گفتمان هویت ‌ملی جریان ناسیونالیسم قبل و بعد از انقلاب اسلامی (با تطبیق اندیشه احمد کسروی و عزت الله سحابی)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانش‌آموخته دکترای جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

3 کارشناسی‌ارشد اندیشه سیاسی دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

تطور تاریخ نشانگر آن است که هویت­سازی ملی فرآیندی همیشگی بوده و نباید تصور شود که وقتی ملتی شکل گرفت بخودی خود تداوم می­یابد بلکه برعکس روح ملت­بودگی در معرض فراز و فرود قرار دارد. از این­رو فرآورده­ گفتمانیِ جریان های یک کشور می­تواند بر فرآیند ملت­سازی موثر اُفتند.
هویتها، به مثابه سازه‌های اجتماعی در فرایند سازه­گرایی اجتماعی تفسیر می‌شوند و همواره در سایه بازتفسیرها، از روش­های مختلف برای تبیین آن استفاده شده است؛ لذا با سوال چیستی خوانش جریان ملی گرا- به عنوان یکی از عمده جریان های معاصر ایران- ازهویت ملی این مقاله با انتخاب جریان گفتمان به مثابه روشی برای شناسایی الگو در پی استخراج گفتمان هویت­ملی جریان­ ناسیونالیسم در ایران معاصر است چرا که تبیین الگویی، به تحلیل درک و چیستی پدیده ازمناظر گوناگون کمک بیشتری می‌نماید. جریان فکری سیاسی ناسیونالیسم و نیروهای سیاسی متصف به آن، بعنوان یک از جریان­ های موثر در تاریخ معاصر ایران برای پژوهش انتخاب گردید.
در این مقاله در نتیجه کاربست روش گفتمان، ضمن درک تطور هویت­ملی در سیر تاریخی، به الگویِ گفتمانِ هویت­ملی در جریان پیش گفته دست خواهد یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Nationalism Current-Discourseand National Identity before and after the Islamic Revolution (in Comparison to kasravi and Sahabi’s Thoughts)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Bagher Khorramshad 1
  • Alirezai KalantarMehrjard 2
  • Hossein. Solati 3
1
2
3
چکیده [English]

Identity concerns is as old as human life and creation. In fact, human is the only creature that is unable to survive and continue without understanding what and who is he. Nevertheless, in the light of different methods of explaining this concept, always we can speak of national identity.In this paper, researchers, by selecting nationalistcurrent and reading identityby reviewing discourse of that current, seek to provide a model and pattern of nationalism’snational identity discourse since presenting a model and pattern help analyze and comprehend the phenomenon more.
Accordingly, current-discourse as a model and pattern of reading identity would allow us to achieve a more meaningful understanding of national identity in nationalistcurrent.Although there is no Predetermined and fixed identity in the community, but current-discourse helps us for better interpretation and articulation of concepts.
Applying this method for better explanation and reading of national identity as nation’s life-giving can be affective. Therefore, researchers refer to current-discourse as a method to survey the national identity in one of the Iran's contemporary Current-Discourses, i.e.nationalism  As a result, while understanding the historical evolution of national identity, a national identity’s discourse model in nationalist currenthas been achieved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic republic
  • Current
  • Discourse
  • National Identity
  • Nationalism
آبراهامیان، یرواند (1390)، «کسروی: ملی‌گرای وحدت‌انگار»، قابل دسترسی در بی­بی­سی فارسی،اسفند، تاریخ مراجعه 2/02/1395
ابوالحمد، عبدالرحمن (1376)، مبانی سیاست، جلد نخست، تهران: انتشارات توس
احمدی، بابک (1388)، مدرنیته و اندیشه انتقادی، تهران: نشر مرکز
آدمیت، فریدون (1354)، امیرکبیر و ایران، تهران، چاپ چهارم
آشوری، داریوش (1373)، دانشنامه سیاسی، ویرایش دوم، تهران: مروارید
بروجردی، مهرزاد (1377)، روشنفکران ایران و غرب، ترجمه: جمشید شیرازی، تهران: فروزان روز
بسته­نگار، محمد (1393)، دکترسحابی واخلاق درسیاست وتوسعه انسانی دراندیشه مهندس سحابی، تهران: نشر قلم
بهنود، مسعود (1390)، «درگذشت عزت الله سحابی؛ زندانی پرامید رفت»، قابل دسترسی دربی­بی­سی فارسی، خرداد، تاریخ مراجعه 05/02/1394
بیگدلو، رضا (1380)، باستان­گرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران: نشر مرکز، چاپ اول
بیگدلو، رضا (1393)،«ارزیابی انتقادی تاریخ نگاری ناسیونالیستی درایران»، فصلنامه مطالعات­ملی، سال پانزدهم، شماره 2
تاجیک، محمدرضا (1383)، گفتمان،پادگفتمان وسیاست، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم­انسانی
تاجیک، محمدرضا (1384)،روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان، تهران: ناشر فرهنگ گفتمان
جزایری، محمدعلی (1990)،«کسروی وبرخورد فرهنگی شرق با غرب»، نشریه ایران نامه، سال هشتم، شماره سوم، تابستان، سایت احمدکسروی
حاجیانی، ابراهیم (1379)، «تحلیل جامعه­شناختی هویت­ملی درایران و طرح چندفرضیه»، فصلنامه مطالعات­ملی، سال10، شماره5
حسن­زاده، اسماعیل (1381)، «گفتمان هویت­ملی در تاریخ­نگاری کسروی»، فصلنامه مطالعات­ملی، سال چهارم، شماره 14
خرمشاد، محمدباقر؛ سرپرست­سادات، سیدابراهیم (1392)،«جریان­شناسی سیاسی به مثابه روش»، فصلنامه مطالعات میان­ رشته­ای درعلوم انسانی، دوره پنجم(بهار)، شماره 2
داوری اردکانی، رضا (1379)، درباره غرب، تهران: انتشارات هرمس
دهخدا، علی اکبر (1385)، لغت­نامه (فرهنگ متوسط دهخدا)، تهران: دانشگاه تهران
زندگینامه احمد کسروی (1390)، قابل دسترسی در سایت بی­بی­سی فارسی، تاریخ مراجعه 18/01/1395
سحابی، عزت­الله (1372 الف)، «فضاى جهانى و حاکمیت ملى»، نشریه ایران فردا، سرمقاله، شماره ۸، مرداد و شهریور، قابل دسترسی در http://melimazhabi.com/maghalat، کد مطلب: 10961، تاریخ مراجعه 9/2/1395
سحابی، عزت­الله (1372ب)، «دغدغه­های فردای ایران(1)، تخلیص و گزیده­ای از کتاب دغدغه­های فردای ایران»، چشم­انداز ایران، شماره 13
سحابی، عزت­الله (1375)، «فرایض دینى،انتخاب یااجبار؟»، ایران فردا ، شماره 28،آبان
سحابی، عزت­الله (1376)، «امر به معروف؛ نقد اجتماعی یا حساسیت بر ظاهر»، ایران­فردا، شماره 37، مهر
سحابی، عزت­الله (1378)، «تجربه سفارت آمریکا و درس‌هاى آن»، ایران­فردا، سرمقاله، شماره 60، مهر
سحابی، عزت­الله (1381)، «ارزیابی نیروهای ملی- مذهبی در بستر تحولات اجتماعی» (گفتگو با سحابی)، بازتاب اندیشه، شماره 34، به نقل از چشم­انداز ایران شماره 16
سحابی، عزت­الله (1383)، «ایران و چالش­های پیش­رو» (گفتگو با سحابی)، چشم­انداز ایران، ویژه­نامه بهار
سحابی، عزت­الله (1389)، «عزت­الله سحابی: ایران در جستجوی آزادی و برابری» (مصاحبه با مجله لوموند)، خرداد، تاریخ مراجعه 16/08/1395، قابل دسترسی در http://irandarjahan.net.
سحابی، عزت­الله (1394الف)، «چرا ملی، چرا مذهبی؟ (1)» (گفتگو با سحابی)، چشم­انداز ایران، شماره 93، قابل دسترسی در http://melimazhabi.com/maghalat، تاریخ مراجعه 5/2/1395
سحابی، عزت­الله (1394ب)، «چرا ملی، چرا مذهبی؟ (2)» (گفتگو با سحابی)،  چشم­انداز ایران، شماره 93، قابل دسترسی در http://melimazhabi.com/maghalat، تاریخ مراجعه 5/2/1395
سلیمی، شهاب (1388)، «آغاز و انجام یک اسلام­ستیز»، روزنامه جام­جم، 27 اسفند، تاریخ مراجعه  در21/01/1395
شهرام­نیا، امیرمسعود؛ نظیفی­نائینی، نازنین (1392)، «تعامل وتقابل ملی­گرایی واسلام­گرایی درایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران»، پژوهش­های راهبردی سیاست، سالدوم، شماره5، تابستان
صنیع اجلال، مریم (1384)، «درآمدی بر فرهنگ و هویت ایرانی»، تهران: موسسه مطالعات ملی، تمدن ایرانی
عزیزپور، مسعود (1390)، «شیعی­گری جستاری در نقد فرهنگ دینی» ، بی­­بی­سی فارسی، تاریخ مراجعه 29/01/1395
عضدانلو، حمید(1380)، گفتمان وجامعه، تهران: نشرنی
غفاری، غلامرضا (1388). «منطق پژوهش تطبیقی»، مجله مطالعات­اجتماعی ایران، زمستان، دوره 3، شماره 4
فاضلی، حبیب­الله؛ طهماسبی، نوذر خلیل (1394)، «حسین کاظم زادة ایرانشهر و مسالة هویت ­ملی»، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شمارة سوم، پاییز
فرامرزقرامکی، احد (1380)، روش­شناسی مطالعات دینی، مشهد: دانشگاه علوم­اسلامی­رضوی
فکوهی، ناصر (1380)، زن ایرانی هویتی تعریف ناشده، جامعه و فرهنگ، جلد چهارم
قادری، طاهره؛ میرزایی، آیت­الله (1390)، «ناسیونالیسم ایرانی در سده نوزدهم»، فصلنامه مطالعات جامعه­شناختی، 18(39)، صص 103-69.
قمری، داریوش (1380)، تحول ناسیونالیسم در ایران 1320-1332، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
کاستلز، مانوئل (1380)، قدرت هویت، ترجمه: چاووشیان، تهران: طرح نو
کسروی، احمد (1304)، «صفویه سید نبودند»، مجله آینده، سال سوم، شماره هفتم
کسروی، احمد (1311)، آئین، قابل دسترسی در http://www.lookiran.com، تاریخ مراجعه 23/01/1395
کسروی، احمد (1313الف)، «من چه می­گویم»، مجله پیمان، سال 1، شماره 9، فروردین
کسروی، احمد (1313ب)،«اسلام و ایران»، مجله پیمان، سال 1، شماره 13، خرداد
کسروی، احمد (1314الف)، «یک درفش، یک دین»، مجله پیمان، سال 2، شماره 6، خرداد
کسروی، احمد (1314ب)، از «خوانندگان پیمان»، مجله پیمان، سال 2، شماره 8، مرداد
کسروی، احمد (1314ج)، «همیشه نگران اینده باید بود»، مجله پیمان، سال 2، شماره 10، مهر
کسروی، احمد (1317)، «گذشته و آینده»، مجله پیمان، سال 5، شماره 2، دی
کسروی، احمد (1322الف)، بهایی گری، تهران: پیمان
کسروی، احمد (1322ب)، زبان پاک، قابل دسترسی در http://www.kasravi.info/ketabs/zabane-pak.pdf، تاریخ مراجعه 28/01/1395
کسروی، احمد (1323الف)، بخوانند و داوری کنند، تهران: پیمان، چاپ نخست
کسروی، احمد (1323ب)، دادگاه، تهران: پیمان، چاپ نخست
کسروی، احمد (1323ج)، زندگانی من، قابل دسترسی در http://www.lookiran.com، تاریخ مراجعه 23/01/1395
کسروی، احمد (1324)، خواهران و دختران ما، تهران: پیمان، چاپ دوم
کسروی، احمد (1324ب)، فرهنگ چیست، تهران: پیمان، چاپ دوم
کسروی، احمد (1324ج)، سرنوشت ایران چه خواهد شد، قابل دسترسی در http://www.lookiran.com، تاریخ مراجعه 23/01/1395
کسروی، احمد (1324د)، درراه سیاست، قابل دسترسی در http://www.lookiran.com، تاریخ مراجعه 30/03/1395
کسروی، احمد (1363)، تاریخ مشروطه ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ شانزدهم
گل محمدی، احمد (1380)، «جهانی شدن و بحران هویت»، فصلنامه مطالعات­ملی، سال دوم، شماره10
گوهری، سپیده (1389)، «مستندسازی یک خودنوشت (احمدکسروی)»، پیام بهارستان، دوره 2، سال دوم، شماره 8، تابستان، 734-740
مارش، دیوید؛ استوکر، جری(1378)، روش و نظریه در علوم­سیاسی، ترجمه: حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
مسکوب، شاهرخ (1379)، هویت ایرانی وزبان فارسی، تهران:نشرفرزان روز، چاپ نخست
معین، محمد(1386)، فرهنگ فارسی، ویراستارامیرکاووس بالازاده،تهران: ساحل، چاپ چهارم
مکدانل، دایان (1380)، مقدمه­ای برنظریه­های گفتمان، مترجم: حسینعلی نوذری، فرهنگ گفتمان، چاپ اول
مکی، حین (1362)، تاریخ بیست ساله، تهران: نشر ناشر، جلد ششم
ملایی­توانی، علیرضا (1393)، «کسروی ازنقد دین­ها تاداعیه­ییامبری»، پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، سال 5، شماره 19، بهار
منوچهری و همکاران (1387)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران، سمت
موحد، محمدعلی (1392)، «داستان زبان مادری»، بخارا، سال پانزدهم، شماره 98، بهمن و اسفند
نوذری، حسینعلی (1387)، فلسفه تاریخ روش­شناسی و تاریخ نگاری، تهران: طرح نو
هوشمند،حسین (1390)، «تأملی درهویت ملی وروشنفکری دینی»،سایت جرس، قابل دسترسی درhttp://www.rahesabz.net/story/38471،تاریخ مراجعه 5/02/1395
 
Cambridge advanced Lerner, s dictionary (1980).
Focault, Michel (1994). The Archaeology of Knowledge, London: Routledge.
Larouss: Petit Dictionraire Francais (1990). Paris: Larousse.
Marriam Webster’s Colligiate Dictionary, 1989.
Oxford advanced learner’s dictionary of current English (1984). 8 Th edition2010.
Smith, Anthony D. (2003). Chosen Peoples. Oxford: Oxford University Press.