بررسی مدعاهای رقیب دربارۀ نقش فشارهای خارجی در وقوع انقلاب اسلامی

Document Type : .

Authors

10.30465/cps.2019.3860

Abstract

در این مقاله با استفاده از روش تاریخی و مقایسه‌ای تلاش شده تا مهم‌ترین مدعاهایی که در خصوص نقش قدرت‌های خارجی در سرنگونی رژیم پهلوی ارائه شده است، بررسی و به این پرسش پاسخ داده شود که: مدعاهای رقیب درباب تاثیر فشارهای خارجی بر وقوع انقلاب ایران کدامند و کدام یک از مدعاها با واقعیت‌های تجربی انقلاب ایران مطابقت دارد؟ بدین منظور، ابتدا مهمترین ادعاهای موجود احصاء و بر اساس چارچوب مفهومی تحقیق دسته‌بندی و بررسی شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که این مدعاها شامل شش دسته‌اند و از «توطئه قدرت حامی» تا مدعای مخالف آن، یعنی «حمایت جدی و عدم تغییر مواضع قدرت حامی» را در بر می‌گیرند.بررسی این مدعاها نشان می‌دهد که همه ادعاهایی که قدرت‌های غربی و به‌ویژه آمریکا را عامل اصلی سرنگونی رژیم پهلوی می‌دانند با واقعیت‌های انقلاب ایران هم‌خوانی ندارد. اگرچه این به معنای بی‌تاثیری آن‌ها نیست؛ بلکه فشارهای خارجی یکی از علل وقوع انقلاب ایران محسوب می‌شود. دولت آمریکا تا آخرین لحظه پشتیبان و حامی رژیم شاه بود و به هر طریقی برای ممانعت از سقوط رژیم پهلوی تلاش کرد؛ اما به طور کاملاً ناخواسته‌ای مواضع دولت این کشور در قبال تحولات ایران، راه را برای موفقیت انقلاب اسلامی هموارتر نمود.

Keywords


آبراهامیان، یرواند (1384). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران، نشر نی، چاپ یازدهم.
استمپل، جان.دی(1377). درون انقلاب ایران، ترجمه دکتر منوچهر شجاعی، موسسه خدمات فرهنگی رسا، تهران
برژینسکی،ژ. (1362). سقوط شاه جان گروگان ها و منافع ملی، ترجمه منوچهر یزدانیار، تهران، انتشارات کاوش
بیل، جیمز (1371). عقاب و شیر، ترجمه مهوش غلامی، تهران، نشر کوب.ه
پناهی، محمدحسین(1393). نظریه های انقلاب: وقوع، فرآیندها و پیامدها، تهران، انتشارات سمت، چاپ پنجم
پهلوی،محمدرضا(1379). پاسخ به تاریخ، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران، انتشارات زریاب.
رفیع پور، فرامرز (1377). توسعه و تضاد، تهران ، شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم
روبین، باری(1363). جنگ قدرتها در ایران، ترجمه محمود مشرقی، تهران، انتشارات آشتیانی
زونیس، ماروین (1370). شکست شاهانه، ترجمه عباس مخبر، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم
ژیسکاردستن، والری (1368). قدرت و زندگی، ترجمه محمود طلوعی، تهران، انتشارات پیک ترجمه و نشر
سمیعی، محمد (1396) . نبرد قدرتها در ایران، تهران، نشر نی.
سولیوان ویلیام و آنتونی پارسونز (1375). خاطرات دو سفیر، ترجمه محمود طلوعی، تهران، نشر علم،چاپ سوم.
سولیوان، ویلیام(1363). ماموریت در ایران، ترجمه محمود مشرقی،، تهران، انتشارات هفته
سیک، گری(1384). همه چیز فرو می ریزد، ترجمه بختیاری زاده ، تهران ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
شجاعی‌زند، علیرضا (1385). برهه انقلابی در ایران، تهران، چاپ و نشر عروج، چاپ دوم.
عظیمی دولت آبادی، امیر (1394)، دلالت های نظری وقایع انقلابی در کشورهای عربی برای تئوری پردازی انقلاب‌ها( با تاکید بر تئوری نسل چهارم و انقلاب اسلامی ایران)، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، شماره13.
عظیمی دولت آبادی، امیر (1396). انقلابهای عربی، تهران، انتشارات پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی،
فوران، جان(1382). نظریه پردازی انقلابها، فرهنگ ارشاد، تهران، نشر نی.
فوران، جان(1394). مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین،انتشارات موسسه خدمات فرهنگی رسا، تهران، پانزدهم.
کارتر، جیمی (1361). 444 روز، احمد باقری، سازمان انتشارات هفته، چاپ اول.
کورزمن، چارلز (1397). انقلاب تصورناپذیر در ایران، محمد ملاعباسی، تهران، ترجمان.
کولائی، الهه (1379). اتحاد جماهیر شوروی و انقلاب اسلامی ایران، تهران ، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
گازیوروسکی. مارک.ج (1373). سیاست خارجی آمریکا و شاه، ترجمه جمشید زنگنه، تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا ، چاپ دوم.
گلدستون، جک و جان فوران(1393).گونه شناسی نظریه های انقلاب، خرم بقایی و هومن نیری، تهران، رخداد نو.
گلدستون، جک(1385). مطالعاتی نظری تطبیقی و تاریخی در باب انقلاب‌ها، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران،انتشارات کویر.
گلدستون، جک(1396). مقدمه ای بسیار کوتاه بر انقلابها، عباس حاتمی، تهران، انتشارات کویر.
لدین، مایکل و ویلیام لوییس(1362). کارتر و سقوط شاه، ترجمه ناصر ایرانی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
محسنی، علی و مهری حاجی نسب (1396). نقش عوامل خارجی در وقوع انقلاب اسلامی ایران، تهران، نشر گیوا.
معمار، رحمت الله (1393) فرصت های نهادی یا فرصت تصوری؟ معرفی و بررسی انتقادی رهیافت تبیینی کورزمن به انقلاب اسلامی ایران، فصلنامه جامعه شناسی نهادهای اجتماعی،1(4).
معمار، رحمت الله، طرح الگویی عام برای تبیین قدرت محور از انقلاب‌ها، دانشنامه علوم اجتماعی، 1388، شماره2
میلانی. عباس (1392). نگاهی به شاه، نشر پرشین سیرکل، تورنتو کانادا.
هایزر(1365). ماموریت مخفی هایزر در تهران، ترجمه سید محمدحسین عادلی، تهران، انتشارات موسسه خدمات فرهنگی رسا.
 
Goldfrank, Walter (1979). Theories of Revolution and Revolution without Theory: The case of Mexico, Theory and Society, volume 7, pp. 135–65
Kurzman, Charles (2004) .The Unthinkable Revolution in Iran, Harvard University Press.