سازه‌انگاری کلی‌گرا: رهیافتی جامع برای توضیح رفتارهای سیاست خارجی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آیت‌الله بروجردی

چکیده

یکی از چهارچوب‌های تحلیلی مناسب برای توضیح سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بعد از انقلاب اسلامی، چهارچوب تحلیلی «سازه‌انگاری کلی‌گرا» است. بر خلاف سازه‌انگاری سیستمی و داخلی، سازه‌انگاری کلی‌گرا به بررسی تأثیرات هر دو محیط هنجاری «داخلی» و «بین‌المللی» بر شکل‌گیری سیاست خارجی دولت‌ها می‌پردازد. ‌این مقاله بر آن است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، از یک سو، در سطح داخلی تحت‌تأثیر گفتمان‌های انقلاب و، از سوی دیگر، در سطح بین‌المللی تحت‌تأثیر فضای هنجاری صلح‌آمیز یا تهاجمی حاکم‌بر نظام بین‌الملل بوده است. از این‌رو، فهم ساختارهای گفتمانی و هنجاری جمهوری اسلامی ایران، از یک طرف، و فهم ماهیت محیط هنجاری نظام بین‌الملل، از طرف دیگر، لازمۀ تحلیلی مناسب از رفتار‌های سیاست خارجی ایرانِ بعد از انقلاب اسلامی است. به عبارتی، رفتارهای سیاست خارجی ایران برایندی از تعامل دو محیط هنجاری داخلی و بین‌المللی است. بر اساس سازه‌انگاری کلی‌گرا، این مقاله تلاش می‌کند تا چرایی تغییرات تاکتیکی در سیاست خارجی ایران در دوره‌های مختلف را توضیح دهد و فهم مناسبی از روابط تعارض‌آمیز و غیرتعارض‌آمیز ایران و غرب را به‌دست آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of Iran’s Foreign Policy: A Holistic Constructivism Approach

نویسنده [English]

  • Mahdi Mohammad Nia
چکیده [English]

Holistic constructivism is seemingly an appropriate theoretical framework to explain Iran’s foreign policy after the Islamic Revolution. Contrary to systemic and domestic constructivism, holistic constructivism is trying to investigate the effects of both internal and international normative environments on the construction of states’ foreign policies. This article argues that  Iran’s  foreign policy has on the one hand  been affected by ideational discourses of the Islamic Revolution, and on the other hand has been affected by aggressive and non aggressive  normative environments in the  international system. Thus, to understand Iran’s foreign policy in post- revolutionary era, it is necessary to consider normative and discourse structures of both domestic and international environments. It means that Iran’s foreign policy is resulted from the interaction between normative atmospheres at both domestic and international levels. Based on holistic constructivism, the article is trying to explain the tactical changes in Iran’s foreign policy and its confrontational and non-confrontational relations with the Western countries in different periods after the Islamic Revolution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Iran’s foreign policy
  • holistic constructivism
  • revolutionary discourse
  • identity
  • normative structures
منابع
امام خمینی، روح‌الله (1379). تحریر الوسیله، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ج 1.
آیت‌الله خامنه‌ای، سید‌علی (8/12/1388). پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری:
آیت‌الله خامنه‌ای، سید‌علی (20/07/1391). پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری:
http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=contentShow&id=9959
آیت‌الله خامنه‌ای، سید‌علی (29/ 08/ 1392). پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری:
http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=contentShow&id=11295
بشیر، حسین (1384). تحلیل گفتمان: دریچه‌ای برای کشف ناگفته‌ها، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
تاجیک، محمدرضا (1378). گفتمان و تحلیل گفتمانی، در مجموعه مقالات، تهران: فرهنگ.
ﺗﺎﺟﯿﮏ، ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ و سیدجلال ﺩﻫﻘﺎﻧﯽ ﻓﯿﺮﻭﺯﺁﺑﺎﺩﯼ (1382). «اﻟﮕﻮﻫﺎﯼ ﺻﺪﻭﺭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﻤﺎﻥ‌ﻫﺎﯼ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺍﯾﺮﺍن»، راهبرد، ش 27.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و وحید نوری (1391). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران اصول‌گرایی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
ﺭﻣﻀﺎﻧﯽ، ﺭﻭﺡ‌الله (1388). ﺩﺭﮎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎﺭﺟﯽ ایران، روابط خارجی، دورۀ 1، ش 1.
زارعی، بهادر، علی زینی‌وند، و کیمیا محمدی (1393). «قاعدۀ نفی سبیل در اندیشۀ اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات انقلاب اسلامی، دورۀ 11، ش 36.
سریع‌القلم، محمود (1379). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
ﺳﯿﻒ، ﺍﻟﻪ‌ﻣﺮﺍد (1391). «اﻟﮕﻮﯼ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎﺩﯼ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﯽ ﺟﻤﻬﻮﺭﯼ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺍﯾﺮﺍن»، ﺁﻓﺎﻕ ﺍﻣﻨﯿﺖ، دورۀ 5، ش 61.
صانعی، علیرضا (1388). سیاست خارجی دولت نهم در قبال امریکای لاتین، در مبانی حکمی و سیاست عملی دولت نهم در روابط بین‌الملل، تهران: مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهوری.
کاظمی، اخوان (1388). «مؤلفه‌های سیاست خارجی در گفتمان اصول‌گرای عدالت‌خواه»، حکومت اسلامی، دورۀ 14، ش 4.
کسرایی، محمدسالار و علی پوزش شیرازی (1388). «نظریۀ گفتمان لاکلا و موفه، ابزاری کارامد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی»، فصل‌نامۀ سیاست، دورۀ 39، ش 3.
کرمی، جهانگیر (1383). «هویت دولت و سیاست خارجی»، فصل‌نامۀ سیاست خارجی، دورۀ 18، ش 1.
مشیرزاده، حمیرا (1388). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: سمت.
ﻣﺸﯿﺮﺯﺍﺩﻩ، ﺣﻤﯿﺮﺍ و حیدرعلی ﻣﺴﻌﻮﺩﯼ (1388). «هویت و حوزه‌های مفهومی روابط بین‌الملل»، فصل‌نامۀ سیاﺳﺖ، دورۀ 39، ش 4.
ﻣﯿﺮﻣﻌﺰﯼ، ﺳﯿﺪﺣﺴﻦ (1391). «اقتصاد مقاومتی و ملزومات آن (با تأکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری)»، ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺍﺳﻼﻣﯽ، ش 74.
 
Alons, Gerry C. (2007). ‘Predicting a State’s Foreign Policy: State Preferences between Domestic and International Constraints’, Foreign Policy Analysis, Vol. 3, No. 3.
Bozdaglioglu, Yucel (2007). ‘Constructivism and Identity Formation: an Interactive Approach’, Review of International Law and Politics (RILP), Vol. 3, No. 11.
Copeland, Dale C. (2000). ‘The Constructivist Challenge to Structural Realism: A Review Essay’, International Security, Vol. 25, No. 2.
Dehghani FirozabAbadi, S. J. (2008), ‘Emancipating Foreign Policy: Critical Theory and Islamic Republic of Iran's Foreign Policy’, The Iranian Journal of International Affairs XX, No. 3.
Eftekhari, Asghar (2007). ‘The Fixed Principles of the Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran’, The Iranian Journal of International Affairs xix, No.2.
George, Jim (1994). Discourses of Global Politics: A Critical (Re) Introduction to International Relations, Boulder: Lynne Rienner.
Hopf, Ted (1998). ‘The Promise of Constructivism in International Relations Theory’, International security, Vol. 23, No. 1.
Iranian President Advises Obama on Domestic and Foreign Affairs. (2008). CNS NEWS, http://cnsnews.com/news/article/iranian-president-advises-obama-domestic-and-foreign-affairs (accessed 20/04/2104).
Jepperson, Ronald, Alexander Wendt, and Peter J. Katzenstein (1996).‘Norms, Identity, and Culture in National Security’, in The Culture of National Security: Norms and Identity in World Politics, New York, Columbia University Press.
Katzenstein, Peter J. (1996). The Culture of National Security: Norms and Identity in World Politics, New York, Columbia University Press.
Koslowski, Rey and Friedrich Kratochwil (1995). ‘Understanding Change in International Politics: The Soviet Empire’s Demise and the International System’, in International Relations Theory and the End of the Cold War, Richard Ned Lebow and Thomas Risse-Kappen (eds.), New York: Columbia University Press.
Laclau, E. and C. Mouffe )1985(. Hegemony and Socialist Strategy, London, Verso.
Legro, Jeffrey W. (1997). ‘Which Norms Matter? Revisiting the ‘Failure’ of Internationalism’, International Organization, Vol. 51, No. 1.
March, James G. and Johan P. Olsen (1998). ‘The Institutional Dynamics of International Political Orders’, International Organization, Vol. 52, No. 4.
Mohammad Nia, Mahdi (2012).‘Discourse and Identity in Iran’s Foreign Policy’, Iranian Review of Foreign Affairs, Vol. 3, No. 3.
Onuf, Nichlas (1989). A World of our making, Columbia, Columbia University of South Carolina Press.
Price, Richard and Christian Reus- Smit (1998). ‘Dangerous Liaisons? Critical International Theory and Constructivism’, European Journal of International Relations, Vol. 4, No. 3.
Reus-Smit, Christian (2001). ‘Constructivism’, Theories of International Relations, Burchill Scott andAndrew Linklater (eds.), New York, Palgrave.
Reus-Smit, Christian (2000).‘Constructivism’, Theories of International Relations, Scott Burchill (ed.), New York.
Risse, Thomas (2000).‘Let's Argue': Communicative Action in World Politics’, International Organization, Vol. 54, No. 1.
Smith, Michael (2000). European's Foreign and Security Policy, Cambridge: Cambridge University Press.
Torfing, J. )1999(. New Theories of Discourse: Laclau, Mouffe, Zizek, Oxford, Blackwell.
Waltz, Kenneth (1990).‘Realism Thought and Neo Liberalism Theory’, Journal of International Affairs, Vol. 44, No.1.
Wendt, Alexander (1999). Social Theory of International Politics, Cambridge, Cambridge University Press.
Wendt, Alexander (1994). ‘Collective Identity Formation and the International State’, American Political Science Review, Vol. 88, No. 2.