مبانی نظری پیوند آرمان‌ها و واقعیت‌ها در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) مطالعه موردی: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه امام خمینی(ره)

2 کارشناس‌ارشد علوم سیاسی دانشگاه امام خمینی(ره)

چکیده

چکیده
در پژوهش حاضر در پرتو دو رویکرد کلان روابط بین­الملل یعنی آرمان­گرایی و واقع­گرایی به بررسی مبانی پیوند آرمان­ها و واقعیت­ها در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران(ج.ا.ا) با تأکید بر اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) پرداخته شد و با روش تحلیلی- توصیفی با استفاده از داده­های کتابخانه­ای به این پرسش، پاسخ داده شد که مبانی پیوند آرمان­ها و واقعیت­ها در سیاست خارجی ج.ا.ا چیست؟ یافته پژوهش حاکی از آن است که مؤلفه­های آرمانی­ و واقعی سیاست خارجی ج.ا.ا بر اساس مبانی و اصول فقه شیعی از جمله اجتهاد، عقل، منطقه­الفراغ، حکم حکومتی،  مصلحت، عقل، زمان و مکان، و حفظ نظام، با یکدیگر انتظام یافته است. بنابراین، دیدگاه سیاست خارجی ج.ا.ا نه آرمان­گرایی محض و نه واقع­گرایی صرف بلکه تلفیق این دو یعنی آرمان­گرایی واقع­بین است که بر مبانی فقه شیعه استوار است و آرمان­ها و واقعیت­ها در پرتو آن، پیوند نهادین یافته­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Theoretical Foundations of Linkage between Ideals and Realities in the Political Thought of Imam Khomeini Case Study: Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Qorban Ali Qorbanzadeh Savar 1
  • Ali Shariatmadari 2
چکیده [English]

Foundations for linking between ideals and realities in the foreign policy of the Islamic Republic of Iran (I.R.I) in the light of two macro approaches to international relations - idealism and realism - with emphasis on the political thought of Imam Khomeini was studied and by using descriptive method and analytical data library was answered to the this question: what are the foundations and principles of linkage between ideals and realities in I.R.I foreign policy? The findings suggest that ideal and realistic components of foreign policy of I.R.I are based and disciplined on the principles of Shiite jurisprudence, including discretion, wisdom, vacuum region, government mandates, interests, sense of time and place, and maintain the system. Foreign policy of I.R.I is not pure idealism or realism but combination of them that is realistic idealism which is based on the principles of Shiite jurisprudence and in the light of this the ideals and realities are linked institutional.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: idealism
  • realism
  • Shiite political jurisprudence
  • realistic idealism
  • foreign policy of I.R.I
منابع
ابراهیمی، شهروز(1388). "بررسی واسازنه نقش ایدئولوژی در سیاست خارجی ایران و پیوند آن با واقع­گرایی و آرمان­گرایی"، فصلنامه روابط خارجی، سال اول، ش4، زمستان.
ابراهیمی، شهروز، علی­اصغر ستوده و احسان شیخون(1389). "بررسی تطبیقی رویکرد امنیتی اسلام با رویکرد امنیتی رئالیسم و لییرالیسم"، فصلنامه جامعه­شناسی سیاسی جهان اسلام، ش4، بهار و تابستان.
ابراهیمی، شهروز، علی­اصغر ستوده و احسان شیخون(1389). "رویکرد اسلامی به روابط بین­الملل­ در مقایسه با رویکرد رئالیستی و لیبرالیستی"، دوفصلنامه دانش سیاسی، ش12، پاییز و زمستان.
اخوان­کاظمی، بهرام(1390). ولایت مطلقه فقیه ­از دیدگاه امام خمینی(ثبات یا تحول نظری)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ازغندی، علیرضا(1380). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: قومس.
ازغندی، علیرضا(1391). چهارچوب­ها و جهت­گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: قومس.
اسدی، سیدعلی­اکبر( 1389). "رئالیسم و رویکردهای رقیب به سیاست خارجی"، راهبرد، ش56، پاییز.
اطاعت، جواد و مسعود رضائی (1390). نظریه رئالیسم و ضرورت بازنگری در مفاهیم آن، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، ش2، تابستان.
اکبری،کمال(1387). سیرتطور فقه سیاسی شیعه، تهران: دفتر پژوهش­های رادیو.
اکبری،کمال(1391). "ظرفیت­های فقه سیاسی برای نظام سازی"، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، ش30، پاییز.
ایران­منش، محمدحسین(1378). شرح قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، کرمان: خدمات فرهنگی کرمان.
ایزدهی، سیدسجاد(1389). "نوگرایی در فقه شیعه"، کتاب نقد، سال دوازدهم، ش54، بهار.
ایزدی، بیژن(1381). درآمدی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: بوستان کتاب.
بخشایشی­اردستانی، احمد(1375). اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: آوای نور.
بیات، عبدالرسول(1386). فرهنگ واژه­ها، تهران: مؤسسه اندیشه و فرهنگ دینی.
پازارگاد، بهاء­الدین(1344). مکتب­های سیاسی، تهران: اقبال.
پلانو، چک.سی و روی اولتون(1376). فرهنگ اصطلاحات تخصصی روابط بین­الملل، تهران: علوم نوین.
چرنوف، فرد(1388). نظریه و زیرنظریه در روابط بین­الملل، ترجمه علیرضا طیب، تهران: وزارت امور خارجه.
حاجی­یوسفی،امیرمحمد(1384). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پرتو تحولات منطقه­ای(2001-1991). تهران: وزارت امور خارجه.
حسینی­خواه­، سیدجواد(1388). قاعده فراغ و تجاوز، تقریرات دروس حاج شیخ محمّدجواد لنکرانی.
خامنه­ای، سیدعلی(1381). "آرمان­گرایی واقع بین، شرط عبور موفق از گردنه­های سخت"،  نشریه اخبار شیعیان، ش9.
خسروپناه، عبدالحسین(1379). گفتمان مصلحت­ در پرتو شریعت، تهران: مؤسسه فرهنگی­ دانش و اندیشه.
خمینی، روح­الله (1367). صحیفه نور، جلد21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، روح­الله(1367). صحیفه نور، جلد20، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خوشوقت، محمدحسین(1385). تجزیه و تحلیل تصیم­گیری در سیاست خارجی، تهران: وزارت امورخارجه.
دهشیری، محمدرضا(1378). "آرمان­گرایی و واقع­گرایی در سیاست خارجی از دیدگاه امام خمینی"، فصلنامه سیاست خارجی، سال سیزدهم، ش2، تابستان.
دهشیری، محمدرضا(1391). درآمدی بر نظریه سیاسی امام خمینی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال(1389). "مبانی فرانظری نظریه اسلامی روابط بین­الملل"، روابط خارجی، ش6، تابستان.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال(1390). "­واقع­گرایی نوکلاسیک و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران"، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و پنجم، ش2، تابستان.
دوئرتی، جیمز و رابرت فالتزگراف(1376). نظریه­های­ متعارض­ در روابط بین­الملل، ترجمه علیرضا طیب و وحید ­برزگی، تهران: قومس.
راعی، مسعود و سیداسمعیل حسینی­قلندری(1391). "احکام حکومتی و  منطفة­الفراغ با تکیه بر اندیشه­های فقهی شهید صدر"، فصلنامه حکومت ­اسلامی، سال هفدهم، ش4، زمستان.
رمضانی، روح­الله(1380). چارچوب تحلیلی برای بررسی  سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه علیرضا طیّب، تهران: نی.
سریع­القلم، محمود(1379). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: بازبینی نظری و پاردایم ائتلاف، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
سیف­زاده­، سیدحسین(1368). نظریه­های مختلف در روابط بین­الملل، تهران: قومس.
سیف­زاده، سیدحسین(1384). مبانی و مدل­های تصمیم­گیری در سیاست خارجی، تهران: وزارت امور خارجه.
صفوی­همامی، سیدحمزه(1388). کالبدشکافی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
عالم، عبدالرحمن(1385). فلسفه سیاسی در غرب؛ عصر جدید و سده نوزدهم، تهران: وزارت امورخارجه.
عمیدزنجانی، عباسعلی(1384). فقه سیاسی(مصلحت)، جلد نهم، تهران: امیر کبیر.
عمیدزنجانی، عباسعلی(1389). دانشنامه فقه سیاسی (مشتمل بر واژگان فقهی و حقوقی عمومی)، جلد اول، تهران: دانشگاه تهران.
غراباق زندی، داود(1387). "اصول و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: جستاری در متون"، فصلنامه راهبرد، سال یازدهم، ش2، تابستان.
فقیهی، سیدمهدی (1391). شکوه کارآمدی فقه سیاسی، تهران: زمزم هدایت.
فوزی، یحیی (1384). اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، تهران: معارف اسلامی.
فیاض، علی(1386). "نقد و بررسی نظریه­های روابط بین­الملل از منظر ­ا­مام خمینی و اندیشمندان غربی"، مجله طلوع، ش23، پاییز.
فیروزآبادی، سیدجلال(1392). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
قوام، عبدالعلی (1381). اصول سیاست خارجی و سیاست بین­الملل، تهران: سمت.
قوام، عبدالعلی(1384). روابط بین­الملل: نظریه­ها و رویکردها، تهران: سمت.
کاظمی، سیدعلی­اصغر(1373). روابط بین­الملل در تئوری و عمل، تهران: قومس.
کاظمی، سیدعلی­اصغر(1374). روش و بینش در سیاست، تهران: وزارت امورخارجه.
کاظمی، سیدعلی­اصغر(1376). اخلاق و سیاست، تهران: قومس.
لینکلیتر، اندرو(1386). آرمان­گرایی و واقع­گرایی، ترجمه لی­لا سازگار، تهران: وزارت امورخارجه.
مرادی، علی­اصغر و اباصلت فروتن(1389). واژه­نامه فقه سیاسی، قم: ائمه اطهار علیهم­السلام.
مشیرزاده، حمیرا و نبی­الله ابراهیمی(1390). تحول مفاهیم در روابط بین­الملل، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
مقتدر، هوشنگ (1370). سیاست بین الملل و سیاست خارجی، تهران: مفهرس.
مهدوی، اصغرآقا و احمدعلی قانع(1390). گفتارهایی در فقه سیاسی (حکومت، امنیت، فرهنگ)، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
نقیب­زاده، احمد(1373). نظریه­های کلان روابط بین­الملل، تهران:  قومس.
نقیب­زاده، احمد(1381). تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: وزارت امور خارجه.
نیاکویی، سیدامیر و حسین بهمنش(1391). "نسبت میان آرمان­گرایی و واقع­گرایی در اندیشه امام خمینی با تأکید بر پذیرش قطعنامه 598"، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، ش3، تابستان.
یعقوبی، سعید(1387). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.