ظرفیت شناسی مفهوم بیعت و تبیین مردم‌ سالار از آن در فقه سیاسی معاصر اهل سنت

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 بخش انقلاب اسلامی، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران

2 دانش آموخته بخش انقلاب اسلامی، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران

10.30465/cps.2022.35386.2737

چکیده

چکیده

از مشخصه‌های بارز فقه سیاسی معاصر رهگیری مفاهیم جدید در میراث فقهی و ارزیابی مجدد آنها بر حسب مقتضیات کنونی است. بیعت از مفاهیم پایه و مهم‌ترین عنصر در منظومه فقه سیاسی معاصر اهل سنت است که به نظر آنان به دلیل هماهنگی با اندیشه‌های نوین و نیز داشتن شواهدی در متون اسلامی و همچنین پذیرش عمومی و نخبگانی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. آنان با تبیین مردم‌سالار از مفهوم بیعت، آن را به قرارداد بین حاکم و مردم ارجاع و دو تقریر وکالت و نیابت از امت را ارائه نموداند. پژوهش حاضر با بهره بردن از روش تحلیل محتوا با رویکرد تحقیقات توسعه‌ای ضمن چشم پوشی از پیشینه تاریخی تحقق بیعت، در صدد پاسخ به این پرسش است که ظرفیت و پتانسیل مفهومی بیعت در تحمل گرایش مردم‌‌سالار چگونه قابل ارزیابی و تبیین است؟ یافته تحقیق این است که در مقام واکاوی میزان تاب‌آوری این مفهوم نسبت به گرایش مردم‌سالار، برخی از چالش‌ها و تنگناها از قبیل ایقاعی دانستن بیعت، ناسازگاری این تحلیل با کاربرد قرآنی و نیز ابهام در اهل حل و عقد، تعداد و شرایط آن وجود دارد که به نگرش نخبه گرایی (الیتیسم) و سلطه نخبگانی نزدیک می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Capacitance of the concept of allegiance and democratic interpretation of it in the contemporary Sunni political jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Ebrahim kalantari 1
  • smaeil alinabi 2
1 عضو هیأت علمی رسمیprofessor at university of tehran
2 پژوهشگرphd of university of tehrak
چکیده [English]

One of the distinctive features of contemporary political jurisprudence is the detection of new concepts in the jurisprudence heritage and their re-evaluation according to current requirements. Allegiance is one of the basic concepts and the most important element in the contemporary Sunni political jurisprudence system, which according to them, has a special place due to its harmony with modern ideas, as well as evidence in Islamic texts, as well as public and elite acceptance. . By explaining the concept of allegiance to the democratic ruler, they referred it to the contract between the ruler and the people and presented two interpretations of representation and representation of the Ummah. The current research, using the method of content analysis with the approach of developmental research, while ignoring the historical background of the fulfillment of allegiance, aims to answer the question of how the conceptual capacity and potential of allegiance in enduring the democratic tendency can be evaluated and explained. ? The finding of the research is that in terms of analyzing the degree of resilience of this concept in relation to the democratic trend, some challenges and bottlenecks such as the validity of the pledge of allegiance, the incompatibility of this analysis with the Quranic application and also the ambiguity among the people of marriage and marriage, the number And there are conditions that come close to the attitude of elitism and elite domination.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : allegiance
  • jurisprudence
  • political jurisprudence
  • Ahl al-Sunnah
  • Ahl al-Hal and Aqd
  • قرآن کریم

    نهج البلاغه

    • ابن حزم اندلسی، علی بن محمد (1416)، الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، بیروت، دار الکتب العلمیه.
    • ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد(بی­تا)، دیوان المبتدأ و الخبر فى تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأکبر، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
    • ابن منظور، ابو الفضل جمال الدین محمد بن مکرم (1414)، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
    • ابوالمعاطی ابوالفتوح، (1977)، حتمیه الحل الاسلامی تاملات فی النظام السیاسی، مصر، مطبعه الجیلاوی.
    • ازدی کوفی، ابن اعثم (1412)، الفتوح، بیروت، دارلفکر.
    • اصفهانى، حسین بن محمد راغب (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، سوریه، دار العلم - الدار الشامیة.
    • ایجی، میر سید شرف (1325)، شرح المواقف، قم، الشریف الرضی.
    • بهشتی معز، رضا (1375)، درآمدی بر تاریخ دموکراسی، تهران، طرح نو.
    • جابری، محمد عابد (1994) تکوین العقل العربی، مکز دراسات الوحده العربیه.
    • جوهری، اسماعیل بن حماد (بی­تا)، الصحاح، بیروت، دار الکتاب العربی.
    • جوینی، ابوالمعالی (1979)، غیاث الامم فی التیاث الظلم، اسکندریه، دار الدعوه.
    • حسن البناء، (بی­تا)، مجموعه رسائل حسن البناء، بیروت، دارالقلم.
    • حسن، حسن عباس (1383)، ساختار منطقی اندیشه سیاسی اسلام، مترجم مصطفی فضائلی، قم، بوستان کتاب.
    • حلی، محمود (1973)، نظام الحکم الاسلامی مقارنا بالنظم المعاصره، قاهره، دار الفکر العربی.
    • حمود الفهداوی، خالد سلیمان (2008م)، الفقه السیاسه الاسلامیه، دمشق، دار الوائل للنشر و التوزیع و الخدمات الطباعه.
    • خالد الفهداوی، (2003م)، الفقه السیاسی الاسلامی، دمشق، ناشر الاوائل.
    • رشدی علیان، (1981)، الاسلام و الخلافه، بغداد، دار الرشید.
    • رشید رضا، محمد (1414)، المنار، دار المعرفه، لبنان.
    • زیدان، جرجی(بی­تا)، تاریخ التمدن الاسلامی، مصر، دار الهلال.
    • سلیمان قسام، یحیی (2007م)، موسوعه سوریه االبنیه و البناه رئاسه الدوله، دمشق، ناشر مولف.
    • سنهوری، عبد الزاق احمد(1393)، فقه حکومت اسلامی و تحول آن، ترجمه صباح زنگنه، تهران، نشر نی.
    • شاوی، توفیق محمد (1392)، فقه حکومت اسلامی از منظر شیعه و سنی، ترجمه غلامرضا خواجه سروی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
    • شلتوت، محمود (1424)، من توجیهات الاسلام، قاهره، دار الشروق.
    • شومپیتر، جوزف (1354)، کاپیتالیسم، سوسیالیسم و دموکراسی، ترجمه حسن منصور، تهران، نشر مرکز.
    • صبحی، احمد محمود (1411)، نظریه الامامة لدی الشیعة الاثناعشریة، بیروت، دار النهضه.
    • ضناوی، محمد علی(1400)، المفهوم و التجربه، طرابلس، دار الایمان.
    • طبری، أبو جعفر محمد بن جریر الطبری (بی­تا)، تاریخ الأمم و الملوک، ، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات.
    • غنوشی، راشد (1381)، آزادی های عمومی در حکومت اسلامی، ترجمه حسین صابری، تهران، انتشارت علمی و فرهنگی.
    • غنوشی، راشد (2001)، مبادی الحکم و السلطة فی الاسلام، مرکز الجزیره الدراسات.
    • فتحی عثمان، محمد (1399)، من اصول الفکر السیاسی الاسلام، بیروت، موسسه الرساله.
    • فیرحی، داود (1386)، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران، انتشارات سمت.
    • قادری، حاتم (1386)، اندیشه­های سیاسی در اسلام و ایران، تهران، سمت.
    • قاضی عبد الجبار، (بی­تا)، المغنی فی ابواب التوحید، الجز المتتم العشرین، تحقیق عبد الحمید محمود و.. ، مصر، دار المصریه.
    • کوثرانی، وجیه (1994)، «رساله الخلافة و سلطة الامة»، در الدولة و الخلافة فی الخطاب العربی، بیروت، دارالطلیعة.
    • ماوردی، علی بن محمد (1406)، الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه، چاپ دوم، قاهره، مکتب الاعلام الاسلامی.
    • محمود سعد، محمود مهدی (1435)، السیاسه الشرعیه، لبنان، دار النوادر اللبنانیه.
    • مصطفی حلمی، (1428)، الخلافه بین اهل السنه و الشیعه، الریاض، دار الموید للنشر و التوزیع.
    • نجاح محسن، (1358)، الفکر السیاسی عند المتزله، قاهره، دار المعارف.
    • نووی، محیی الدین (1412)، روضه الطالبین، بیروت، المکتب الاسلامی.