درآمدی انتقادی بر نظریه امتناع تفکر در فرهنگ دینی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای علوم سیاسی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی

2 دکترای علوم سیاسی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه پیام‌نور

چکیده

مشغلۀ ذهنی عمدۀ آرامش دوستدار اثبات عقیم بودن فرهنگ دینی است و اینکه دین ـ هرچه که باشد ـ نه‌تنها نمی‌تواند مولد اندیشه و تفکر باشد، بلکه آن را در نطفه می‌کشد. این متفکر چنان‌که خود می‌گوید در تلاش است در دوره‌ها و پدیده‌های مهمی از ایران باستان و ایران اسلامی بنگرد و با تحلیل کاویده‌ها و نگریسته‌ها، فرهنگمان را چنان به ما بشناساند که تاکنون برایمان ناشناخته مانده است. بر این اساس او بر این باور است نخستین و تنها مشکل جدی در خودشناسی فرهنگی ما، مقاومت درونیِ جامعۀ ما در برابر شناختِ خود است که این مقاومت، خود یکی از عوارض فرهنگ دینی است. این نوشتار، ضمن ارائۀ گزارشی از آراء آرامش دوستدار، تلاش می‌کند این دیدگاه را با سنجۀ واقعیات تاریخی و اجتماعی، عیارسنجی کند. از این رو جنبۀ «نقضی» در این نقد برجسته است و بیشتر به شواهدی پرداخته‌شده است که نظریۀ امتناع تفکر در فرهنگ دینی را نقض می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An introduction to the theory of impossibility of thinking in religious culture

نویسندگان [English]

  • Mansoor Mirahmadi 1
  • Abdorreza Amadi 2
1 Ph.D. in political Sciences & faculty member at the university of Shahid Beheshti
2 Ph.D. in political Sciences & faculty member at PNU
چکیده [English]

In his multiple writings, Aramesh Doostdar asserts that religious culture is in contrast with thinking. In his view, religious insight of believers is full of evidences and certainties. In addition, sense of duty against God, captures the mind of believers so their thought is not free. Doostdar thinks that western human has progressed because he has released his thought from the chain of religion so he could overcome the nature and the problems of life. Eastern human's effort for development is bootless unless he learn the way of thinking from western human. Thus to rise of progress, effect of religious culture must disappears from the mind of eastern human like western human did. This article views this argument with a critical perspective and elucidates its violation according to historical facts. Study of effect of eastern philosophy and science on western thought and review of some western scientists opinion about importance of Islamic sciences and its impact on formation of  the new world, is some of the critics on Doostdar's view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aramesh Doostdar
  • thinking
  • Islam
  • religious culture
آدمیت، فریدون (1376). تاریخ تفکر از سومر تا یونان و روم، چاپ دوم، تهران: انتشارات روشنفکران و مطالعات زنان.
برول، لوسین لوی (1389). کارکردهای ذهنی در جوامع عقب‌مانده، ترجمه یدالله موقن، تهران: هرمس.
پانوسی، استفان (1381). تأثیر فرهنگ و جهان‌بینی ایرانی بر افلاطون، چاپ دوم، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
الجابری، محمد عابد (1392). خوانشی نوین از زندگی؛ فلسفۀ ابن رشد، ترجمه سید محمد آل‌مهدی، تهران: آوای سورنا.
دورانت، ویل (1365). تاریخ تمدن، جلد 2: یونان باستان، ترجمه ا. آریان‌پور، ف. مجتبایی، هـ. پیرنظر، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
دورکیم، امیل (1383). صور بنیانی حیات دینی، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
دوستدار، آرامش (1359). ملاحظات فلسفی در دین علم و تفکر؛ بینش دینی و دید علمی، تهران: انتشارات آگاه.
دوستدار، آرامش (1377). درخشش‌های تیره، چاپ دوم، پاریس: خاوران.
دوستدار، آرامش (1383). امتناع تفکر در فرهنگ دینی، پاریس: انتشارات خاوران.
دوستدار، آرامش (1387). خویشاوندی پنهان، به کوشش بهرام محیی، کلن: انتشارات فروغ؛ نشر دانا.
رنان، کالین (1366). تاریخ علم کمبریج، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1369). در قلمرو وجدان: سیری در عقاید، ادیان و اساطیر، تهران: علمی.
سروش، عبدالکریم(1385). علل ناکامی تاریخی مسلمانان، مجله آیین، اردیبهشت و مهر، شماره 3 و 4.
سعیدی، نادر (1374). نقد و بررسی کتاب درخشش‌های تیره، مجله ایران شناسی، سال هفتم، زمستان، شماره 4.
شهبازی، عبدالله (1393). دین و دولت در اندیشه سیاسی، تهران: سوره مهر.
طباطبایی، سید جواد (1382). اندیشه سیاسی جدید اروپا: جدال قدیم و جدید، تهران: نگاه معاصر.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
کیتو، هامفری دیوی (1370). یونانیان، ترجمه سیامک عاقلی، تهران: نشر ماهی.
لی، آلدومیه (1371). علوم اسلامی و نقش آن در تحولات علمی جهان، ترجمه محمدرضا شجاع رضوی، مشهد، آستان قدس رضوی.
هونکه، زیگرید (1361). فرهنگ اسلام در اروپا، ترجمه مرتضی رهبانی، ج 2، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
 
Ferngren, Gary B (2000). (General Editor), The History of Science and Religion in the Western Tradition: an Encyclopedia, New York & London Garland Publishing.
Gilson, Etienne (1989). Reason And Revelation In The Middle Ages, New York & London, Charles Scribner`s Sons.
Haught, John F (1995). Science and Religion, New York, Paulist press.
Mc Grat, Alister E (2010). Science and Religion: a New Introduction, Second Edition, New Jersey, WileyـBlackwell.