مقایسه دیپلماسی فرهنگی ایران و ترکیه در آسیای مرکزی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل،دانشکده اقتصاد و علوم اداری،دانشگاه اصفهان،اصفهان، ایران

2 دانشجوی دکترا روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان. مدرس دانشگاه

3 دانشجوی دکترا جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه اصفهان. مدرس دانشگاه

چکیده

بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال پنج جمهوری آسیای مرکزی، دو کشور ایران و ترکیه به جهت اشتراکات فرهنگی، تاریخی، زبانی، مذهبی و قومی با این جمهوری‌ها، سعی کرده‌اند تا با استفاده از این ظرفیت‌ها و ابزارهای دیپلماسی فرهنگی، در جهت اقناع این جمهوری‌ها و کسب اهداف خود با کمترین هزینه گام بردارند. بر همین اساس، هدف اصلی این مقاله، بر مبنای چارچوب نظری سازه‌انگاری، پاسخگویی به این سؤالات است که اولاً علل همگرایی و افزایش روابط ایران و ترکیه با جمهوری‌های آسیای مرکزی چیست و ثانیاً تا چه میزان دیپلماسی فرهنگی دو کشور در این منطقه موفق و به افزایش روابط و کسب اهداف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی دو کشور کمک نموده است؟ نتایج حاصل از این مقاله، حاکی از آن است که اولاً پیوندها و اشتراکات تاریخی، فرهنگی، مذهبی، زبانی و قومی میان جمهوری‌های آسیای مرکزی و دو کشور ایران و ترکیه علل همگرایی و افزایش روابط بوده است و ثانیاً ترکیه نسبت به ایران در امر دیپلماسی فرهنگی و کسب اهداف موفق‌تر عمل کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparing Cultural Diplomacy of Iran and Turkey in Central Asia

نویسندگان [English]

  • Mohammad ali Basiri 1
  • Ali Mousaei 2
  • Amir Mohammad Izadi 3
1 Assistant Professor of Political Science and International Relations Department, Faculty of Administrative Sciences and Economics, university of Isfahan,Isfahan,iran
2 Ph.D. Student in International Relations, Department of Political Science, Faculty of Economics and Administrative Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
3 Ph.D. Student in Political Sociology, Department of Political Science, Faculty of Economics and Administrative Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

After the collapse of the Soviet Union and the independence of the five Central Asian republics, due to the cultural, historical, linguistic, and religious similarities with these republics, Iran and Turkey have tried to use these capabilities and tools of cultural diplomacy to persuade these republics and achieve their goals at the lowest cost. So, based on the theoretical framework of constructivism, the main purpose of this article is to answer these questions that: Firstly, what is the cause of convergence and the increased relations between Iran and Turkey with the Central Asian republics and secondly, how the cultural diplomacy of these two countries have been successful in this region and has helped to increase relations and achieving the cultural, political and economic goals of the two countries? The results of this paper indicate that firstly the historical, linguistic, ethno-religious ties between the Central Asian republics and the two countries of Iran and Turkey are the causes of convergence and increasing relations and Secondly Turkey has been more successful than Iran in the cultural diplomacy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Central Asia
  • Constructivism
  • Cultural Diplomacy
  • Islamic Republic of Iran
  • Turkey
  • احمدی، حمید (1388). «ترکیه، پان‌ترکیسم و آسیای مرکزی»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 3، شماره 1، صفحات 22-1.

    ایزدی، جهانبخش (1396). دیپلماسی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران؛ موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.

    ایراس، نقش مثبت کمیته امداد امام خمینی(ره) در محرومیت‌زدایی در تاجیکستان، (١٦ /3/ ١٣٩4)، (تاریخ دسترسی 9 /4/ ١٣٩9)، کد خبر: 17004، قابل‌دسترسی در:

    http://www.irasnews.ir/vdcbagb8.rhbzgpiuur.html

    آدمی، علی؛ نوری، مهسا (1392). «دیپلماسی فرهنگی ترکیه در آسیای مرکزی: فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دوره 19، شماره 83، صفحات 27-1.

    آزادی، سمیه؛ مقصودی، مجتبی (1391). عملکرد دیپلماسی فرهنگی ایران و ترکیه در آسیای مرکزی و قفقاز (2010-1991)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مطالعات منطقه‌ای، دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

    همن، شعیب (1389). «جمهوری اسلامی ایران و آسیای مرکزی؛ ظرفیت‌های همکاری و همگرایی منطقه‌ای»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دوره 16، شماره 71، صفحات 54-17

    بنیاد سعدی، اقدامات و فعالیت‌ها (8 /1/ 1398)، (تاریخ دسترسی 13 /5/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://www.saadifoundation.ir

    جامعه‌المصطفی‌العالمیه، دانش‌آموختگان، (10 /2/ ١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 21 /4/ ١٣٩9)، کد خبر: 33717، قابل‌دسترسی در:

    http://www.miu.ac.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=33717

    حق پناه، جعفر؛ شیرازی، سیمین (1393). قدرت نرم ایران در آسیای مرکزی و قفقاز، چاپ اول، تهران؛ موسسه ابرار معاصر.

    خراسانی، رضا (1387). «جایگاه و نقش قدرت فرهنگی در سیاست خارجی و تأثیر آن بر روند تحولات جهانی»، علوم سیاسی، دوره 11، شماره 41، صفحات 72-41.

    خبرگزاری آناتولی، تجارت خارجی تاجیکستان در چهار ماه اول سال جاری، ده درصد کاهش یافت، (28 /2/ 1395)، (تاریخ دسترسی 14 /5/ ١٣٩9)، کد خبر: 573909، قابل‌دسترسی در:

    http://aa.com.tr/fa /573909

    خبرگزاری ایرنا، ترکیه و قرقیزستان 12 توافقنامه همکاری امضا کردند، (11/6/1397)، (تاریخ دسترسی 22 /4/ ١٣٩9)، کد خبر: 83019787، قابل‌دسترسی در:

    http://www.irna.ir/fa/News/83019787

    خبرگزاری فارس، 30 شهروند ترکمنستان به اتهام همکاری با گولنی‌ها زندانی شدند، (4/12/1395)، (تاریخ دسترسی 15 /5/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    https://www.farsnews.ir/news/13951204000986/30

    خبرگزاری ویستا، نگاهی به مناسبات ترکیه و ترکمنستان، (7/2/1387)، (تاریخ دسترسی 5 /5/ ١٣٩9)، کد خبر: 309886، قابل‌دسترسی در:

    http://vista.ir/article/309886

    دهشیری، محمدرضا (1393). دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران؛ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

    دهشیری، محمدرضا؛ طاهری، مهدی (1395). «دیپلماسی آموزشی جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 94، صفحات 42-1.

    دوغاچ ایپک، جمیل، آنالیز فعالیت‌های دیپلماسی عمومی ترکیه در قبال ترکستان و آسیای میانه، خبرگزاری رسمی رادیو و تلویزیون ترکیه (TRT)، (30/10/1395)، (تاریخ دسترسی 24 /4/ ١٣٩9)، کد خبر: 655272، قابل‌دسترسی در:

    https://www.trt.net.tr/persian/brnmh-h/2017/01/19/anlyz-f-lyt-hy-dyplmsy-mwmy-trkhyh-dr-qbl-trkhstn-w-asyy-mynh-655272

    دوغاچ ایپک، جمیل، نگاه سیاست خارجی ترکیه: روابط مستحکم ترکیه و قزاقستان، خبرگزاری رسمی رادیو و تلویزیون ترکیه (TRT)، (23/5/1397)، (تاریخ دسترسی 24 /4/ ١٣٩9)، کد خبر: 1032360، قابل‌دسترسی در:

    http://www.trt.net.tr/persian/thlyl-w-gzrsh/2018/08/14/ngh-syst-khrjy-trkhyh-rwbt-msthkhm-trkhyh-w-qzqstn-1032360

    دهقانی فیروزآبادی، جلال (1389). «دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی در منطقه خلیج‌فارس»، فصلنامه سیاست، دوره ۴۰، شماره ۴، صفحات 122-103.

    دهقانی، رضا (1389). «آشنایی با بنیاد تاریخ ترک»، ماهنامه تاریخ و جغرافیا، شماره 43-42، صفحات 99-98.

    دهقانی، رضا (1391). «الگوهای ساختاری و اجرایی دیپلماسی فرهنگی ترکیه»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، دوره 2، شماره 4، صفحات 39-15.

    رمضانی بونش، فرزاد، ترکیه و تاجیکستان، بسترها و اهداف دوسویه در روابط، ایراس، (27/9/ 1391)، (تاریخ دسترسی 4 /5/ ١٣٩9)، کد خبر: 26938، قابل‌دسترسی در:

    http://irasnews.ir/vdch6wni.23n-xdftt2.html

    رایزنی فرهنگی ج. ا.ا در عشق‌آباد (11 /3/ ١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 3 /5/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://ashgabat.icro.ir

    زیباکلام، صادق؛ گودرزی، فاطمه (1392). «سیاست خارجی ایران و ترکیه در آسیای مرکزی (امکان‌سنجی روابط راهبردی دو کشور بر مبنای مدلی تلفیقی)»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، دوره 6، شماره 21، صفحات 205-165.

    سلیمی بنی، صادق؛ شیخان، محمد مجاور (1392). «جایگاه دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی کشورها»، پژوهش در تاریخ، شماره 12، صفحات 193-173.

    سنایی، مهدی (1390). روابط ایران و آسیای مرکزی: روند‌ها و چشم‌انداز‌ها‌، چاپ اول، تهران؛ مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

    سنایی، مهدی (1393). پیوندهای تاریخی ایران و آسیای مرکزی؛ با نگاهی به آثار و ابنیه تاریخی تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان، چاپ اول، تهران؛ موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (ایراس) و موسسه فرهنگی اکو.

    سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (28 /3/ ١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 1 /5/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://www.icro.ir

    سرکنسولگری ج. ا.ا در آلماتی، روابط سیاسی، (19 /3/ ١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 6/5/ ١٣٩9)، کد خبر: 12455، قابل‌دسترسی در:

          https://almaty.mfa.ir/portal/generalcategoryservices/12455

    سرکنسولگری ج.ا.ا در مرو، روابط سیاسی دوجانبه، (1 /4/ ١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 8/5/ ١٣٩9)، کد خبر: 12364، قابل‌دسترسی در:

          https://merv.mfa.gov.ir/portal/generalcategoryservices/12364

    سفارت ازبکستان در ایران، روابط ایران و ازبکستان، (1 /4/ ١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 2/5/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://www.uzbekembassy.ir/fa-Ir/bilateral-relations.aspx

    سفارت ج.ا.ا در بیشکک، روابط سیاسی ایران و قرقیزستان، (30 /3/ ١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 9/5/ ١٣٩9)، کد خبر: 4875، قابل‌دسترسی در:

    https://bishkek.mfa.ir/portal/generalcategoryservices/4875

    سفارت ج.ا.ا در دوشنبه، روابط سیاسی ایران و تاجیکستان، (8 /3/ ١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 1/5/ ١٣٩9)، کد خبر: 4105، قابل‌دسترسی در:

          https://dushanbe.mfa.ir/portal/generalcategoryservices/4105

     

    سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، آمارهای گردشگری، (1396)، (تاریخ دسترسی 25/4/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    https://www.ichto.ir/documents?EntryId=79

    سازمان توسعه تجارت ایران، مشخصات شرکت‌ها و تجار ایرانی فعال در عشق‌آباد، (29/12/ ١٣٩7)، (تاریخ دسترسی 28/4/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://turkmenistan.tpo.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=57&pageid=23714

    سازمان توسعه تجارت ایران، روابط تجاری تاجیکستان با جمهوری اسلامی ایران، (١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 28/4/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://www.tpo.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=5264&p=2&g=163&showitem=22

    سازمان توسعه تجارت ایران، روابط تجاری قزاقستان با جمهوری اسلامی ایران، (١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 28/4/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://farsi.tpo.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=24021&p=1&showitem=8

    سازمان توسعه تجارت ایران، روابط تجاری قرقیزستان با جمهوری اسلامی ایران، (١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 28/4/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://farsi.tpo.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=24021&p=1&showitem=27

    سازمان توسعه تجارت ایران، روابط تجاری ازبکستان با جمهوری اسلامی ایران، (١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 28/4/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://farsi.tpo.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=24021&p=1&showitem=24

    سازمان توسعه تجارت ایران، روابط تجاری ترکمنستان با جمهوری اسلامی ایران، (١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 28/4/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://www.tpo.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=5264&p=2&g=163&showitem=7

    صالحی امیری، سید رضا؛ محمدی، سعید (1389). دیپلماسی فرهنگی، چاپ اول، تهران؛ نشر ققنوس.

    طایی، علی، نفوذ ترکیه در حوزه امنیتی-پیرامونی ایران (۳) بررسی حوزه آسیای مرکزی، خبرگزاری آنا (26/10/1396)، (تاریخ دسترسی 1/5/ ١٣٩9)، کد خبر: 251849، قابل‌دسترسی در:

    http://ana.ir/fa/news/33/251849

    عبدالله خانی، علی (1390). فرهنگ استراتژیک، چاپ دوم، تهران؛ انتشارات موسسه ابرار معاصر.

    عابدینی، محمدحسین (1384). «فعالیت‌های فرهنگی دولت‌های خارجی در آسیای مرکزی»، ماهنامه ایراس، شماره 4، صفحات 6-1.

    عسگری، محمدعلی، امپراتوری جهانی فتح‌الله گولن، روزنامه شرق برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط (23/6/ 1395)، (تاریخ دسترسی 14/5/ ١٣٩9)، شماره ۲۶۸۰، قابل‌دسترسی در:

    https://www.magiran.com/article/3430080

    عطایی، فرهاد؛ شیبانی، اعظم (1390). «زمینه‌های همکاری و رقابت ایران و روسیه در آسیای مرکزی در چارچوب ژئوپلیتیک»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 4, شماره 8، صفحات 152-131.

    عطری، فاطمه، سمت‌وسوی مناسبات ترکیه و ترکمنستان، ایراس، (27/3/1392)، (تاریخ دسترسی 30/4/ ١٣٩9)، کد خبر: 211، قابل‌دسترسی در:

    http://www.iras.ir/fa/doc/note/211

    فلاح، رحمت‌الله (1387). «ﺗﻘﺎﺑﻞ اﻟﮕﻮی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎ اﯾﺮان در آﺳﯿﺎی ﻣﺮﮐﺰی و ﻗﻔﻘﺎز»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره 33، صفحات 81-62.

    قادری حاجت، مصطفی؛ نصرتی، حمیدرضا (1391). «اهداف ژئوپلیتیکی قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در آسیای مرکزی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، دوره 8، شماره 2، صفحات 95-63.

    کمیته امداد امام خمینی(ره) (١٦ /2/ ١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 29/4/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    https://portal.emdad.ir

    کوزه‌گر کالجی، ولی، مروری بر شبکه مالی و آموزشی فتح­‌الله گولن در آسیای مرکزی، ایران شرقی، (20/8/1398)، (تاریخ دسترسی 14/5/ ١٣٩9)، کد خبر: 2112، قابل‌دسترسی در:

    http://easterniran.com/fa/doc/note/2112/

    محمدی، فاطمه، آسیای مرکزی گرفتار در برزخ هویت‌یابی، ایراس، (7/5/1391)، (تاریخ دسترسی 6/5/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://www.iras.ir/fa/doc/note/85

    مشیرزاده، حمیرا (1383). «سازه‌انگاری به‌عنوان فرا نظریه روابط بین‌الملل»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 65، صفحات 144-113.

    ملکیان، محسن (1391). «روابط فرهنگی ایران و تاجیکستان»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 5، شماره 11، صفحات 114-95.

    معاونت برون‌مرزی صداوسیما (8 /1/ ١٣٩8)، (تاریخ دسترسی 13/4/ ١٣٩9)، قابل‌دسترسی در:

    http://worldservice.irib.ir/fa/about_us

    موسائی، علی (1395). امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و بحران‌های سیاسی افغانستان، چاپ اول، تهران؛ انتشارات حانون.

    مه پیکر، سعیده، ترکیه-ازبکستان؛ اردوغان از رئیس‌جمهوری جدید چه می‌خواهد؟، ایران شرقی، (10/9/1395)، (تاریخ دسترسی 15/5/ ١٣٩9)، کد خبر: 156، قابل‌دسترسی در:

    http://easterniran.com/fa/doc/translate/156/

    ونت، الکساندر (1384). نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، چاپ اول، تهران؛ مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

     

    Balci, Bayram (2014). »The Gülen Movement and Turkish Soft Power«, Carnegie Endowment for International Peace, Vol 4, No 2. PP. 1-9.

    Bartelett, Paul, Central Asia on Screen in Almaty, (19. 9. 2010), (Accessed on: 15. 7.2020), Retrieved from: https://eurasianet.org/central-asia-on-screen-in-almaty

    Cummings, Milton (2003). Cultural Diplomacy and The United States Government: A Survey, Washington DC: Center for Arts and Culture.

    Hafeznia, Mohammadreza  (2007). » Iran's Geopolitical in Central Asia and Opportunitis ahead«, Geopolitics Quarterly, Vol. 3, No. 3. PP. 97-111.

    Hiro, Dilip (2011). Inside Central Asia: A Pplitical and Cultural History of Uzbekistan, Turkmenistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkey and Iran, New York/London, The Outlook Press.

    Kanbolat, Hasan, Turkish-Tajik Relations on the 20th Anniversary of Tajikistan's Independence, (1.5. 2012), (Accessed on: 12.7. 2020), Retrieved from: http://www.todayszaman.com/columnist/hasankanbolat_257297_turkish-tajikrelations-on-the-20th-anniversary-of-tajikistans-independence.html

    Murinson, Alexander (2006). »The Strategic Depth Doctrine of Turkish Foreign Policy«, Middle Eastern Studies, Vol 42, No 6. PP. 945-964.

    Ministry of Culture and Tourism, Number of Arriving-Departing Visitors, Foreigners and Citizens, (2019), (Accessed on: 1. 8.2020), Retrieved from: https://www.ktb.gov.tr/EN-249283/tourism-statistics.html

    Ministry of Culture and Tourism, Purpose, Scope and Definitions (2018), (Accessed on: 20. 7.2020), Retrieved from: http://www.kultur.gov.tr/EN-113295/law-for-the-encouragement-of-tourism.html

    Miles, Richard, Turkish Gulenist Movement in Turkmenistan: Educators and What Else, (17. 4. 2014), »(Accessed on: 22. 7.2020), Retrieved from: https://wikileaks.org/plusd/cables/09ASHGABAT491_a.html.

    Nye. Joseph, Propaganda Isn't the Way: Soft Power, (10. 1. 2003), (Accessed on: 5. 8.2020), Retrieved from: https://www.belfercenter.org/publication/propaganda-isnt-way-soft-power

    Reus-Smit, Christian (2002). »Imagining Society: Constructivism and the English School«, Journal of Politics and International Relations, Vol. 4, No. 3, PP. 487-509.

    Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs, Relations between Turkey and Turkmenistan, (2. 10. 2017), (Accessed on: 29.7.2020), Retrieved from: http://www.mfa.gov.tr/relations-between-turkey-and-turkmenistan.en.mfa

    Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs, Relations between Turkey and Kazakhstan, (2. 10. 2017), (Accessed on: 29. 7.2020), Retrieved from: http://www.mfa.gov.tr/relations-between-turkey-and-kazakhstan.en.mfa

    Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs, Relations between Turkey and Uzbekistan, (2. 10. 2017), (Accessed on: 29. 7.2020), Retrieved from: http://www.mfa.gov.tr/relations-between-turkey-and-uzbekistan%20.en.mfa

    Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs, Purpose and Definitions, (2018), (Accessed on: 3. 8.2020), Retrieved from: http://www.mfa.gov.tr/ministry-info.en.mfa

    Roy, A & Jakson, L (2003). Security in central Asia: A New International Framework, Translation to Persian by: Mohammadreza Dabiri, Tehran, Political and International Studies Office.

    Turkish Embassy in Dushanbe, Economic and Commercial Relations with Tajikistan, (9.11.2018), (Accessed on: 11. 7. 2020), Retrieved from: http://dushanbe.emb.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/326318

    Wendt, Alexander (1994). »Collective Identity Formation and the International State«, American Political Science Review, Vol. 88, No. 2, PP. 384-396.

    Wendt, Alexander (1999). Social Theory of International Politics, Cambridge, Cambridge University Press.