی، هما (1362). لوایح آقا شیخ فضلالله نوری، تهران: تاریخ ایران.
23
زرگرینژاد، غلامحسین (1377). رسائل مشروطیت (18 رساله و لایحه دربارۀ مشروطیت)، تهران: کویر.
24
زرنگ، محمد (1381). تحول نظام قضایی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
25
شریفکاشانی، محمدمهدی (1362). واقعات اتفاقیه در روزگار، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
26
شکوری، ابوالفضل (1361). فقه سیاسی، ج 1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
27
صفائی، ابراهیم (1381). تاریخ مشروطیت به روایت اسناد، تهران: ایرانیاران.
28
صفایی، احمد (1374). علم کلام، چ 6، تهران: دانشگاه تهران.
29
طباطبایی، جواد (1386) دیباچهای بر نظریۀ انحطاط در ایران، چ 6، تهران: نگاه معاصر.
30
طباطبایی، محمدحسین (بیتا). شیعه، مجموعه مذاکرات با پروفسور هانری کربن، قم: رسالت.
31
طباطباییفر، محسن (زمستان 1388) «مشروطۀ شیعی؛ نظریهای برای طرح»، علوم سیاسی، س 12، ش 48.
32
عابدالجابری، محمد (1994). تکوین العقل العربی (نقد العقل العربی(1))، الطبعة السادسه بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
33
فارابی، ابونصر محمد (1348). احصاءالعلوم، ترجمۀ حسین خدیوجم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
34
فارابی، ابونصر محمد (1379). اندیشههای اهل مدینۀ فاضله (ترجمۀ کتاب آرا اهل المدینه الفاضله)، ترجمۀ جعفر سجادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
35
فراستخواه، مقصود (1377). سرآغاز نواندیشی معاصر، دینی و غیردینی، چ 3، تهران: انتشار.
36
فرامرز قراملکی، احمد (1386). استاد مطهری و کلام جدید، چ 4، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
37
فیرحی، داود (1384). نظام سیاسی و دولت در اسلام، چ 3، تهران: سمت.
38
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1389). دولت و جامعه در ایران؛ انقراض قاجار و استقرار پهلوی، ترجمۀ حسن افشار، چ 5، تهران: نشر مرکز.
39
کدیور، جمیله (1378). تحول گفتمان سیاسی شیعه در ایران، تهران: نی.
40
کدیور، محسن (1378). حکومت ولایی، چ 3، تهران: نی.
41
کدیور، محسن (1385) سیاست نامه خراسانی، تهران: کویر.
42
کدیور، محسن (1387). حقالناس (اسلام و حقوق بشر)، چ 4، تهران: کویر.
43
کسروی، احمد (1378). تاریخ مشروطۀ ایران، چ 19، تهران: امیرکبیر.
44
لاهیجی، عبدالرزاق (1330 ق). شوارق الالهام، چاپ سنگی، تهران: بینا.
45
مارتین، ونسا. ای. (1379) «شیخ فضلالله نوری و مشروطیت»، ترجمه نوراله قیصری، پژوهشنامۀ متین، ش 9.
46
مدنی کاشانی، عبدالرسول (1378). رسالۀ انصافیه، کاشان: مرسل.
47
مروارید، یونس (1377). از مشروطه تا جمهوری، نگاهی به ادوار مجالس قانونگذاری در دوران مشروطیت، 3 جلد، تهران: اوحدی.
48
مشکینی، علی (1376). اصطلاحات الاصول، چ 4، قم: دفتر نشر الهادی قم.
49
مطهری، مرتضی (1361). حوزههای علمیه، اسلام و نیازهای امروز، تهران: حزب جمهوری اسلامی.
50
مطهری، مرتضی (1367). پیرﺍﻣﻮﻥ ﺟﻤﻬﻮﺭی ﺍﺳﻼﻣﯽ، چ 4، تهران: صدرا.
51
مطهری، مرتضی (1376). آشنایی علوم اسلامی، سه جلد، صدرا.
52
مطهری، مرتضی (1389). خدمات متقابل اسلام و ایران، ویرایش سوم، چ 39، تهران: صدرا.
53
ملکزاده، مهدی (1328). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، مصحح مرتضی پارسافر، تهران: ابنسینا.
54
ملکیان، مصطفی (1386). مشتاقی و مهجوری؛ گفتارهایی در باب فرهنگ و سیاست، چ 2، تهران: نگاه معاصر.
55
موسویمیرسلامی، سید اسدالله (معروف بهخرقانی)(1339). محو الموهوم و صحو المعلوم یا راه تجدید عظمت و قدرت اسلامی، مقدمۀ سیدمحمود طالقانی، تهران: غلامحسین نورمحمدی خمسهپور.
56
نائینی، محمدحسین (1389). تنبیهالامه و تنزیهالمله، با پینوشتهای آیتا... سید محمود طالقانی، چ 2، تهران: صمدیه.
57
ناظمالاسلام کرمانی، محمد (1364). تاریخ بیداری ایرانیان، دو جلد، تهران: امیرکبیر.
58
نجفی، موسی (1378). اندیشۀ سیاسی و تاریخ نهضت حاجآقا نورالله اصفهانی، چ 2، تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
59
نصر، حسین (1359). علم و تمدن در اسلام، ترجمۀ احمد آرام، چ 2، تهران: خوارزمی.
60
نصیرالدینطوسی، خواجهمحمد (1364). اخلاق ناصری، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران: خوارزمی.
61
Baskerville, R. (1991). “Risk Analysis as a Source of Professional Knowledge”, Computers and Security 10 (8).
62
Carr, Wilfred (2006). “Philosophy, Methodology and Action Research”, Journal of Philosophy of Education, Vol. 40, No. 4.
63
Henrik Bruun, Hans; and Sam Whimster (2012). Max Weber: Collected Methodological Writings, Canada: Routledge.
64
Katsicas, Sokratis K. (2009). Computer and Information Security Handbook, Morgan Kaufmann Publications Elsevier Inc.
65
Lakatos, Imre (1971). “In Memory of Rudolph Carnap”, Boston Studies in the Philosophy of Science 8, Dordrecht: Reidel.
66
Lakatos, Imre (1978). The Methodology of Scientific Research Programmes, Cambridge University press.
67
McGregor, Sue L.T.; and Jennifer A. Murnane (2010). “Paradigm, Methodology and Method: Intellectual Integrity Inconsumer Scholarship”, International Journal of Consumer Studies, 34.
68
Polkinghorne, Donald (1983). Methodology for the Human Sciences: Systems of Inquiry, Albany: State University of New York press.
69
Streufert, Mary J (2010). A Feminist Lutheran Substantive Christology: Method and Methodology, Wiley Periodicals and Dialog, Inc.
70
ORIGINAL_ARTICLE
نقش علمای شیعی در تدوین قانون مدنی ایران، عصر پهلوی اول (با تأکید بر نقش سید محمد فاطمی قمی)
چکیده در عصر پهلوی اول، با رویکارآمدن رضاشاه، مدرنیزاسیون در همۀ ارکان و ابعاد دولت در دستور کار قرارگرفت و نظام قضایی نیز از دایرة شمول مدرنیزاسیون برکنار نماند. رویکرد دولت پهلوی در مدرنیزاسیون نظام قضایی، دوریجستن از نظام قضایی شرعی و تمایل به ساختارهای عرفی بود که با مخالفت اکثریت علما مواجه گردید، چراکه در حوزة نظام قضایی علمای شیعی به طور سنتی همواره خود را متولی امر قضا میدانستند. هدف این مقاله بررسی این موضوع است که علما و روحانیون شیعی چه نقشی در نوسازی نظام قضایی دورة پهلوی اول ایفا کردند و این تحول چه نسبتی با شکلگیری دولت مطلقة مدرن و برنامة کلی اصلاحات دولت و پروژة مدرنیزاسیون داشته است؟ در پاسخ به این پرسش میتوان این فرضیه را مطرح کرد: دولت پهلوی اول، در راستای تشکیل نظام قضایی نوین مبتنی بر ساختارهای عرفی، آن دسته از علمای شیعی را که با این ساختارها مخالف بودند، از دستگاه قضایی کنار گذاشت، ولی تعدادی از علمای شیعی بهرغم مخالفتهای کلی با سبک و سیاق تحول نظام قضایی دورة پهلوی اول، در دستگاه عدلیه باقی مانده و مؤثر واقع شدند. از این نوشتار میتوان نتیجه گرفت که بهرغم ایجاد تشکیلات نوین در نظام قضایی، علما و روحانیون شیعی تا حدی جایگاه مؤثر خود را در تصدی امر قضا حفظ کرده و با مشارکت در تهیه و تدوین مجموعه قوانین موردنیاز عدلیه از جمله قانون مدنی بر طبق فقه اسلامی، نقش تقنینی خود را به اثبات رسانیدند.
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_954_0b02093378fd43922a321e4d0ebf814a.pdf
2013-05-23
81
101
کلیدواژهها: نظام قضایی
علمای شیعی
قانون مدنی
علیاکبر داور
عدلیه
رضاشاه
کاپیتولاسیون
محمد فاطمی قمی
حسن
زندیه
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
طلعت
ده پهلوانی
2
کارشناسارشد تاریخ اسلام از دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR
منابع
1
اسکندری، عباس (1361). کتاب آرزو (تاریخ مفصِّل مشروطیت)، تهران: غزل.
2
اعظام قدسی (اعظم الوزاره)، حسن (1372). خاطرات من (تاریخ صدساله)، ج1، تهران: کارنگ.
3
الگار، حامد (1359). دین و دولت در ایران؛ نقش علما در دورة قاجاریه، ترجمة ابوالقاسم سّری، تهران: توس.
4
امین، حسن (1382). تاریخ حقوق ایران، دایرةالمعارف ایرانشناسی.
5
انصاری، مسعود (1384). دانشنامة حقوق خصوصی، ج2، تهران: محراب فکر.
6
آوری، پیتر (بیتا). تاریخ معاصر ایران (از سلسلۀ پهلوی تا کودتای 28 مرداد 1332)، ترجمۀ محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: مؤسسۀ انتشارات عطائی.
7
بهرامی احمدی، حمید (1383). «تاریخچۀ تدوین قانون مدنی»، فصلنامة پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، ش 24.
8
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1374). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
9
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1362). مقدمه عمومی علم حقوق، تهران: گنج دانش.
10
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج3، تهران: گنج دانش.
11
جواهرکلام، عبدالحسین (1382). تربت پاکان، ج3، قم، انصاریان.
12
حائری شاه باغ، سیدعلی (1376). شرح قانون مدنی، ج1، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
13
خواجه نوری، ابراهیم (1345). بازیگران عصرطلایی، تهران: سازمان افست.
14
روستایی، محسن (1385). تاریخ نخستین فرهنگستان ایران به روایت اسناد همراه با وا‍ژههای مصوب و گمشدة فرهنگستان، تهران: نی.
15
سالنامۀ پارس (1308).
16
شایگان، علی (1324). حقوق مدنی ایران، تهران: چاپخانۀ مجلس.
17
شجیعی، زهرا (1351). نخبگان سیاسی ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران: سخن.
18
صالح، علی پاشا ( 1348). سرگذشت قانون؛ مباحثی از تاریخ حقوق؛ دورنمایی از روزگاران پیشین تا امروز، تهران: سازمان چاپ دانشگاه تهران.
19
صدر، محسن (1364). خاطرات صدرالاشراف، تهران: وحید.
20
صفایی، ابراهیم (1373). نخستوزیران ایران، چهل خاطره از چهل سال، تهران: علمی.
21
صفایی، سید حسین (1379). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، ج 1، تهران: میزان.
22
ضرغام بروجنی، جمشید (1350). دولتهای عصر مشروطیت، تهران: ادارۀ کل قوانین، چاپخانۀ مجلس.
23
طبری، حسین (1360). ایران در دو سدة واپسین، تهران: حزب توده.
24
عاقلی، باقر (1369). داور و عدلیه، تهران: علمی.
25
عاقلی، باقر (1371). خاطرات یک نخستوزیر دکتر متین دفتری، تهران: علمی.
26
عاقلی، باقر (1376). روزشمارتاریخ ایران، ج 1، تهران: گفتار.
27
عاقلی، باقر (1380). شرح حال رجال سیاسی و نظامی ایران، ج 2 و 1، تهران: گفتار و علم.
28
عبده (بروجردی)، محمد (1380). حقوق مدنی، تهران: گنج دانش.
29
عبده، جلال ( 1368). چهل سال در صحنۀ قضایی، سیاسی، دیپلماسی ایران و جهان، ویرایش مجید تفرشی، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
30
عبده، جلال (1937؛1316ش). فصل اول در تاریخچة قانون مدنی ایران، چاپ پاریس.
31
عدل، منصورالسلطنه (1327). حقوق اساسی یا اصول مشروطیت، تهران: بیجا.
32
علوی، رضا (1348). کلیات حقوق، تهران: مؤسسۀ عالی حسابداری.
33
غنی، سیروس (1377). ایران؛ برآمدن رضاشاه برافتادن قاجار و نقش انگلیسیها، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران: نیلوفر.
34
فاطمی قمی، محمد (1389). خاطرات سید محمد فاطمی قمی، به کوشش دکتر حسن زندیه، تهران: کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
35
فاطمی قمی، محمد (1377). فقه فارسی، به کوشش ناصر دولتآبادی، تهران: آوای نور.
36
فلور، ویلم؛ و امین بنانی (1381). نظام قضایی عصر قاجار و پهلوی، ترجمۀ حسن زندیه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
37
مبارکیان، عباس (1377). چهرهها در آموزش عالی حقوق و عدلیۀ نوین، تهران: پیدایش.
38
متین دفتری، احمد (1338). محمد حقوقی وزارت دادگستری، ش 3.
39
مجموعه قوانین و مصوبات مجلس شورای ملی دورۀ هفتم قانونگذاری (بیتا). تهران: ادارۀ کل قوانین.
40
مجموعه قوانین و مصوبات مجلس شورای ملی دورۀ هفتم قانونگذاری (بیتا). تهران: چاپخانۀ مجلس.
41
مدرسی طباطبایی، سید حسین (1335). تربت پاکان، ج3، قم: مهر.
42
مدنی، جلالالدین (1361). تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج1، قم: اسلامی.
43
مذاکرات دورۀ ششم تقنینیۀ مجلس شورای ملی (1306). روزنامۀ رسمی کشور شاهنشاهی.
44
مقدّسزاده، محمود (1335). رجال قم و بحثی در تاریخ آن، تهران: چاپخانۀ مهر ایران.
45
مکی، حسین (1364). دکتر مصدق و نطقهای تاریخی او، تهران: جاویدان.
46
مکی، حسین (1374). تاریخ بیستسالة ایران، ج 3 و 4، تهران: علمی.
47
منصور، جهانگیر (1387). قانون مدنی با آخرین اصلاحیهها و الحاقات همراه با قانون مسئولیتهای مدنی، تهران: دیدار.
48
نائینی، احمدرضا (1386). مشروح مذاکرات قانون مدنی، تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات حقوقی، مجلس شورای اسلامی مرکز پژوهشها.
49
نائینی، احمدرضا (1387). «بحثی پیرامون لایحۀ قانون مدنی»، پیام بهارستان، فصلنامۀ اسناد و مطبوعات و متون، دورة دوم، س 1، ش 1 و 2.
50
نائینی، احمدرضا (1388الف). «بررسی ارتباط تدوین قانون مدنی با لغو کاپیتولاسیون»، پیام بهارستان، دورۀ دوم، س 1، ش 4.
51
نائینی، احمدرضا (1388ب). «نقش کمیسیونهای قانون مدنی در تنظیم مواد این قانون»، پیام بهارستان، دورۀ دوم، س 1، ش 5.
52
نائینی، احمدرضا (1388ج). «نقش رضاخان در تدوین قانون مدنی»، پیام بهارستان، دورۀ دوم، س 1، ش 3.
53
نفیسی، سعید (1381). خاطرات سیاسی ادبی جوانی، به کوشش علیرضا اعتصام، تهران: مرکز.
54
هیرو، دیلیپ (1386). ایران در حکومت روحانیون، ترجمۀ محمدجواد یعقوبی دارابی، تهران: باز.
55
واعظ خیابانی، میرزاعلی (1382). علمای معاصر، به کوشش دکترعقیقی بخشایشی، قم: نوید اسلام.
56
Avery, Peter (1965). Modern Iran, London Been Limited.
57
Cronin, Stephanie (ED) (2003). The Making of Modern Iran, Routledg Curzon.
58
ORIGINAL_ARTICLE
بازتاب نمایش قدرت سیاسی متأثر از اندیشۀ سیاسی ایرانشهری در اشعار خاقانی شروانی
چکیده در پسِ روساخت زیباییشناختی آثار ادبی، فرآیند پویایی فرهنگی در جریان است. بخش اعظمی از نظامهای فکری و سنتهای فرهنگی دیرین، در طی این فرآیند، حفظ، ارزشگذاری و منتقل میگردند. مطالعات میانرشتهای، از جمله رویکردهای مردمشناختی به ادبیات، امکان شناخت بهتر و عمیقتر این نظامها را فراهممیآورد. به همین منظور، مقالۀ حاضر، جلوههای نمایش قدرت سیاسی و اهداف آن و همچنین نظام اندیشۀ سیاسی ایرانشهری را در اشعار خاقانی شروانی، شاعر بزرگ دربار شروانشاهان در قرن ششم مورد بررسی قرارمیدهد. پرسش اساسی این پژوهش درک موارد یادشده از خلال تصاویر و توصیفات شعری و درجۀ انطباق آنها با یکدیگر است. هدف آن است تا با تحلیل متن ادبی منتخب، در ضمن نشاندادن ظرفیت آن در بهتصویرکشیدن مفاهیم مردمشناختی و فرهنگی، شناخت و تحلیلی از زیرساختارهای قدرت و فضای تفکر سیاسی جامعۀ دوران شاعر بر مبنای دادهها و تصاویر شعری ارائهشود.
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_955_8ea6dab40ede63b83f7fefa76f12eab6.pdf
2013-05-23
103
124
کلیدواژهها: رویکرد مردمشناختی
نمایش قدرت سیاسی
اندیشۀ سیاسی ایرانشهری
تحلیل متن
خاقانی شروانی
شروانشاهان
فیروزه
فاضلی
1
استادیار ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان
AUTHOR
محرم
رضایتی
rezayati@guilan.ac.ir
2
دانشیار ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان
AUTHOR
سیدهاشم
موسوی
mohsen_p9739@yahoo.com
3
استادیار علوم اجتماعی، دانشگاه گیلان
AUTHOR
نسرین
کریمپور
4
دانشجویدکتری ادبیاتفارسیدانشگاه گیلان
LEAD_AUTHOR
منابع
1
آراستهخو، محمد (1371). جامعهشناسی سیاسی، تهران: صدوق.
2
ادی، سموئیل کندی (1381). آیین شهریاری در شرق، ترجمۀ فریدون بدرهای، چ 2، تهران: علمی و فرهنگی.
3
اردلان جوان، علی (1374). تصویرهای زیبا در اشعار خاقانی، تهران: پاژنگ.
4
اقبال، عباس (1375). سیاستنامۀ خواجه نظامالملک، چ 3، تهران: اساطیر.
5
اکبرزاده، داریوش (1383). «دخمه»، مجلۀ مطالعات ایرانی دانشگاه علوم انسانی شهید باهنر کرمان، س 3، ش 5.
6
اکبری بیرق، حسن (1388). «جلوۀ سیاست در ادب و عرفان ایرانی»، مجلۀ دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، س 8، ش 28.
7
ایناسترانتسیف، کانستانتین (1384). تحقیقاتی دربارۀ ساسانیان، ترجمۀ کاظم کاظمزاده، تهران: علمی و فرهنگی.
8
بلاندیه، ژرژ (1385). سیاست بر صحنه، از مجموعۀ پارههای انسانشناسی، تألیف، ترجمه و گردآوری از ناصر فکوهی، تهران: نی
9
ترکمنیآذر، پروین (1389). «نقش هوشمندی و تدبیر سیاسی حکومتگران در ایجاد امنیت قلمرو سیاسی»، مجلۀ جستارهای تاریخی، دورۀ اول، ش1.
10
حقدار، علیاصغر (1382). قدرت سیاسی در اندیشۀ ایرانی، تهران: کویر
11
دیایی، نازیلا (1385). «نقش اسطوره در فرش»، پایگاه علمی ـ پژوهشی فرش ایران: www.rugart.org
12
ریویر، کلود (1382). انسانشناسی سیاسی، ترجمه ناصر فکوهی، تهران: نی
13
زرینکوب، عبدالحسین (1382). تاریخ مردم ایران از پایان ساسانیان تا پایان آلبویه، چ 8، تهران: امیرکبیر.
14
ستاری، جلال (1370). زمینۀ فرهنگ مردم، تهران: ویراستار.
15
سجادی، ضیاءالدین (1374). فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی، تهران: زوار.
16
سجادی، ضیاءالدین (1378). دیوان خاقانی شروانی، چ 6، تهران: زوار.
17
سلطانزاده، حسین (1382). «از باغ تا پارک»، نامۀ انسانشناسی، دورۀ اول، ش 4.
18
صدقی، ناصر (1382). «بررسی روند شکلگیری و دگرگونی نظام ادارۀ ایالت حکومت سلجوقی»، فصلنامۀ علمیپژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، س 19، ش 2، پیاپی 77.
19
طباطبایی، جواد (1375). خواجه نظامالملک، تهران: طرح نو.
20
ظهوری، حسن (1385). نمادهای شهری و قدرت، از مجموعۀ پارههای انسانشناسی، تهران: نی.
21
عمویی، حامد؛ و پریچهر شاهسوند (1388). «اسطورۀ سیاسی در ایران باستان»، فصلنامۀ تخصصی علوم سیاسی، ش 8.
22
فرای، ریچارد (1383). تاریخ سیاسی ایران در دورۀ ساسانیان، از مجموعۀ تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ج 3 قسمت اول، ترجمۀ حسن انوشه، چ 4، تهران: امیرکبیر.
23
فردوسی، ابوالقاسم (1379). شاهنامه (چاپ مسکو)، تک جلدی، چ 6، تهران: قطره.
24
فکوهی، ناصر (1385). پارههای انسانشناسی، تهران: نی.
25
کرمی، محمدحسین، و زینب نوروزی (1387). «اندیشۀ سیاسی ایرانشهری در اسکندرنامۀ نظامی»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش 24، پیاپی 21.
26
کریمی، مهدی (1388). انسانشناسی سیاسی، کتاب ماه علوم اجتماعی، س 13، ش 15.
27
کزازی، میرجلالالدین (1380). گزارش دشواریهای دیوان خاقانی، چ 2، تهران: مرکز.
28
کسرایی، محمد سالار (1386). «اندیشۀ سیاسی فردوسی»، فصلنامۀ تخصصی علوم سیاسی، س 4، ش 7.
29
کندلی، غفار (1374). خاقانی شروانی، زمان و محیط او، ترجمۀ میرهدایت حصاری، تهران: نشر دانشگاهی.
30
هینلز، جان (1382). شناخت اساطیر ایران،ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه
31
منابع
32
آراستهخو، محمد (1371). جامعهشناسی سیاسی، تهران: صدوق.
33
ادی، سموئیل کندی (1381). آیین شهریاری در شرق، ترجمۀ فریدون بدرهای، چ 2، تهران: علمی و فرهنگی.
34
اردلان جوان، علی (1374). تصویرهای زیبا در اشعار خاقانی، تهران: پاژنگ.
35
اقبال، عباس (1375). سیاستنامۀ خواجه نظامالملک، چ 3، تهران: اساطیر.
36
اکبرزاده، داریوش (1383). «دخمه»، مجلۀ مطالعات ایرانی دانشگاه علوم انسانی شهید باهنر کرمان، س 3، ش 5.
37
اکبری بیرق، حسن (1388). «جلوۀ سیاست در ادب و عرفان ایرانی»، مجلۀ دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، س 8، ش 28.
38
ایناسترانتسیف، کانستانتین (1384). تحقیقاتی دربارۀ ساسانیان، ترجمۀ کاظم کاظمزاده، تهران: علمی و فرهنگی.
39
بلاندیه، ژرژ (1385). سیاست بر صحنه، از مجموعۀ پارههای انسانشناسی، تألیف، ترجمه و گردآوری از ناصر فکوهی، تهران: نی
40
ترکمنیآذر، پروین (1389). «نقش هوشمندی و تدبیر سیاسی حکومتگران در ایجاد امنیت قلمرو سیاسی»، مجلۀ جستارهای تاریخی، دورۀ اول، ش1.
41
حقدار، علیاصغر (1382). قدرت سیاسی در اندیشۀ ایرانی، تهران: کویر
42
دیایی، نازیلا (1385). «نقش اسطوره در فرش»، پایگاه علمی ـ پژوهشی فرش ایران: www.rugart.org
43
ریویر، کلود (1382). انسانشناسی سیاسی، ترجمه ناصر فکوهی، تهران: نی
44
زرینکوب، عبدالحسین (1382). تاریخ مردم ایران از پایان ساسانیان تا پایان آلبویه، چ 8، تهران: امیرکبیر.
45
ستاری، جلال (1370). زمینۀ فرهنگ مردم، تهران: ویراستار.
46
سجادی، ضیاءالدین (1374). فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی، تهران: زوار.
47
سجادی، ضیاءالدین (1378). دیوان خاقانی شروانی، چ 6، تهران: زوار.
48
سلطانزاده، حسین (1382). «از باغ تا پارک»، نامۀ انسانشناسی، دورۀ اول، ش 4.
49
صدقی، ناصر (1382). «بررسی روند شکلگیری و دگرگونی نظام ادارۀ ایالت حکومت سلجوقی»، فصلنامۀ علمیپژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، س 19، ش 2، پیاپی 77.
50
طباطبایی، جواد (1375). خواجه نظامالملک، تهران: طرح نو.
51
ظهوری، حسن (1385). نمادهای شهری و قدرت، از مجموعۀ پارههای انسانشناسی، تهران: نی.
52
عمویی، حامد؛ و پریچهر شاهسوند (1388). «اسطورۀ سیاسی در ایران باستان»، فصلنامۀ تخصصی علوم سیاسی، ش 8.
53
فرای، ریچارد (1383). تاریخ سیاسی ایران در دورۀ ساسانیان، از مجموعۀ تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ج 3 قسمت اول، ترجمۀ حسن انوشه، چ 4، تهران: امیرکبیر.
54
فردوسی، ابوالقاسم (1379). شاهنامه (چاپ مسکو)، تک جلدی، چ 6، تهران: قطره.
55
فکوهی، ناصر (1385). پارههای انسانشناسی، تهران: نی.
56
کرمی، محمدحسین، و زینب نوروزی (1387). «اندیشۀ سیاسی ایرانشهری در اسکندرنامۀ نظامی»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش 24، پیاپی 21.
57
کریمی، مهدی (1388). انسانشناسی سیاسی، کتاب ماه علوم اجتماعی، س 13، ش 15.
58
کزازی، میرجلالالدین (1380). گزارش دشواریهای دیوان خاقانی، چ 2، تهران: مرکز.
59
کسرایی، محمد سالار (1386). «اندیشۀ سیاسی فردوسی»، فصلنامۀ تخصصی علوم سیاسی، س 4، ش 7.
60
کندلی، غفار (1374). خاقانی شروانی، زمان و محیط او، ترجمۀ میرهدایت حصاری، تهران: نشر دانشگاهی.
61
هینلز، جان (1382). شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه
62
ORIGINAL_ARTICLE
حکمت متعالیه و انقلاب اسلامی ایران
چکیده مقالۀ حاضر به بررسی ظرفیتهای عملی حکمت متعالیه در مقایسه با انقلاب اسلامی ایران میپردازد. پرسش این است که پشتوانۀ فلسفی و خردورزانۀ انقلاب اسلامی ایران چیست؟ آیا میتوان گفت انقلابی چنین بزرگ، فاقد پشتوانۀ فلسفی و خردورزانه است؟ نگارنده با بررسی دیدگاه موافقان و منتقدان، بر ظرفیت حرکتآفرین حکمت متعالیه در انقلاب اسلامی تأکید کرده و بر این نظر است که این حکمت هم در پیدایش انقلاب اسلامی تأثیراتی داشته است و هم در استمرار و تداوم آن نقش مؤثری ایفا کرده و خواهد کرد. این موضوع بهویژه در تأسیس دانشهای موردنیاز، به پشتوانۀ علمی و عملی چنین دستگاه فلسفیای امکانپذیر خواهدشد. در واقع، فلسفۀ متعالیه به سبب نوع نگاه به انسان و قائلشدن به حرکت جوهری، پشتوانۀ حرکتهای انقلابی را فراهممیکند. اگرچه منتقدان نیز به دلیل حضور امام خمینی در نقش رهبری انقلاب بر تأثیر حکمت متعالیه بر انقلاب اسلامی تأکید میکنند، این تأثیر را تأثیر تام و تمامی نمیدانند. به نظر، اوج اسفار اربعه که سفر چهارم است، انقلاب اسلامی و تأسیس نظام جمهوری اسلامی توسط امام خمینی است. حکمت متعالیه تأثیر بسیاری در پیدایش، استمرار و تداوم انقلاب اسلامی داشته است. افزون بر اینکه به این وسیله میتوان ارزشهای انقلاب اسلامی را احیا کرد و با تحلیل انقلاب اسلامی ایران با بهرهگیری از عناصر حکمت متعالیه جان تازهای به مباحث تحلیلی انقلاب اسلامی ایران ببخشیم.
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_956_d3947d6b4ccec1e9fb150a1a14949abd.pdf
2013-05-23
125
144
کلیدواژهها: حکمت متعالیه
انقلاب اسلامی
حرکت جوهری
اسفار اربعه
امام خمینی
شریف
لکزایی
1
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
LEAD_AUTHOR
منابع
1
افروغ، عماد (1387). «تبیین فلسفی انقلاب اسلامی بر اساس حکمت متعالیه»، سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، دفتر اول: مجموعۀ نشستها و گفتوگوها، به اهتمام شریف لکزایی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
2
افروغ، عماد (1390). انقلاب اسلامی و مبانی بازتولید آن، ویراست دوم، تهران: سورۀ مهر.
3
بستانی، احمد (1388). «نهاد ناآرام انقلابی» خردنامۀ همشهری، ش 29.
4
جوادی آملی، عبدالله (1375)، بنیان مرصوص امام خمینی در بیان و بنان آیتالله جوادی آملی، قم: اسراء.
5
جوادی آملی، عبدالله (1387). «چالشهای حکمت متعالیه در مسئلۀ سیاست»، سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، دفتر اول: مجموعۀ نشستها و گفتوگوها، به اهتمام شریف لکزایی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
6
حکیمی، محمدرضا (1386). الهیات الهی و الهیات بشری (مدخل)، قم: دلیل ما.
7
خامنهای، سید علی (۱۳۸۶/۰۹/۰۸). بیانات در دیدار جمعى از اساتید، فضلا، مبلّغان و پژوهشگران حوزههاى علمیۀ کشور، به نقل از پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری.
8
خامنهای، سید محمد (بیتا). خردنامۀ صدرا، همایش روز جهانی فلسفه.
9
خمینی، روحالله (1385). صحیفۀ امام، ج 5 و 21، چ 4، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
10
صدرا، علیرضا (1387). «روششناسی حکمت متعالیه و تأثیر آن بر دانش سیاسی»، سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، دفتر اول: مجموعۀ نشستها و گفتوگوها، به اهتمام شریف لکزایی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
11
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1375). رسائل فلسفی صدرالمتألهین، به اهتمام ناجی اصفهانی، تهران: حکمت.
12
ضیایی، علیاکبر (1381). نهضت فلسفی امام خمینی، تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر عروج.
13
فردید، سید احمد (1381). دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان، به کوشش محمد مددپور، تهران: مؤسسۀ فرهنگی چاپ و نشر نظر.
14
لکزایی، شریف (1389). «تکوین حکمت متعالیه از صدرالمتألهین تا امام خمینی»، در سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، مجموعۀ مقالات، ج 2، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
15
لکزایی، نجف (1381). اندیشۀ سیاسی صدرالمتألهین، قم: بوستان کتاب.
16
لکزایی، نجف؛ و رضا لکزایی (1390)، «تحلیل انقلاب اسلامی ایران در چهارچوب حکمت متعالیه»، فصلنامۀ متین، ش 51.
17
مصطفوی، سید حسن (1389، 29آبان). «مکتب سینوی قویترین مکتب فلسفی اسلام است»، به نقل از باشگاه اندیشه. http://www.bashgah.net/fa/content/show/50325
18
مطهری، مرتضی (1387). فلسفۀ تاریخ، ج 1، چ 15، تهران: صدرا.
19
میرباقری، سید مهدی (1390). «ولایت فقیه یا ولایت حکیم: بررسی جایگاه فلسفه اسلامی در انقلاب اسلامی»، مجلۀ سورۀ اندیشه، ش 48 و 49.
20
نامدار، مظفر؛ و مصطفی امهطلب (1385). «انقلاب اسلامی و حکمت متعالیه»، فصلنامۀ پانزده خرداد، ش 13.
21
نصر، سید حسین (1384). «عرفان نظری و تصوف علمی و اهمیت آنها در دوران کنونی»، ترجمۀ انشاءالله رحمتی، اطلاعات حکمت و معرفت، ش 1.
22
ORIGINAL_ARTICLE
سیاست در حکمت عملی ابنرشد قرطبی
چکیده این مقاله با بررسی منشأ و ماهیت، غایت و اوصاف سامان سیاسی مطلوب در حکمت عملی ابنرشد، به گونهشناسی وی از انواع مدن، کارکردها و وظایف دولت و مدینه، حدود آزادی فرد و قدرت دولت، رابطۀ دولت و مردم پرداخته و نشاندادهاست که از نظر او، «حکمت» ملاک اصلی و تعیینکنندۀ میزان مطلوبیت دولت و حکومت است. ابنرشد مهمترین کارکردهای دولت را در محورهای عدالت اقتصادی، امنیت و وحدت و نیز فرهنگ و آموزش عمومی و خصوصی دنبال میکند. همچنین، آزادی فرد در ذیل عدالت و خویشکاری تعریف شده و با مقولۀ «وحدت» مرزبندی میشود. روش این مقاله توصیفی ـ تحلیلی و بر پایۀ مهمترین نوشتههای سیاسی ابنرشد و نظر برخی مفسران فیلسوف قرطبه است.
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_957_76d6b7d9b6cd9c5a29a6bc2fa96db8ef.pdf
2013-05-23
145
169
کلیدواژهها: ابنرشد
حکمت سیاسی مشاء
اندیشۀ سیاسی اسلامی
مدینۀ فاضله
دولت
حسن
مجیدی
majidi.dr@gmail.com
1
* استادیار علومسیاسی دانشگاه امام صادق
AUTHOR
امید
شفیعی قهفرخی
omid.shafiai@gmail.com
2
دانشجویدکتریاندیشهسیاسیدانشگاه امام صادق
LEAD_AUTHOR
منابع
1
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1377). «فلسفۀ مشائی؛ یونانی یا اسلامی»، در: محمدجواد صاحبی، گفتوگوی دین و فلسفه (مباحثات اندیشهمندان ایرانی در باب فلسفه اسلامی)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1384). درخشش ابنرشد در حکمت مشاء، تهران: طرح نو.
3
ابنرشد (1384). تهافتالتهافت، علیاصغر حلبی، تهران: جامی.
4
ابنرشد (1385). «فصلالمقال فیما بینالحکمه و الشریعه منالاتصال»، در: صادق آئینهوند، دین و فلسفه از نگاه ابنرشد با مروری به نظریههای فیلسوفان مسلمان، تهران: نی.
5
ابنرشد (1859). «الکشف عن مناهج الادله فی عقاید المله و تعریف ما وقع فیها بحسب التأویل من الشبه المزیفه و البدع المضله»، در:
6
Marcus Joseph Müller, Philosophie Und Theologie Von Averroes. München: In Commision Bei G. Franz.
7
ابنرشد (1998). الضروری فی السیاسه: مختصر کتاب السیاسه لافلاطون، احمد شحلان، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
8
ابنرشد (2002). تلخیص السیاسه لافلاطون (محاوره الجمهوریه). حسن مجید العبیدی و فاطمه کاظم الذهبی، چ 2، بیروت: دار الطلیعه.
9
اکبریان، رضا (1386). مناسبات دین و فلسفه در جهان اسلام، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
10
اوروی، دمینیک (1387). ابنرشد، فریدون فاطمی، چ 2، تهران: نشر مرکز.
11
الاهوانی، فؤاد احمد (1362). «ابنرشد»، غلامرضا اعوانی، در: میانمحمد شریف، تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمه زیر نظر نصرالله پورجوادی، ج 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
12
آئینهوند، صادق (1385). دین و فلسفه از نگاه ابنرشد با مروری به نظریههای فیلسوفان مسلمان، تهران: نی.
13
بشیریه، حسین (1384). آموزش دانش سیاسی، چ 5، تهران: نگاه معاصر.
14
بلک، آنتونی (1385). تاریخ اندیشۀ سیاسی اسلام از عصر پیامبر تا امروز، ترجمۀ محمدحسین وقار تهران: اطلاعات.
15
الجابری، محمد عابد (2001). ابنرشد، سیره و فکر، دراسه و نصوص، چ 2، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
16
الجابری، محمد عابد (1391). خوانشی نوین از فلسفۀ مغرب و اندلس، ترجمۀ سید محمد آلمهدی، تهران: ثالث.
17
دهباشی، مهدی (1377). «فلسفۀ مشائی؛ یونانی یا اسلامی»، در: محمدجواد صاحبی، گفتوگوی دین و فلسفه (مباحثات اندیشهمندان ایرانی در باب فلسفه اسلامی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
18
رستگارمقدم گوهری، هادی (1386). آشنایی با حکمت مشاء و اشراق، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
19
روزنتال، اروین آیزاک یاکوب (1388). اندیشۀ سیاسی اسلام در سدههای میانه؛ طرحی مقدماتی، علی اردستانی، چ 2، تهران: قومس.
20
سلمان محمد (1390). اندیشۀ سیاسی ابن رشد، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
21
صاحبی، محمدجواد (1377). گفتوگوی دین و فلسفه (مباحثات اندیشهمندان ایرانی در باب فلسفه اسلامی)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
22
عابدی شاهرودی، علی (1377). «اصول و ادوار فلسفه مشاء»، در: محمدجواد صاحبی، گفتوگوی دین و فلسفه (مباحثات اندیشهمندان ایرانی در باب فلسفه اسلامی)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
23
فاخوری، حنّا و خلیلالجرّ (1386). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، عبدالمحمد آیتی، چ 8، تهران: علمی و فرهنگی.
24
فخری، ماجد (1992). ابنرشد فیلسوف قرطبه، چ3، بیروت: دارالمشرق
25
فیرحی، داود (1387). «روششناسی اندیشۀ سیاسی در فلسفۀ غرب تمدن اسلامی»، در: داود فیرحی، روششناسی دانش سیاسی در تمدن اسلامی (مجموعه مقالات)، چ 2، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
26
فیرحی داوود (29/8/1389). «مدینۀ فاضله اصطلاحی اسلامی است نه یونانی»، گفتوگو با هفتهنامۀ پنجره خبرگزاری رسا کد مطلب90877 http://www.rasanews.ir/Nsite/Fullstory
27
مجیدی، حسن؛ و امید شفیعی قهفرخی (1391). «مقایسۀ رابطة دین و دولت در اندیشة ابنرشد و آکوئیناس»، دانش سیاسی، ش15.
28
مجیدی، حسن (1383). «بررسی مقایسهای عقلانیت سیاسی در اندیشۀ ابونصر فارابی و توماس آکوئیناس». پایاننامۀ دکتری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشکدۀ علوم انسانی.
29
محمود الخضیری، زینب (1983). آثر ابنرشد فی فلسفه العصور الوسطی، قاهره: دارالثقافه للنشر و التوزیع
30
وینسنت، اندرو (1381). نظریههای دولت، حسین بشیریه، چ 3، تهران: نی.
31
هیوود، اندرو (1383). مقدمۀ نظریۀ سیاسی، عبدالرحمن عالم، تهران: قومس.
32
یثربی، سیدیحیی (1383). فلسفۀ مشاء با گزیدۀ جامعی از متون، قم: بوستان کتاب.
33
یوسفی راد، مرتضی (1387). مفهومشناسی فلسفۀ سیاسی مشاء، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
34
Davidson, Herbert Alan (1992). Alfarabi, Avicenna and Averroes on Intellect, Newyork and Oxford: Oxford University Press.
35