بررسی مقایسه‌ای مبانی معرفت‌شناختی در نظریة مردم‌سالاری‌ دینی و نظریة دموکراسی مشورتی با تأکید بر دیدگاه امام خمینی(ره) و یورگن هابرماس

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دکترای اندیشه سیاسی از دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
دو الگوی حکومتی مردم‌سالاری‌دینی (در قالب جمهوری اسلامی) و دموکراسی مشورتی، الگوهایی تازه مطرح شده در ساحت اندیشه و عمل سیاسی به شمار می‌روند؛ اگرچه ریشه‌ها و پیشینة‌ آنها کهن است. بررسی مقایسه‌ای به عنوان رویکردی باسابقه در علوم اجتماعی هنگامی‌که میان دو نظریه به کار گرفته می‌شود، می‌تواند سبب گشوده شدن گره‌های نظری و ابهام‌های مفهومی آن نظریه‌ها و دست‌مایة بسط کمی و کیفی آنها به شیوه‌ای علمی باشد. مقالة حاضر کوشیده است با چنین نگاهی، بُعد معرفت‌شناختی دو نظریة یادشده را به عنوان یکی از ارکان شناخت یک تئوری، مورد بررسی قرار دهد. برای نیل به این مقصود، ابتدا جایگاه معرفت‌شناسی در یک نظریه بیان و سپس شرح مختصری از دو الگو بیان و سپس موارد افتراق و شباهت دو نظریه به اختصار مورد مقایسه قرار خواهد گرفت. مهم‌ترین نقطه عزیمت مقایسه که عموماً به افتراق میان دو نظریه از حیث معرفت‌شناختی می‌انجامد، توحیدمحوری در مردم‌سالاری‌دینی و اومانیسم در دموکراسی مشورتی است. لازم به ذکر می‌نماید از آنجاکه شاخص‌ترین افراد در این دو نظریه به ترتیب امام خمینی (ره) و یورگن هابرماس هستند، مقاله حاضر بر آراء ایشان تاکید نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative study of the basis of epistemology in theory of religious democracy underlying Imam Khomeini’s and Jürgen Habermas’sviewpoint

نویسندگان [English]

  • Sayyed Mahdi Sadatinezhad 1
  • Ali Shirazi 2
چکیده [English]

Two governmental patterns, religious democracy (as the form of Islamic republic) and deliberative democracy are the new proposed patterns at the beyond of thought and political action, although their roots and history have been old. The comparative study as an old approach in social science while it’s applied between two theories could lead to solve the theoretical problem and conceptual ambiguities of those theories, and contributes to quantitative and qualitative expansion as a scientific method.
Through this viewpoint, this article has tried to study the epistemological aspect of two mentioned theories as one of the cognition pillars of one theory. To reach this goal firstly the epistemology position of one theory and then a brief explanation of those patterns should be stated, furthermore the segregation and similarities of the both theories will be compared in short.
The most prominent beginning point of comparison which generally leads to segregation of two theories with regards to epistemology, is monotheism in religious democracy and humanism in deliberative democracy.
It has to be mentioned since the most distinctive persons in these two theories are Imam Khomeini and Jürgen Habermas in turn, this article has emphasized on their opinions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: religious democracy
  • deliberative democracy
  • Epistemology
قرآن کریم.
آشوری، داریوش (1389). فرهنگ علوم انسانی. تهران: مرکز.
آل سیدغفور، سیدمحسن (1393). «مبانی معرفت‌شناختی و تفسیری مردم‌سالاری‌دینی». مجموعه مقالات سومین همایش ملی نظریة مردم‌سالاری‌دینی، ج 2، قم: معارف. صص 147 – 129
اسکروتن، راجر (1375). کانت. ترجمة علی پایا. تهران: طرح نو.
امام خمینی (1363). کشف الاسرار. بی‌جا: بی‌نا.
امام خمینی (1370). آداب الصلوه. تهران: دفتر تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
امام خمینی (1379). ولایت فقیه. تهران: دفتر تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
امام خمینی (1385). صحیفة امام. تهران: دفتر تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
انصاری، منصور (1385). «دموکراسی در اندیشة سیاسی امام خمینی (ره)». فصلنامة متین، سال هشتم، شمارة 31 و 32
انصاری، منصور و انسیه اسلانی (1393). «محدودیت‌ها و امکانات ایدة دموکارسی در رابطه با حکومت اسلامی با تاکید بر آرای امام خمینی (ره)». از: مجموعه مقالات سومین همایش ملی نظریة مردم‌سالاری‌دینی. ج 2، به کوشش سیدمحمدرضا مرندی. قم: معارف.
باتامور، تامس برتون (1380). مکتب فرانکفورت. ترجمة حسینعلی نوذری. تهران: نی.
بشیریه، حسین (1383). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم. ج 2. تهران: نی.
بهشتی، سیدمحمد (1389). شناخت از دیدگاه فطرت. تهران: بقعه.
بیات، عبدالرسول و دیگران (1381). فرهنگ واژه‌ها. قم: موسسة اندیشه و فرهنگ دینی.
پاپکین، ریچارد و استرول اوروم (1375). کلیات فلسفه. ترجمة جلال‌الدین مجتبوی، تهران: حکمت.
پایک، جان (1391). فرهنگ اصطلاحات فلسفة سیاسی. ترجمة سیدمحمدعلی تقوی و محمدجواد رنجکش. تهران: مرکز.
پیوزی، مایکل (1390). یورگن هابرماس. ترجمة احمد تدین. تهران: هرمس.
جمشیدی، محمدحسین. اندیشة سیاسی امام خمینی (ره) (1388). تهران: پژوهشکدة امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1414 ق). هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة علیهم السّلام. ج 1، مشهد: آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة.
حقیقت، سیدصادق (1385). روش‌شناسی در علوم سیاسی. قم: دانشگاه مفید.
 ربانی گلپایگانی، علی (1385). معرفت دینی از منظر معرفت‌شناسی. تهران: کانون اندیشة جوان.
 رنی، آستین (1374). آشنایی با علم سیاست. ترجمة لیلا سازگار. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
 زاهد، سیدسعید و سیدحسین زاهد (1391). «مبانی معرفت‌شناختی تمدن جدید اسلامی»؛ قم: مجموعه مقالات همایش تحول در علوم انسانی، صص 574 – 545
زرشناس، شهریار (1382). واژه‌نامة فرهنگی، سیاسی‌. تهران: کتاب صبح.
سمیعی اصفهانی، علیرضا و سجّاد میرالی (1393). «دموکراسی رایزنانه، جنبش‌های اجتماعی و حوزة عمومی جهانی (با تاکید بر نظریة عقلانیت ارتباطی هابرماس)». فصلنامة سیاست دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دورة 44، شمارة 2، تابستان
 فیرحی، داود (1389). دین و دولت در عصر مدرن. ج 1، تهران: رخداد نو.
فیرحی، داود (نیمسال اول 92-1391). جزوة درس اندیشمندان مسلمان. دروة دکترای اندیشة سیاسی دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
قادری، حاتم (1384). اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم. تهران: سمت.
کانت، ایمانوئل (1362). سنجش خرد ناب. ترجمة میرشمس‌الدین ادیب سلطانی. تهران: امیرکبیر.
کشفی، سیدجعفر (1392). تحفه الملوک. قم: بوستان کتاب.
کلاته، حسن (1387). گفتمان جهموری اسلامی در اندیشة امام خمینی (ره). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی،
کلینی، محمد بن یعقوب (1375). اصول کافی. ترجمة سیدجواد مصطفوی. ج 1، تهران: ولی‌عصر (عج).
محمودیان، محمدرفیع. «دموکراسی مشورتی». نشریة اندیشة جامعه، شمارة 13، 1379، صص 19 – 16
مطهری، مرتضی  (1377). مسئلة شناخت. تهران: صدرا.
معینی علمداری، جهانگیر (اردیبهشت 1394). مصاحبه با نگارنده، دانشگاه تهران.
میراحمدی، منصور (1393). اسلام و دموکراسی مشورتی. تهران: نی.
نوذری، حسینعلی (1393). یوگن هابرماس. تهران: مرکز.
نوروزی خیابانی، مهدی (1384). فرهنگ جامع لغات و اصطلاحات سیاسی. تهران: نی.
هالینگ دیل، ریجنالد (1387). تاریخ فلسفة‌ غرب. ترجمة عبدالحسین آذرنگ. تهران: ققنوس.
هاملین، دیوید (1374). تاریخ معرفت‌شناسی. ترجمة شاپور اعتماد. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هرسیج، حسین و جلال حاجی‌زاده. «تبیین دموکراسی رایزنانه در اندیشه‌های فلسفی هابرماس». فصلنامة حکمت و فلسفه، سال ششم، شمارة‌ سوم، پاییز 1389
هلد، دیوید (1378). مدلهای دموکراسی. ترجمة عباس مخبر. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
 
Benhabib, Seyla (1996). "Toword a Deliberative Model of Democratic Legitimacy". In Seyla Benhabib (ed.), Democracy and Difference, Contesting the Boundaries of the Political. Princeton University Press, , pp 67-94.
Cohen Joshua (1996). Procedure & Substance in Deliberative Democracy, in Democracy & Difference: Contesting the Boundaries of the Political, ed. By Benhabib. Princeton University Press, Princeton, , pp 95 – 119
García Alonso, Roberto(2013) . "Why Deliberation? Challenges for an Epistemic Model of Democratic Legitimacy". Pap. Polít. Bogotá (Colombia), Vol. 18, No. 1, enero-junio, pp 185-203.
Huspek, Michael (2007). "Symposium: Habermas and Deliberative Democracy: Introductory Remarks". Communication Theory No 17, , 332-329
Longman Dictionary(1998). Addision Wesley longman,
Olson, Kevin (2011). "Legitimate Speech and Hegemonic Idiom: The Limits of Deliberative Democracy in the Diversity of its Voices", in Political Studies,  vol, pp 527-554.
Oxford Dictionary, Judy Pearsall (ed.)  (2008), Oxford University Press.
Rawls, John (1972). The Theory Of Justice. Oxford University Press.