عربستان سعودی و نظم منطقه‌ای: از هژمونی‌گرایی تا موازنه‌سازی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار روابط بین‌الملل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در حالی که تحولات جهان عرب بعد از آغاز جنبشهای مردمی در سال 2011 در دگرگونی سیاست خارجی عربستان نقش اساسی داشت، به قدرت رسیدن ملک سلمان به عنوان نقطه عطفی مهم در تغییر جهت­گیری سیاست خارجی ریاض از رویکردی محافظه­کارانه به فعالانه و تهاجمی محسوب می­شود. بر این اساس این مساله اهمیت می­یابد که عربستان سعودی در شرایط جدید چه اهداف و مطلوبیتهایی را در خصوص نظم منطقه ای دنبال می­کند؟ مساله مهم دیگر آن است که عربستان در پیشبرد این اهداف چه ظرفیتها و فرصتهایی را در اختیار دارد یا با چه موانع و چالشهایی مواجه است؟ یافته اصلی مقاله آن است که عربستان اهداف خود در خصوص نظم منطقه­ای را در سه سطح یا لایه تعریف کرده است که عبارتند از: هژمونی­گرایی سخت در محیط پیرامونی یا حوزه شبه جزیره عربی؛ هژمونی­گرایی نرم در حوزه جهان عرب و؛ موازنه­سازی در سطح خاورمیانه. این کشور از ظرفیتها و فرصتهای مناسبی برای پیشبرد اهداف خود برخوردار است که شامل ظرفیتها یا عناصر قدرت ملی، فرصتهای ناشی از بحران در محیط منطقه­ای و همچنین روابط و حمایتهای بین­المللی است. اما در مجموع برخی ضعفهای ساختاری، حضور و نقش آفرینی طیف قابل توجهی از بازیگران منطقه­ای  به عنوان رقیب و شکنندگی شرایط و روابط و سرعت تحولات منطقه به عنوان موانع عمده پیش روی رهبران سعودی محسوب می شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Saudi Arabia and Regional order: from Hegemony to Balancing

نویسنده [English]

  • Ali Akbar Asadi
چکیده [English]

Developments in the Arab world after the Arab Arab uprisings in 2011 Played a major role in transformation of saudi Arabia's foreign policy. The reign of Salman is considered an important turning point in changing the direction of Riyadh's foreign policy from conservative to an active and aggressive approach. The main question here is that what's the main objectives and desires that Saudi Arabia pursues a bout regional order in the new situation? Another question is about Saudi capacities and opportunities or its obstacles and challenges to pursue his objectives. The main finding of this article is that Saudi Arabia has defined its objectives for regional order in three levels or layers: Hard hegemony in the peripheral environment or the Arabian Peninsula; Soft hegemony in the Arab world and; Balancing in the Middle East. Saudi Arabia has several capabilities and opportunities to achieve its objectives, Including capabilities of national power, opportunities arising from regional crisis and international relations and supports. But in sum the main obstacles ahead are Structural Weaknesses, the role of saudi's regional Rivals and the Fragility of regional relations and conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saudi Arabia
  • regional order, Middle East, king Salman

مراجع

احمدی، حمید، (1395)، عربستان سعودی و نظم مطلوب منطقه ای: چالشها و استراتژیها، در مجموعه مقالات اولین کنفرانس امنیتی تهران: نظم امنیتی منطقه ای در غرب آسیا(جلد دوم)، به اهتمام سید جلال دهقانی فیروزآبادی و بهزاد احمدی لفورکی، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.
اسبوتنیک (2018)، محمد بن سلمان یکشف من القاهرة سرا عن الأزمة القطریة،( 06.03.2018)، علی الموقع:  https://arabic.sputniknews.com/arab_world/201803061030543874 /
اسدی، علی اکبر(1390)، سیاست خارجی قطر و تحولات عربی: مبانی و مؤلفه‌ها، مطالعات راهبردی جهان اسلام. سال12 ، شمارۀ 47.
اسدی، علی اکبر(1396)، سیاست خارجی عربستان سعودی: منابع، اهداف و مسائل، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال بیستم، شماره اول، بهار 1396.
پایایانو، پل.ای، (1381)، قدرت‌های بزرگ و نظم‌های منطقه‌ای: امکانات و چشم اندازها پس از جنگ سرد، در نظم‌های منطقه‌ای؛ امنیت سازی در جهان نوین، تالیف دیوید ای. لیک و پاتریک‌ام مورگان، ترجمه سید جلال دهقانی فیروز آبادی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
الجزیره(2018)، الخصومة مع إیران تخیم على قمة الظهران(14/4/2018)، علی الموقع:
http://www.aljazeera.net/news/reportsandinterviews/2018/4/14
الهیئه العامه للاحصاء المملکه العربیه السعودیه (2018)، السکان حسب الجنس وفئات العمر والجنسیة، علی الموقع: https://www.stats.gov.sa/ar/5680
دهشیار، حسین(1392)، عربستان: کنشگر منطقه‌ای در بستر روابط ویژه، فصلنامه روابط خارجی، سال پنجم، شماره سوم.
رمزی، سمیر (2017)، مستقبل التسویة الفلسطینیة فی ظل إدارة ترامب، مرکز البدیل للتخطیط و الدراسات الاستراتیجیه، أوراق بحثیة، 13 سبتمبر 2017.
رؤیة المملکة العربیة السعودیة 2030 (2016)، علی‌الموقع:
www. vision2030.gov.sa/download/file/fid/422
شهاب، سلام جبار (2012)، الدولة الریعیة وصیاغة النظم الاقلیمیة (دول الخلیج انموذجاً)، مجلة السیاسیة والدولیة، الجامعة المستنصریة، العدد 21.
صادقی، حسین و حسن احمدیان ( 1389)، عربستان سعودی از هژمونی نفتی تا رهبری منطقه‌ای، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، سال دوم، شماره سوم، پاییز 1389.
عبدالشافی، عصام (2016)، السیاسه السعودیه و القضایا الاقلیمیه(الجزء الاولک نشاه و تاسیس العلاقات الامریکیه- السعودی)، دراسات سیاسیه،  2مایو 2016، المعهد المصری للدراسات السیاسیه و الاستراتجیه.
قاسمی، فرهاد، (1391)، رهیافتی نظری بر دیپلماسی منطقه‌ای: واحدهای تجدیدنظرطلب در گذار چرخه سیستمی قدرت، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، شماره چهارم، زمستان.
موسوی، سید محمد و رامین بخشی تلیابی،(1391)، تأثیر مسایل ایدئولوژیک بر سیاست خارجی عربستان در قبال ایران از سال 2003 به بعد، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره  11.
 
Acharya, Amitav, (2010), Ideas, Norms and Regional Orders, Conference on “When Regions Transform: Theory and Change in World Politics,” McGill University, Montreal, Canada, 1-2 May.
Al-Rasheed, Madawi (2017), King Salman and His Son: Winning the US, Losing the Rest, LSE Middle East Centre Report, September 2017.
Berti, Benedetta & Yoel Guzansky, (2014), Saudi Arabia's Foreign Policy on Iran and the Proxy War in Syria: Toward a New Chapter?, Israel Journal of Foreign Affairs, VIII : 3 .
Buzan, Barry, (2003), Regional Security Complex Theory in the Post-Cold War World, UK: Palgrave Macmillan.
Coates Ulrichsen, Kristian (2016), ISRAEL AND THE ARAB GULF STATES: DRIVERS AND DIRECTIONS OF CHANGE, center for the MIDDLE EAST Rice University ̓s Baker Institute for Public Poilcy, September 2016.
Feierstein, Gerald (2017), US-Gulf Relations in the Age of Trump, Middle East Institute, Policy Focus,2017-1, (March 2017). 
Filkins, Dexter (2018), A Saudi Prince’s Quest to Remake the Middle East, THE NEW YORKER, APRIL 9, 2018 ISSUE.
Fragnerova, Aneta (2018), Opportunities and Pitfalls of SAUDI-ISRAEIL Normalization, Aalborg University, MSc. Development and International Relations.
Garzon, Jorge F., (2014), Hierarchical regional orders: An analytical framework, journal of policy modeling 36s, Pereira German Institute for Global and Area Studies.
Harlow, William F. (2016), Strategic Silence as a Frame for Understanding the 2017 Embargo Against Qatar, Journal of Contemporary Rhetoric, Vol. 7, No.4.
Hartmann, Laura (2016), Saudi Arabia as a Regional Actor: Threat Perception and Balancing at Home and Abroad, States & Societies in the Gulf Monarchies Essay, Sciences Po PSIA.
Hassan, Oz (2015), Undermining the transatlantic democracy agenda? The Arab Spring and Saudi Arabia’s counteracting democracy strategy, Democratization, Vol. 22, No. 3.
Kamrava, Mehran (2012), The Arab Spring and the Saudi-Led Counterrevolution, Foreign Policy Research Institute.
Keynoush, Banafsheh,(2016), Saudi Arabia and Iran: Friends or Foes?, New York, NY : Palgrave Macmillan.
 Matthiesen, Toby (2015), The domestic sources of Saudi foreign policy: Islamists and the state in the wake of the Arab Uprisings, Brookings Institution, RETHINKING POLITICAL ISLAM SERIES, August 2015.
MEIGHAN, BRENDAN (2017), Challenges Ahead for Egypt’s Economy, CARNEGIE ENDOWMENT FOR INTERNATIONAL PEACE, December 05, 2017.
Nuruzzaman, Mohammed (2013), Politics, Economics and Saudi Military Intervention in Bahrain, Journal of Contemporary Asia, Vol. 43, No. 2.
Salem, Paul, (2008), The Middle East: Evolution of a Broken Regional Order, Carnegie Middle East Center, Number 9, June.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار