دانشمند، سیاستمدار و سیاستگذار؛ گذر از دو گانة کلاسیک افلاطونی- وبری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده
رضا ماحوزی
عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی
10.30465/cps.2022.39111.2912
چکیده
افلاطون، سیاستمدارِ جمهوری آرمانی خود را از طبقه دانشمندان (فیلسوفان) انتخاب کرد. برای وی، این دو حیثیت، وحدتی بنیادین دارند؛ وحدتی که اجازه می‌دهد دانشمندان بنا به احساس مسئولیت و به اختیار خود سکان هدایت سیاسی جامعه را برعهده گیرند و یا حتی مجبور شوند به چنین امر سترگ و سختی تن دهند. این موضوع درست در مقابل دیدگاه ماکس وبر، جامعه‌شناس و متفکر آلمانی قرن بیستم قرار گرفته است چرا که به زعم وی، این دو شخصیت، مأموریت‌ها، مسئولیت‌ها و منطق‌های رفتاری متفاوتی دارند و به هیچ وجه نباید به میدان یکدیگر وارد شوند؛ به این معنا، نه دانشگاه میدان سیاست است و نه سیاست، میدانی برای دانشگاهیان حقیقی. این تیپ ایده‌آل از دانشمندی و سیاستمداری، که در نسبتی متفاوت نزد افلاطون و وبر تعریف شده‌اند، دوگانه‌ای را پدید آورده است که ذیل دوگانه سنت- مدرنیته نیز قابل فهم است. این نوشتار بی‌آنکه به دوگانه اخیر بپردازد درصدد است ضمن تعریف دانشمند و سیاستمدار در اندیشه افلاطون و وبر، به اقتضای امر واقع و لزوم رابطه دانشمند و سیاستمدار در دنیای جدید، بر اساس کارویژه متفاوت «شهریار» افلاطونی در رساله مرد سیاسی، از دوگانه کلاسیک فوق گذر کرده و در میانة دانشمند و سیاستمدار، شخصیت سومی را به نام سیاستگذار بنشاند؛ شخصیتی که می‌تواند ارتباط بین آن دو پیشه را سامان‌دهی کند.
کلیدواژه‌ها
دانشمند
سیاستمدار
سیاستگذار
افلاطون
وبر
سیاست

موضوعات

عنوان مقاله English

دانشمند، سیاستمدار و سیاستگذار؛ گذر از دو گانة کلاسیک افلاطونی- وبری

نویسنده English

Reza Mahoozi
Associate Professor in Institute for Social and Cultural Studies
چکیده English

افلاطون، سیاستمدارِ جمهوری آرمانی خود را از طبقه دانشمندان (فیلسوفان) انتخاب کرد. برای وی، این دو حیثیت، وحدتی بنیادین دارند؛ وحدتی که اجازه می‌دهد دانشمندان بنا به احساس مسئولیت و به اختیار خود سکان هدایت سیاسی جامعه را برعهده گیرند و یا حتی مجبور شوند به چنین امر سترگ و سختی تن دهند. این موضوع درست در مقابل دیدگاه ماکس وبر، جامعه‌شناس و متفکر آلمانی قرن بیستم قرار گرفته است چرا که به زعم وی، این دو شخصیت، مأموریت‌ها، مسئولیت‌ها و منطق‌های رفتاری متفاوتی دارند و به هیچ وجه نباید به میدان یکدیگر وارد شوند؛ به این معنا، نه دانشگاه میدان سیاست است و نه سیاست، میدانی برای دانشگاهیان حقیقی. این تیپ ایده‌آل از دانشمندی و سیاستمداری، که در نسبتی متفاوت نزد افلاطون و وبر تعریف شده‌اند، دوگانه‌ای را پدید آورده است که ذیل دوگانه سنت- مدرنیته نیز قابل فهم است. این نوشتار بی‌آنکه به دوگانه اخیر بپردازد درصدد است ضمن تعریف دانشمند و سیاستمدار در اندیشه افلاطون و وبر، به اقتضای امر واقع و لزوم رابطه دانشمند و سیاستمدار در دنیای جدید، بر اساس کارویژه متفاوت «شهریار» افلاطونی در رساله مرد سیاسی، از دوگانه کلاسیک فوق گذر کرده و در میانة دانشمند و سیاستمدار، شخصیت سومی را به نام سیاستگذار بنشاند؛ شخصیتی که می‌تواند ارتباط بین آن دو پیشه را سامان‌دهی کند.

کلیدواژه‌ها English

سیاستمدار
سیاستگذار
افلاطون
وبر
سیاست
دانشگاه
 
کتاب مقدس، انجیل، عهد جدید
آرون، ریمون، (1390)، مقدمه کتاب دانشمند و سیاستمدار، ماکس وبر، ، ترجمه احمد نقیب‌زاده، انتشارات علم.
ابراهیم آبادی، حسین، (1394)، سیاستگذاری فرهنگی آموزش عالی؛ ایده، تجربه و راهبرد، انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
افلاطون، (1380)، مجموعه آثار، ترجمه محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، انتشارات خوارزمی.
برونفسکی و مازلیش، ج؛ و ب، (1393)، سنت روشنفکری در غرب، ترجمه لیلا سازگار، تهران، آگاه.
پارسونز، واین (۱۳۸۵)، مبانی سیاستگذاری و تحلیل سیاست‌ها، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کانت، ایمانوئل، (1399)، نزاع دانشکده‌ها، ترجمه رضا ماحوزی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ماحوزی، رضا، (1400)، دانشمند و سیاستگذار، فصلنامه تخصصی نمایه پژوهش، دوره جدید، سال هشتم، شماره دوم، تابستان، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
مولکی، مایکل، (1384)، علم و جامعه‌شناسی معرفت، ترجمه حسین کچوئیان، نشر نی.
نوذری، حسینعلی، (1398)، ماکس وبر، سیاست و دانشگاه مدرن، در فلسفه دانشگاه؛ تأملاتی دربارة دانشگاه در جهان و ایران، ویراسته رضا ماحوزی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
وبر، ماکس، (1390)، دانشمند و سیاستمدار، ترجمه احمد نقیب‌زاده، انتشارات علم.
Barad, K., )1996(, Meeting the Universe Halfway: Realism and Social Constructivism
Barnes, B., )1997(, Interests and the Growth of Knowledge, London: Rutledge and Kegan Paul
Merton, Robert, )1973(, The Sociology of Science, London, University of Chicago press.
جستارهای سیاسی معاصر
دوره 14، شماره 2
تابستان 1402
صفحه 1-30