آینده گفتمان اسلام سیاسی در خاورمیانه (از سال2011 تا سال 2030)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دکترای روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

نگاهی به تحولات یک قرن اخیر در خاورمیانه نشان می دهد اسلام گرایی نه تنها در بیشتر رویدادها، تحولات و دگرگونی‌های مهم غائب نبوده، بلکه همیشه به عنوان کنش‌گری فعال در این رویدادها نقش آفرینی کرده است. یکی از بارزترین آن‌ها حضور فعال اسلام­گرایان در انقلاب­های عربی سال 2011 و تحولات پس از آن بوده است. در این تحولات، خوانش های مطرح گفتمان اسلام سیاسی اعم از از شیعی، سنی یا معتدل و افراطی و بنیادگرا و... نقش آفرینی کرده اند. این امر را می توان نقطه عطفی در بازیگری همه جانبه اسلام گرایان در تحولات خاورمیانه به حساب آورد. هر چند روندهای طی شده در چند سال اخیر حاکی از افزایش تهدیدات و آسیب­های اسلام­گرایان و گفتمان اسلام سیاسی بوده است، اما این امر به معنی پایان کار گفتمان اسلام سیاسی نیست، بلکه  می­تواند حاکی از میزان نفوذ و قدرت اسلام گرایان در معادلات سیاسی- امنیتی، اجتماعی و فرهنگی خاورمیانه و فضای وسیع کنش­گری آنان باشد. این که گفتمان اسلام سیاسی چه وضعیتی در آینده این منطقه خواهد داشت، سوال اصلی این مقاله است. این سوال با بهره گیری از مبنای مفهومی و نظری تحلیل گفتمان انتقادی لاکلاو موف و  با استفاده از روش آینده پژوهی تحلیل لایه لایه‌ای علت­ها، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و با توجه به یافته­های تحقیق در نهایت سناریوهای مطلوب و مرجح تدوین گردیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Future of Political Islam's Discourse in the Middle East (2011-2030)

نویسنده [English]

  • Hamidreza Akbari
Akbari
چکیده [English]

In the last century developments in the Middle East show Political Islam and Islamism, not only not absent in most of the events, changes and important transformations, but also these movements always played an important role in these events and developments. One of the most prominent of these roles has been an active presence of Islamists in the Arab revolutions of 2011 and subsequent developments in the Middle East.

In these developments, there were involved all the readings of the political Islam Discourse, including Shia, Sunni, or moderate, radical, and fundamentalists. This would be a milestone in the comprehensive role of Islamists in the developments of events in the Middle East. This is the beginning of a process that could the presence of Islamists in political and security, social and cultural rights on Middle East makes more and more bold. Although trends in recent years show an increase in costs and damage to the detriment of political Islam discourse and Islamists, but this Issue does not mean ending the political Islam Discourse, It can also be an indication of the influence of Islamists in the political and security developments, social and cultural rights in the Middle East.

This research is an attempt to answer the question about situation of political Islam's discourse in the future due to developments in the Middle East from 2011. This question has been analyzed by Discourse Analysis and Future Studies method of Causal Layer Analysis (CLA). According to the findings of the research, finally, desirable and preferred scenarios have been developed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Future Studies
  • Political Islam
  • Discourse
  • Middle East
  • Scenario
الأشقر، جلبیر،(2013)، الشعب یرید: بحث جذری فی الانتفاضة العربیة، ترجمة عمر الشافعی الطبعة:الأولى 2013 ، الناشر: دار الساقی.
ایوب، محمد، (1394)، خاورمیانه؛ از فروپاشی تا نظم‌یابی، ترجمه: زیبایی، مهدی و بهرامی مقدم، سجاد، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بل، وندل،(1392)، مبانی آینده پژوهی: تاریخچه، اهداف و دانش، ترجمه: مصطفی تقوی و محسن محقق، تهران، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاع.
پدرام، عبدالرحیم، احمدیان، مهدی، (1394)،آموزه های و آزموده های آینده پژوهی، تهران، مؤسسه افق آینده پژوهی.
سلیمی، حسین و اکبری، حمیدرضا،(1396)، «بررسی مفروضات معرفتی گفتمان اسلام سیاسی در روابط بین الملل» فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های راهبردی سیاست، دوره 5، شماره 20، بهار ،1396، صفحه 92-130.
سهیل، عنایت‌الله (1394). پرسش از آینده، ترجمه مسعود منزوی، چاپ اول، تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
السید، رضوان. (1383)، اسلام سیاسی معاصر در کشاکش هویت و تجدد، ترجمه مجید مرادی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
شوارتز، پیتر، (1388)، هنر دورنگری، برنامه ریزی برای آینده در دنیای با عدم قطعیت،ترجمه: عزیز علیزاده، مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری های دفاعی، چاپ اول عنایت‌الله، سهیل، (1388)، تحلیل لایه‌لایه‌ای علت‌ها؛ نظریه و موردکاوی‌های یک روش‌شناسی یکپارچه و متحول‌ساز آینده‌پژوهی، مجموعه مقالات، (جلد اول)، مترجم: مسعود منزوی، تهران، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
عنایت‌الله، سهیل، (1389)، پرسش از آینده: آینده‌پژوهی به‌مثابه روش‌ها و ابزارهای تحول سازمانی و اجتماعی، مترجم: مسعود منزوی، تهران، موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
کدیور، محسن،(2015)، سخنرانی «تأملی دوباره دربارة اسلام سیاسی در ایران معاصر»، Nov 27, 2015 - kadivar.com/14757
گزارش فراروندهای خاورمیانه: تحول در منطقه ما، دفتر مدلسازی و مدیریت اطلاعات اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، شهریورماه 1395.
لمپرت، رابرت جی، (1385)، برنامه ریزی پابرجا برای یک قرن، ترجمه: وحید وحیدی مطلق،انتشارات اندیشکده صنعت و فناوری.

ماهنامه نامه آینده‌پژوهی(مهر ماه 1393)، شماره 13. http://www.iran-futures.org

Bishop,p,& Hines,a,(2006),Thinking abut the Future: Guidelines for strategic Foresight, Social Techonlogies.USA.