واکاوی نقش بسیج پوپولیستی در انقلاب اسلامی ایران (بررسی دوره تاریخی 1357-1342)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، جمهوری اسلامی ایران

2 استاد دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

10.30465/cps.2022.41180.3011

چکیده

پژوهش حاضر درصدد آن است که از رهگذر تحلیل وقایع انقلاب اسلامی ایران، چشم‌انداز جدیدی از «بسیج پوپولیستی» را نمایان کند. برپایۀ نظریه ارنستو لاکلائو، مسألۀ ما فهم روابط میان بسیج پوپولیستی و ضرورت بازسازی «مردم جدید» است. به نظر می‌رسد در انقلاب اسلامی، هویت «مستضعفان» معرف همان «مردم جدید» است و پرسش اصلی این است که «چگونه مطالبات تهیدستان در بسیج پوپولیستی ادغام شد؟» در این تحقیق از روش «توصیف ضخیم» استفاده شده است. در این روش، تفسیر زمینه‌مند رخدادها مدنظر قرار می‌گیرد و پژوهشگر به کاوش در شرایط، انگیزه‌‌ها، مقاصد و معانی کنش‌ها می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در پرتو گفتمان سیاسی تشیع و رهبری امام خمینی (ره)، «مستضعفان» نامی همگون‌ساز برای وحدت همه مطالبات شد و زنجیره هم‌ارزی شکل گرفت. در ادامه با بررسی انتقادی اثر برجسته آصف بیات، نویسندگان به این درک نائل می‌شوند که اگر «مستضعفان» نامی برای شناسایی یک دال تهی نمی‌شد، آنگاه تهیدستان شهری فارغ از انگیزه‌های انقلابی همچنان به «پیشروی آرام» ادامه می‌دادند. دستاورد نهایی این نوشتار حاکی از آن است که بسیج پوپولیستی را نباید در حصار محتوایی ثابت و پیشاتعین‌یافته تحلیل کرد، بلکه پویایی انقلاب در پرتو کردار مفصل‌بندی مشخص می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Unpacking the role of populist mobilization in the Islamic Revolution of Iran (Review of the historical period from 1963 to 1979)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hasan Zandevakili 1
  • Jalal Dorakhshah 2
1 Master of Political Science, Imam Sadiq University, Tehran, I.R.Iran
2 Professor, Department of Political Science, Imam Sadiq University, Tehran, I.R.Iran.
چکیده [English]

Through the analysis of the events of the Islamic Revolution of Iran, the study aims to reveal a new perspective on populism. Based on the theory of "Ernesto Laclau", our problem is to understand the nexus between populist mobilization and the necessity of reconstructing the "new people". According to my understanding, the identity of "the Mostazafan" in the Islamic revolution represents the new people. The main question is how did the demands of underprivileged groups integrate into the populist mobilization? In this article, the "thick description" method is used for data analysis. The findings of the research show that in the light of the political discourse of Shiism and the leadership of Imam Khomeini, The "Mostazafan" became a homogenizing name for the unification of all demands and an equivalential chain was formed. In the following, by critically examining Asef Bayat's outstanding book, the authors reach the understanding that if the identity of Mostazafan had not arisen from an empty signifier, then the urban poor would have continued "quiet encroach" regardless of revolutionary motives. The dynamics of the Islamic Revolution of Iran should not be analyzed in the context of fixed and predetermined content, but in the light of "discursive articulation" according to the conclusion of this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ernesto Laclau
  • Imam Khomeini
  • Islamic Revolution of Iran
  • Populist mobilization
  • The Mostazafan

مراجع

  • آبراهامیان، یرواند (1397). تاریخ ایران مدرن، مترجم محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
  • آبراهامیان، یرواند (1398). مردم در سیاست ایران، مترجم بهرنگ رجبی، تهران: نشر چشمه.
  • آل احمد، جلال (1357). در خدمت و خیانت روشنفکران، ج 2، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
  • ازغندی، علیرضا (1392). تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، تهران: سمت.
  • انصاری، حمید (1392). حدیث بیداری (نگاهی به زندگینامه آرمانی علمی و سیاسی امام خمینی)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، موسسه چاپ و نشر عروج.
  • بورنهام، پیتر و دیگران (1386). روش‌های پژوهش در سیاست، مترجم محمد کمال سروریان، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  • بیات، آصف (1397). سیاست‌های خیابانی: جنبش‌ تهی‌دستان در ایران، مترجم اسدالله نبوی چشمی، تهران: شیرازه کتاب ما.
  • بی‌من، ویلیام (1400). زبان، منزلت و قدرت در ایران، مترجم رضا مقدم کیا، تهران: نشر نی.
  • تاگارت، پل (1398). پوپولیسم، مترجم حسن مرتضوی، تهران: انتشارات آشیان.
  • حاتمی، عباس (1394). «پوپولیسم و کورپوراتیسم در پهلوی دوم: ابزارهایی نرم برای یک اقتدارگرایی سخت، جستارهای سیاسی معاصر»، شماره دوم.
  • خمینی (ره)، روح‌الله (1388). ولایت فقیه: حکومت اسلامی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
  • خمینی (ره)، روح‌الله (1386). استضعاف و استکبار از دیدگاه امام خمینی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
  • درخشه، جلال (1385). «بازسازی اندیشه دینی و تأثیر آن بر گفتمان سیاسی شیعه در ایران معاصر (با تأکید بر دیدگاه شهید مطهری (ره)»، نشریه دانش سیاسی، شماره سوم.
  • شریعتی، علی (1390). تمدن و تجدد، تهران: مؤسسه بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی.
  • شریفیان، مصطفی (1396). ریشه های سیاسی و اجتماعی پوپولیسم در ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
  • صادقی، علیرضا (1397). زندگی روزمره‌ی تهی‌دستان شهری 1392 – 1390، تهران: نشر آگاه.
  • علیخانی، زهرا (1396). نسبت رهبران انقلاب اسلامی با پوپولیسم: مطالعه موردی امام خمینی (ره)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
  • عیوضی، محمدرحیم (1380). طبقات اجتماعی و رژیم شاه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  • فوران، جان (1387). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، مترجم احمد تدین، تهران: رسا.
  • فوزی، یحیی (1390). اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)، قم: دفتر نشر معارف.
  • لاکلائو، ارنستو و موفه، شانتال (1397). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی: به سوی سیاست دموکراتیک رادیکال، مترجم محمد رضایی، تهران: نشر ثالث.
  • محمدی، منوچهر (1389). انقلاب اسلامی؛ زمینه‌ها و پیامدها، قم: دفتر نشر معارف.
  • مسعود انصاری، احمدعلی (1388). پس از سقوط: سرگذشت خاندان پهلوی در دوران آوارگی (خاطرات احمدعلی مسعود انصاری)، تهران: موسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
  • معدل، منصور (1382). طبقه، سیاست و ایدئولوژی در انقلاب ایران، مترجم محمدسالار کسرایی، تهران: انتشارات باز.
  • موف، شانتال (1398). در دفاع از پوپولیسم چپ، مترجم حسین رحمتی، تهران: اختران.
  • موود، کاس، رویرا کالت‌واسر، کریستوبال (1398). مقدمه‌ای خیلی کوتاه بر پوپولیسم، مترجمان حسن اعمایی و احمد موثقی، تهران: نگاه معاصر.
  • وحدت، فرزین (1383). رویارویی فکری ایرانیان با مدرنیت، مترجم مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
  • هریس، کوان (1398). انقلاب اجتماعی، سیاست و دولت رفاه در ایران، مترجم محمدرضا فدایی، تهران: شیرازه کتاب ما.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  • Abrahamian, E (1993). Khomeinism: essays on the Islamic Republic, University of California Press.‏
  • Canovan, M (1999). "Trust the people! Populism and the two faces of democracy", Political studies, 47.1: 2-16.
  • Denzin, N. K (1989). Interpretive interactionism, Newbury Park, CA: Sage.
  • Heinisch, R., Holtz-Bacha, C., & Mazzoleni, O. (Eds.) (2017). Political populism. A Handbook, Baden-Baden: Nomos eLibrary.
  • Holloway, I (1997). Basic concepts for qualitative research, New York: Basic Books.
  • Laclau, E (2018). On populist reason, London: Verso.
  • Laclau, E (2012). Politics and ideology in Marxist theory: Capitalism, fascism, populism, London: Verso Trade.
  • Mede, N. G., & Schäfer, M. S (2020). "Science-related populism: Conceptualizing populist demands toward science", Public Understanding of Science, 29(5), 473-491.‏
  • Moffitt, B (2016). The Global Rise of Populism: Performance. Political Style, and Representation, Redwood City: Stanford University Press.
  • Mudde, C (2017). The Populist Radical Right: A Reader, London: Routledge.
  • Müller, J.-W (2017). What is populism?, Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
  • Ponterotto, J. G (2006). Brief note on the origins, evolution, and meaning of the qualitative research concept thick description, The qualitative report, 11(3), 538-549.‏
  • Schwandt, T. A (2001). Dictionary of qualitative inquiry (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
  • Urbinati, N (2019). Political Theory of Populism, Political Science, 22, 111-127.
  • Zonis, M (1971). Political Elite of Iran, Princeton University Press.
جستارهای سیاسی معاصر
دوره 14، شماره 2
تیر 1402
صفحه 1-30

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار