تأثیر سیاست‌های نئولیبرال بر کارکرد علوم انسانی در ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار روابط بین‌الملل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

پس از پایان جنگ هشت‌ساله، گرایش دولت ایران به سیاست‌های اقتصادی نئولیبرالیستی مسبب زنجیره‌ای از آثار اجتماعی شد که بخشی از آن در حوزه آموزش و پژوهش ملموس بوده است؛ تحولی پرمناقشه که علاوه بر ایران در کشورهای متعددی تجربه شده است. مقاله حاضر به بررسی آثار سیاست‌های اقتصادی نئولیبرال بر توسعه علوم انسانی در ایران اختصاص دارد. سؤال مقاله این است که گرایش دولت ایران به سیاست‌های اقتصادی نئولیبرال پس از پایان جنگ هشت‌ساله چه تأثیری بر کارکرد علوم انسانی در این کشور گذاشت. فرضیه مقاله این است که گرایش مذکور علوم انسانی ایران را به سمت بازاری شدن سوق داد و آن را بیش از پیش در خدمت حفظ مناسبات ثروت و قدرت قرار داد. به عبارت دیگر، وجه انتقادی علوم انسانی به طرز قابل توجهی نادیده گرفته شد. برای دفاع از فرضیه مقاله از روش پژوهش ترکیبی استفاده خواهد شد. تلاش خواهد شد برای دفاع از فرضیه مذکور معتبرترین اطلاعات و داده‌های در دسترس مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Impact of Neoliberal Policies on Humanities and Social Sciences in Iran

نویسنده [English]

  • Abdollah Ghanbarloo
Associate Professor of International Relations in the Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran
چکیده [English]

After the eight-year Iran-Iraq war, Iran's neoliberal economic policies led to a series of educational and research issues; a problem that has been experienced in many other countries. This paper aims to provide an analysis of the impact of the neoliberal economic policies during the postwar era on humanities and social sciences in Iran. The paper will argue that the neoliberal policies dragged Iran's humanities and social sciences into the market-oriented and power‐oriented values. Neoliberal policies led to spread the corporate and marketized model of universities and research institutions, making them responsive to the needs of market and government agencies. Marketisation distorted educational goals and social functions of universities and research institutions. So, critical function of humanities and social sciences asking fundamental questions and informing the public, has become weak. In order to made convincing hypothesis, this paper has adopted a mixed method approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • neoliberalism
  • Islamic Republic
  • humanities education
  • humanities research
  • privatization
  • commercialization
ایسنا (۲۸ خرداد ۱۳۹۲) «نتایج قطعی رتبه‌بندی واحدهای پژوهشی کشور» ایسنا، اخذ شده در 23 بهمن 1398 از: www.isna.ir/news/92032817168 .
دژپسند، فرهاد و حمیدرضا رئوفی (1387) اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی، تهران: مرکز اسناد دفاع مقدس.
رشیدی، علی (1377) اقتصاد مردم‌سالار: بستر رشد جامعه مدنی، تهران: مؤسسه انتشارات آوای نور.
طاهری، عبدالحسین و مسعود شمس‌بخش، تدوین (1395) آیین‌نامه ارتقاء مرتبه اعضای هیأت علمی آموزشی و پژوهشی و فناوری، به انضمام شیوه‌نامه اجرایی، دستورالعمل طرز تشکیل هیأت ممیزه مؤسسه، دستورالعمل هیأت نظارت بر عملکرد هیأت ممیزه مؤسسه و آیین‌نامه استخدامی اعضای هیأت علمی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
فیرحی، داود (1378) قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام (دوره میانه)، تهران: نشر نی.
قنبرلو، عبداله (1395) اقتصاد سیاسی بین‌الملل: نظریه‌ها، مسائل، تحولات، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
مالجو، محمد (مرداد ۱۳۸۶) «اقتصاد سیاسی ظهور دولت نهم» فصلنامه گفتگو، ش. 49، 40-9.
مؤمنی، فرشاد (1386) اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری، تهران: نقش و نگار.
مؤمنی، فرشاد (1394) دیده‌بانی اقتصاد ایران: اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز، تهران: نقش و نگار.
مؤمنی، فرشاد (پاییز 1375) «نگرشی کلی به مدیریت اقتصادی کشور در دوران جنگ تحمیلی» نامه مفید، ش. 7، ص. 168-151.
مهدی‌نژاد نوری، محمد، مصاحبه (4 مهر 1396) «بررسی وضعیت حکمرانی پژوهش در علوم انسانی ایران-2» بردار، اخذ شده در 15 بهمن 1398 از: http://bordar-ensani.ir .
نیلی، مسعود (1377) «تحلیل عملکرد سیاست‌های تعدیل ساختاری» مسعود نیلی، تدوین، اقتصاد ایران، تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه.
نیلی، مسعود (24 مرداد 1386) «تاریخ تحولات سازمان برنامه و بودجه در گفتگو با دکتر مسعود نیلی» (بخش دوم)، روزنامه سرمایه، ش. 530، ص. 14.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (1392) نتایج ارزیابی عملکرد پژوهش و فناوری: دانشگاه‌ها، واحدهای پژوهشی و پارک‌های علم و فناوری وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، با همکاری مرکز نظارت و ارزیابی و دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری، اخذ شده در 11 بهمن 1398 از: https://cisc.msrt.ir/file/download/news/2.pdf .
هادی زنوز، بهروز (1392) «تمرکززدایی اقتصادی؛ خصوصی‌سازی در ایران بعد از انقلاب اسلامی» جواد اطاعت و دیگران، تدوین، مبانی توسعه در ایران، تهران: نشر علم.
هاشمی، سید ضیاء، سخنرانی (27 شهریور 1396) «علوم انسانی و علوم پایه حاشیه‌نشین شدند؛ تشریح چالش‌های پیش روی آموزش عالی» خبرگزاری دانشجو، اخذ شده در 30 مهر 1398 از: https://snn.ir/fa/news/634069 .
 
Abrams, Samuel E. (2016) Education and the Commercial Mindset, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Asefi, Soheil (October 31, 2013) “A New Phase of Neoliberalism in Iran” MR Online, Retrieved June 5, 2019, from: https://mronline.org/2013/10/31/asefi311013-html/.
Belfield, Clive R., and Henry M. Levin (2002) Education Privatization: Causes, Consequences, and Planning Implications, Paris: UNESCO, International Institute for Educational Planning.
Mercelis, Joris, Gabriel Galvez-Behar, and Anna Guagnini (June 30. 2017) “Commercializing Science: Nineteenth- and Twentieth-Century Academic Scientists as Consultants, Patentees, and Entrepreneurs” History and Technology, Vol. 33, No. 1, 4-22, Retrieved April 9, 2019, from: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/07341512.2017.1342308.
Nussbaum, Martha C. (2010) Not for Profit: Why Democracy Needs the Humanities, Princeton and Oxford: Princeton University Press.
Povey, Tara (June 23, 2016) “The Impact of Sanctions and Neo-Liberalism on Women’s Organising in Iran” Social Sciences, An open access journal from MDPI, Vol. 5, No. 3, 1-14.
Readings, Bill (1996) The University in Ruins, Cambridge: Harvard University Press.
Rizvi, Fazal (October 2016) “Privatization in Education: Trends and Consequences” Education, Research and Foresight Working Papers, Paris: UNESCO, Retrieved September 20, 2019, from: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000246485.
Scott, John (2011) Conceptualising the Social World: Principles of Sociological Analysis, Cambridge: Cambridge University Press.