بازخوانی مواضع سیاسی مدرس در برابر اولتیماتوم 1911 روسیه به ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی

چکیده

چکیده
برغم مباحث گوناگونی که تاکنون پیرامون اولتیماتوم1911 روسیه درگرفته است هنوز درباره برخی از ابعاد این رخداد و نیز مواضع سیاسی برخی از شخصیت­های مهم پیرامون آن ابهام­های جدی وجود دارد و همین ابهام­ها موجب بروز یک رشته خطاهای تاریخی آشکار شده است. یکی از این خطاها مواضع سیاسی مدرس پیرامون اولتیماتوم است. مواضع او با آنچه که در پاره­ای از پژوهش­های تاریخی و یا در محافل سیاسی نقل می­شود کاملاً تغایر دارد. در فضای پس از انقلاب، مدرس به عنوان یک شخصیت روحانی مستقل و یک سیاستمدار خوشنام و یک چهرۀ آزادی­خواه ملی در کانون پژوهش­های تاریخی و مباحث سیاسی قرار گرفت. نگاه مثبت امام خمینی پژوهش در باره­ی مدرس را رونق داد. تلاش برای تبدیل مدرس به یک الگوی تاریخی و یک سیاستمدار ممتاز سبب شد تا مسائل غیرواقعی زیادی در همین پژوهش­ها به ایشان نسبت داده شود. از آن جا که این خطاها در حال تبدیل شدن به حقایق مسلم تاریخی هستند، نگارنده به استناد منابع اصلی و معتبر بازمانده از دوره­ی اولتیماتوم 1911 می­کوشد ضمن نقد دیدگاه­های موجود درباره­ی مواضع مدرس و نقض روایت­های نادرست و ارزیابی منشاء شکل­گیری این روایت­ها به بازخوانی آن­ها و طرح روایت­های جایگزین بپرازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Readout of Modarres’s political viewpoint in against Russian ultimatum to Iran 1911

نویسنده [English]

  • Ali Reaz mollaiy tavany
چکیده [English]

Russian’s Ultimatum to Iran was important crisis that encounter second period of Iranian parliament in 1911. This crisis finally comes to end this parliament. Although deferent discussions was made about ultimatum at this moment but still deferent aspect of this event is unknown. Still Political Viewpoint of important personal is ambiguous about this ultimatum. Modarres is one of this personal that about him surfaced very historical mistakes Modarres’s political viewpoint in against Russian ultimatum to Iran 1911 is conflict whit  that was tolled about him very historian. Modarres as a independent and   liberal political personality to be placed in center of historical and political researches after Islamic revolution. Imam Khomeini’s positive viewpoint about modarres increased historical researches about him. Attempting to changed modarres as the great politician and a historical parent to cause a lot of historical unreal questions to him. Unfortunately if we don’t try to critics this data, most of these historical mistakes become to historical fact. This article attempted whit use to of original rescores about of Russian ultimatum to Iran 1911 and analyzed narrations about modarres and critiqued approaches about him. Finally this article gives a alternative narrative.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key worlds: ultimatum
  • parliament
  • Modarres
  • fifth person commission
منابع
اتحادیه، منصوره (1375). مجلس و انتخابات از مشروطه تا پایان قاجاریه. تهران: نشر تاریخ ایران.
ادیب هروی، مجمد حسن (1331). تاریخ پیدایش مشروطیت ایران. مشهد: شرکت چاپخانه خراسان.
اردلان، امان الله (1372). خاطرات حاج عزالممالک اردلان: زندگانی در دوران شش پادشاه. تنظیم و تحشیه باقر عاقلی. تهران: نشر نامک.
باقی، عبدالعلی (1370). مدرس مجاهدی شکست­ناپذیر. تهران: نشر تفکر.
تاریخ هجوم روس به ایران زمین و نهضت رؤسای دین به کاظمین و خدمات نمایان ایشان در حفظ استقلال ایران 1329 (1331). بغداد: مطبعۀ آداب.
ترکمان، محمد (1370). اسنادی در باره هجوم انگلیس و روس به ایران 1287- 1291ه.ش. تهران: دفترمطالعات سیاسی و بین­المللی.
ترکمان، محمد (1374). آراء، اندیشه­ها و فلسفۀ سیاسی مدرس. تهران: هزاران.
خمینی، روح­الله (1378). صحیفۀ امام. ج 1، 3 و 4. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
دولت آبادی، علی محمد (1390). خاطرات و ملاحظات. به کوشش ایرج افشار. تهران: سخن.
دولت آبادی، یحیی (1362). حیات یحیی. ج1. تهران: عطار و فردوسی.
دولت­آبادی، علی محمد (1362). خاطرات سیدعلی محمد دولت آبادی. تهران: فردوسی.
دهخوارقانی، رضا (1356). وقایع ناصری و توضیح مرام. با مقدمه علی سیاهپوش. تهران: دنیا.
رحیمی، مصطفی (1357). قانون اساسی ایران و اصول دموکراسی. تهران: امیرکبیر.
روزنامه مجلس، 12 ذیحجه 1329.
سالور، قهرمان­میرزا (عین­السلطنه) (1377). خاطرات عین­السلطنه. به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار. ج 5. تهران: اساطیر.
سعید، محمدصادق (1380). گزیده اسناد اولتیماتوم روسیه به ایران. تهران: وزارت امورخارجه.
شوستر، مورگان (1344)، اختناق ایران. ترجمه ابوالحسن موسوی شوشتری. با تصحیح و مقدمه و حواشی و اسناد محرمانه منتشر نشده در ایران توسط فرامرز برزگر و اسمعیل رائین. تهران: بنگاه مطبوعاتی صفی­علی­شاه.
شهید آیت­الله مدرس به روایت اسناد زندۀ تاریخ (1378). تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
طاهری، صدرالدین (1373). یک بررسی تحلیلی از زندگی سیاسی مدرس. تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
غلامرضا کلی زواره (1373). داستان­های مدرس. قم: انتشارات هجرت.
کاتوزیان تهرانی، محمدعلی (1379). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. با مقدمه ناصرکاتوزیان. تهران: انتشار.
کتاب آبی: گزارش های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس در باره انقلاب مشروطه ایران (1363). ج 4. چاپ 2. به کوشش و ویراستاری احمد بشیری. تهران، نشر نو.
کسروی، احمد (1371). تاریخ هیجده ساله آذربایجان. چ 10. تهران: امیرکبیر.
کشف تلبیس: دوروئی و نیرنگ انگلیس (1336). برلین: انتشارات کاوه.
گلبن، محمد (1367). مدرس در تاریخ و تصویر. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
گلی زواره، غلامرضا (1373). داستان­های مدرس. قم: انتشارات هجرت.
گلی زواره، غلامرضا (1375). شهید مدرس ماه مجلس. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مدرسی، علی (1366). مدرس. تهران: بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران.
مدرسی، علی (1374). مرد روزگاران (مدرس شهید، نابغۀ ملی ایران). چ 2. تهران: نشر هزاران.
مدیر حلاج، حسن. تاریخ نهضت ایران. تهران: سلیمی، 1312.
مستوفی، عبدالله (1371). شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، ج 2. تهران: زوار.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی. جلسه­های 318- 319- 320 – 321. (سایت مجلس شورای اسلامی).
مکی، حسین (1358). مدرس قهرمان آزادی. ج 1. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ملک زاده، مهدی (1371). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. ج 6- 7. تهران: علمی.
نجفی، موسی (1390). حکم نافذ آقانجفی مرجع شهیر بیداری اسلامی در اصفهان. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
نطق­ها و مکتوبات و یاداشت­هایی پیرامون زندگی مجاهد شهید سیدحسن مدرس (1355). تهران: ابوذر.
نوائی، عبدالحسین (1355). دولت­های ایران از آغاز مشروطیت تا اولتیماتوم. تهران: بابک.
نوری، مسعود (1359). زبان سرخ. تهران: نور.
نوری، مسعود (1361). زندگی و مبارزات شهید آیت الله سیدحسن مدرس. تهران: پرستو.
هدایت، مهدیقلی (مخبرالسلطنه) (1363). طلوع مشروطیت. به کوشش امیر اسماعیلی. تهران: جام.
همدانی، نادعلی (1360). مدرس سی سال شهادت. تهران: غزالی.