پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای سیاسی معاصر
2383-1294
2383-1308
1
1
2010
09
21
پرسشهای اساسی رابطة اخلاق و سیاست
1
32
FA
عماد
افروغ
استاد دانشگاه
emad_afrough@yahoo.com
در صورت مشتمل بودن فعل اخلاقی بر ابعاد مثبت و منفی، از پیوند اخلاق و سیاست، گریزی نیست. توصیههای مثبت و منفی اخلاقی، برای سیاست، در عمل، از اجتنابناپذیری پیوند مزبور حکایت میکند. اما به نظر میرسد منظور مدافعان جدایی اخلاق و سیاست، پیوند وجه مثبت و مطلق ارزشهای اخلاقی با افعال اقتضایی سیاست باشد. شاید این پاسخ، حالتی از موجهنمایی را در صورت، حفظ کند، اما در برابر سؤال اساسی علل و عوامل شکاف میان افعال اختیاری (اخلاقی و سیاسی) و سطوح مختلف حیات فردی و اجتماعی و پایایی این شکاف، بیپاسخ میماند. بهترین پاسخ به سؤال رابطة اخلاق و سیاست، مشابه دانستن این دو در یک سطح (اختیاری بودن) و دفاع از حیات یکپارچة انسانی و متفاوت دیدن آنها در سطحی دیگر، هدف فی نفسة اخلاق و ارزشهای متعالی، به رغم توجه به ضرورت هستیشناختی و غایت شناختی آن (تقدّم ارزشی) و مشروط و وسیله بودن افعال سیاسی یا قدرت (تقدّم رتبی) است. از میان گونهشناسی قدرت، اگر فعل مشروط سیاسی یا قدرت، به طور عمده بر مدار اقناع و نفوذ باشد، گرایش آن به اخلاق، در مقایسه با زمانی که بر مدار زور، تهدید و اغوا دایر باشد، بیشتر است. اطمینان از جهات اخلاقی سیاست نیز در گرو نقد فعّال و نظارت مستمر نهادهای مدنی، به ویژه اخلاقی و دینی در جامعه است.
فعل اخلاقی,وظیفهگرایی (حق) اخلاقی,غایتگرایی (خیر) اخلاقی,سقراط,کانت (امر مطلق,ارادة نیک,خودآیینی),افلاطون,ارسطو,فعل سیاسی,رابطة اخلاق و سیاست,سیاست شریعتمحور (نظریة ملاصدرا),نظریة امام خمینی(ره)
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_139.html
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_139_6ea74c82ba4663c02812c920dfdc83fb.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای سیاسی معاصر
2383-1294
2383-1308
1
1
2010
09
21
رانتیریسم و تأثیر آن بر رابطة دولت و احزاب در ایران (1330-1357)
33
49
FA
سیدجواد
امامجمعهزاده
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان
javademam@yahoo.com
سیدداود
معصومی
کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان
یکی از کارکردهای احزاب سیاسی تجمیع و تألیف خواستههای مردم و انتقال آن خواستهها به دستگاه سیاسی و نمادهای تصمیمگیری است. همانطور که موریس دوورژه میگوید: احزاب چون ترجمان نیروهای اجتماعی به شمار میروند و خواستههای گروه، طبقه، و نیروی اجتماعیای را که از آن برآمدهاند تأمین میکنند. این هدف از طریق کسب و حفظ قدرت توسط احزاب معمولاً در نظام انتخاباتی تحقّق مییابد. بررسی کارکرد احزاب در جامعة ایران، نشاندهندة آن است که احزاب به ویژه از زمان کودتای 28 مرداد تاکنون ناکارآمد بودهاند. استدلال این مقاله آن است که ماهیّت رانتیر دولت در دهة چهل و پنجاه شمسی از جمله دلایل ناکارآمدی احزاب سیاسی بوده است. دولت قبل از انقلاب، با توان اقتصادی حاصل از درآمدهای رانتی توانسته بود به حمایت از مصرفگرایی و تأمین نیازهای اوّلیة زندگی عامّة مردم بپردازد، و آنها را از گرایش به فعّالیتهای سیاسی در چارچوب احزاب و دیگر گروهها برای پیگیری خواستههایشان باز دارد؛ همچنین درآمدهای مالیاتی این توان را به دولت میداد که با درآمدهای رانتی، احزاب دولتیِ کاملاً وابستهای را به وجود آورد و به کنترل و سرکوب احزاب مخالف بپردازد.
رانتیریسم,دولت پهلوی,ناکارآمدی احزاب,مصرفگرایی,طبقة متوسط
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_140.html
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_140_f8615b499858b5d1d307e8a29abc39f7.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای سیاسی معاصر
2383-1294
2383-1308
1
1
2010
09
21
راهبردهای نظارت همگانی در مدیریت سیاسی جامعة دینبنیان
51
78
FA
فاطمه
براتلو
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
Baratlou@ihcs.ac.ir
از صدر اسلام تاکنون، برخی اندیشمندان بر این بودهاند که امر به معروف و نهی از منکر، وظیفهای فردی است و مانند بسیاری تکالیف و احکام الهی، بر فرد مسلمان واجدالشرایط واجب است. در این دیدگاه، شرایط و مقتضیات زمان و مکان، کمتر مؤثّر است و حکومت دینی و اسلامی وظیفة خاصی ندارد. دیدگاه دیگر، امر به معروف و نهی از منکر را افزون بر وظیفه فردی، موضوعی اجتماعی و حکومتی میداند. بر مبنای نگرش دوم، توسعة فرهنگ شریعتمدار و ایجاد زمینهها و بسترهای گسترش آن، فراهم آوردن سازوکار مناسب و بسیاری دیگر از مؤلفههای مدیریت سیاسی خرد و کلان، در نظام دینبنیان مطرح میگردد. یکی از خردهنظامهای مهم که باید در طراحی هر سیستم، مد نظر قرار گیرد، نظام، پایش و نظارت بوده، اساسا شکلگیری، ثبات، تداوم و پویایی هر نظامی، به آن وابسته است. این مقاله، در صدد است که به موجب حدیث شریف، امر به معروف و نهی از منکر را یک نظام نظارت همگانی در مدیریت جامعة دینبنیان معرفی نماید که رسالت اجرای شرایع الهی و ایجاد جامعه و حکومت اسلامی و تضمین تحقق اهداف آن را بر عهده دارد. با چنین پیشفرضی، نمونهای را از مجموعه آرای فقهی و نظریههای اندیشمندان اسلامی میپیماییم، و در پایان، با رویکردی استراتژیک از «است»های توصیفی حاصل شده از آن، «باید»های تجویزی و سپس راهبردهای نظارت همگانی را در نظام اسلامی به دست میآوریم.
جامعة دینبنیان,فرهنگ شریعتمدار,مدیریت سیاسی,نظام نظارت همگانی,تفکر استراتژیک,امر به معروف و نهی از منکر
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_141.html
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_141_294eeef2c989d9eaec657509b4e8b91e.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای سیاسی معاصر
2383-1294
2383-1308
1
1
2010
09
21
تبیین تطوّرات سیاسی تصوّف و نسبت آن با تشیّع
79
126
FA
احمد
رهدار
عضو هیئت علمی مؤسسة مطالعات و تحقیقات اسلامی فتوح اندیشه
fotooh.r@gmail.com
تصوّف در جهان اسلام دارای خاستگاه تسنّن است و به مثابة جریانی اجتماعی، از قرن دوم به بعد شکل میگیرد. در بسیاری از موارد، بنا به دلایل متعدّدی، این جریان از جانب حاکمیّت سیاسی وقت، مورد حمایت قرار گرفته است. بهرغم این، تشیّع به دلیل برخی اشتراکات آموزهای و سیاسی و نهایتاً در برخی مقاطع تاریخی به دلیل اضطرار، یا خودآگاهی تاریخی، به تصوّف نزدیک شده و در فرایندی نسبتاً آگاهانه تلاش کرده است تا در آن، تصرّف کند تا جایی که میتوان گفت تا پیش از شکلگیری نهضت و دولت صفویه، تصوّف ــ که برای اهل سنّت یک «مقرّ» تاریخی به حساب میآید ــ به مثابة «دالان و ممرّ» حرکت شیعه عمل نموده است. در واقع، هدف این مقاله، تبیین تطوّرات سیاسی تصوّف و نیز وجوه و کیفیّت تعامل و تصرّف تشیّع در تصوّف تا زمان شکلگیری دولت صفویه است.
تصوّف,تصرّف,تشیّع,تسنّن,سیاست,جریان اجتماعی و قدرت سیاسی
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_142.html
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_142_8f09f70e9adaa61beb9361bd9a80c950.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای سیاسی معاصر
2383-1294
2383-1308
1
1
2010
09
21
نقش عقل در تحوّل فقه سیاسی شیعه
مطالعۀ موردی: دورۀ معاصر
127
155
FA
سیدکاظم
باقری
استادیار گروه علم سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
sbaqeri86@yahoo.com
در این نوشته تلاش میکنیم تا ضمن بررسی جایگاه و حجّیّت عقل و توجه به عقل عملی در اندیشۀ سیاسی، نقش آن را در دگرگونی فقه سیاسی با تأکید بر دورۀ معاصر بررسی کنیم. سؤال اصلی آن است که نقش عقل در تحوّل فقه سیاسی شیعه چیست؟ و پاسخ آن است که عقل در تحوّل فقه سیاسی شیعه با توجه به روش خردورزانۀ اجتهاد و حجّیّت عقل در عرض دیگر منابع استنباط و کارکردهای آن در داورى نسبت به متون، گذر از ظواهر، کشف و تفسیر روزآمد از نصوص، فهم برخی از مصالح و مفاسد و فهم مستقلات و استلزامات عقلی، نقشی اساسی ایفا میکند. همچنین میتوان جلوههای تحوّلآفرینی آن را در فقه سیاسی شیعه، در مواردی مانند چگونگی تعامل با قدرت، قدرت مقیّد و مشروط، نظریة ولایت فقیه، احتکار و فروش یا عدم فروش سلاح به دشمن ردّیابی کرد.
عقل,کارکردهای عقل,تحوّل فقه سیاسی شیعه,اجتهاد,ولایت فقیه
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_143.html
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_143_0ace24a2d24c80a3f92219861e7227b8.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای سیاسی معاصر
2383-1294
2383-1308
1
1
2010
09
21
الزامات دینی و تأمّلات عقلانی در سیاستگذاری خارجی
مطالعه موردی: اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران
157
200
FA
حسین
قریب
عضو گروه علوم سیاسی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی
dhgharib@yahoo.com
محمدحسین
ضمیریان
کارشناس ارشد روابط بینالملل
mzamiryan@gmail.com
سیاستگذاری خارجی به عنوان شاخهای مهم از سیاستگذاری عمومی، باید از عقلانیّت مناسب تصمیمگیرندگان در فضای روابط بینالملل برخوردار باشد. اهمّیت تصمیمگیری در سیاست خارجی و نقش عقلانیّت در تصمیمگیریهای موجود، به رعایت اصل «تناسب» بین اهداف با روشهای مربوطه بازمیگردد. «تناسبسازی» به عنوان شرط تحقّق عقلانیّت، انتظارات از نخبگان سیاسی را به سمتی سوق میدهد که با بررسی تواناییها و قابلیتهای جمهوری اسلامی ایران مناسبترین گزینه ارتباطی با محیط جهانی را انتخاب کنند. استدلالهای ارائه شده در این مقاله، در خصوص گزینههای ارتباطی مشارکت فعّالانه و یا تعامل مثبت جهانی یکی از شاخصهای سیاستگذاری خارجی مناسب برای جمهوری اسلامی ایران محسوب میشود. با مروری بر برنامههای اوّل تا چهارم توسعة جمهوری اسلامی ایران، ملاحظه میشود که در تمام برنامهها، به ویژه برنامة سوم و چهارم، بر اصل تعامل جهانی تأکید شده است؛ بنابراین همبستگی فراوانی بین شاخصهای عقلانیّت که در خصوص سیاستگذاری خارجی جمهوری اسلامی ایران ارائه شده با سیاستهای کلان برنامههای توسعه وجود دارد؛ لکن کاستیهای اساسی و شکافهای فراوانی نیز نسبت به اهداف و عملکرد به چشم میخورد که محتاج بازاندیشیهای جامع است. رفع کاستیها و مشکلات مزبور، منوط به رعایت فرایند «مزیّتسازی» است که قابلیّتهای کشور را در عرصة روابط بینالملل دوچندان نموده و مصالح و منافع ملی را به نحو مناسبتر برآورده خواهد کرد.
سیاستگذاری خارجی,تصمیمگیری,عقلانیّت,مزیّتسازی
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_144.html
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_144_ee4faf83c2835238fa7d2dd4d23e19ba.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای سیاسی معاصر
2383-1294
2383-1308
1
1
2010
09
21
سنجش راهیابی اندیشههای ابن خلدون در حوزة فکری تشیع
201
235
FA
داود
مهدویزادگان
استادیار پژوهشکدة علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
davood@ihcs.ac.ir
تصور رایج آن است که آرا و اندیشههای ابن خلدون در حوزة فکری شیعه رواج نیافته است. این تصوّر تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟ گفتار حاضر در صدد پاسخگویی به این پرسش است. در این تحقیق، بسیاری از منابع علمای شیعه بررسی گردیده و از آن میان، 54 اثر شناسایی شده که در آنها از آرای ابن خلدون سخن به میان آمده است. بنابراین، درستی این تصوّرِ رایج، محل تردید است.
ابن خلدون,حوزة فکری شیعه,نظریة معرفت,علمای شیعه
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_145.html
https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_145_f890ae3c6f72f239e05d4d63d2a9f543.pdf