تحلیل جنبش‌های بیداری اسلامی در چهارچوب تطور گفتمان اسلام‌گرایی

شناسنامه علمی شماره

نویسندگان

1 * دانشیار علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع)

2 کارشناس ارشد معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

مقابلة مسلمین با عقب‌ماندگی حاصل از دو پدیدة استعمار و استبداد در قالب توسل به سه گفتمان غرب‌گرایی، ملی‌گرایی، و اسلام‌گرایی چاره‌جویی شد، اما تجربة تاریخی نشان داد با توجه به عمق اعتقادی مسلمین و جغرافیایی فرهنگی جهان اسلام تنها دست‌یازیدن به گفتمان اسلام‌گرایی می‌تواند مسلمین را در این مبارزه به اهداف نهایی برساند. البته گفتمان اسلام‌گرایی نیز گفتمانی همگن و یک‌دست نبوده و بر‌اساس مقتضیات زمان مراحل تطور مختلف را طی کرده است. این گفتمان با تاکتیک‌های متفاوت، اما با استراتژی واحد، توانست نرم‌افزار لازم برای حرکت نهضت‌های اسلامی را فراهم کند و این نهضت‌ها توانستند تأثیرات درخور ملاحظه‌ای را هم در عرصة داخلی کشورها و هم در عرصة جهان اسلام و هم در عرصة بین‌المللی برجای گذارند. در این تحقیق، به‌دنبال پاسخ به این پرسش‌ایم که نخست گفتمان غالب مقابلۀ مسلمین با عقب‌ماندگی حاصل از دو پدیدة استعمار و استبداد چه سیر تطوری را تا‌کنون طی کرده و از این به بعد باید طی کند و دوم، این گفتمان در قالب چه رهیافت‌هایی تحلیل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanatory Approaches to Movements of the Islamic Awakening

نویسندگان [English]

  • Jalal Derakhsheh 1
  • Hamzeh Nejati Arani 2
1 * Professor and Dean of the Faculty of Islamic Sciences and Political Sciences, Imam Sadiq
2 M.A. in Islamic Sciences and Political Sciences, Imam Sadiq (PBUH) University
چکیده [English]

Muslims' retardation which is a product of two phenomena of colonialism and despotism was challenged by appealing to three discourses: westernism, nationalism, and Islamism. Historical experience however showed that, because of ideological depth of Muslims and cultural geography of the Islamic world, only appealing to the discourse of Islamism may bring Muslims to their final goals in their struggle.
Of course, the discourse of Islamism is not a homogenous one and has undergone some changes because of requirements of the time.
In the course of its development, this discourse may be explained in the form of various approaches. With different tactics but based upon a single strategy, this discourse managed to provide necessary software for the Islamic movements. These movements managed to produce considerable impacts in the domestic fields of countries and in the Islamic world and at an international level. In the present study we seek to provide a reply for the following question: "what changes has the prevalent discourse of Muslims to struggle against retardation resulted from colonialism and dictatorship undergone, and what changes should it undergo; and in the form of which approaches, may such a discourse be explained?"

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Islamic movements
  • Islamic awakening
  • Islamism
  • the Islamic Revolution