اصول و مبانی تعامل با غیرمسلمانان در فقه سیاسی شیعه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی ، دانشکده حقوق ، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

2 عضو هیات علمی دانشگاه عدالت و مسئول مکاتبات

3 عضو هیات علمی دانشگاه شهید مطهری

10.30465/cps.2022.42536.3064

چکیده

بعد از انقلاب رویکرد و فتاوی فقهی جدیدی در خصوص اقلیت‌های دینی از سوی نهادها و رهبران جمهوری اسلامی مطرح گردید که تا حدی با فتاوی و رویکردهای پیشین متفاوت بود. مصداق این تغییرات را می توان در بحث تساوی حقوق سیاسی و شهروندی ازجمله مشارکت برابر در انتخابات و تعیین سرنوشت و حقوق اجتماعی اقتصادی همچون دیه وارث وحوزه معاملات و... می توان مشاهده نمود. در خصوص این تغییر رویکرد دیدگاه های مختلفی مطرح است. برخی آن را صرفاً یک رویکرد سیاسی و فاقد بنیان نظری و فقهی می دانند و برخی دیگر با تاکید بر رویکرد تعامل با غیر مسلمانان معتقدند که این تعامل از بنیانهای قدرتمندتری در فقه شیعه برخوردار است. ولذا مبتنی براین رویکرد بر الزامات این رویکرد درسالهای بعد از انقلاب تاکید کرده اند زیرا که ظرفیت های فقه شیعه این توانایی را دارد که از این تغییرات حمایت کند. که مسئله این پژوهش مطالعه وتبیین بنیان‌های نظری این رویکرد تعاملی می‌باشد. لذا این مقاله با روشی توصیفی- تحلیلی واستنتاجی درپی پاسخ به این پرسش است که رویکرد تعامل با غیرمسلمانان در فقه سیاسی شیعه بر چه بنیانها واصولی استوار است ؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Principles and foundations of interaction with non-Muslims in Shia political jurisprudence

نویسندگان [English]

  • hosein moghadasi 1
  • mohammadhosein bayati 2
  • mohamad sadegh mousavi 3
  • abolghasem naghibi 3
1 Ph.D. student of Azad University, Research Sciences Unit, Tehran
2 President of Adalat University
چکیده [English]

The main characteristic of Islamic government is the rule of divine law over people. The rulers are bound by the set of conditions in the implementation and administration of the government that are defined in the Holy Quran and the Sunnah of the Holy Prophet (PBUH). One of the subjects of the Islamic government is the way of dealing with non-Muslims in interactions within the government, which is undoubtedly the best model in this field is the interaction model of the Holy Prophet (PBUH) and the innocents (PBUH). In this article, an attempt has been made to explain the principles and foundations of Shia jurisprudence (which are the distinguishing conditions of the Islamic government and other governments in interaction with non-Muslims); Therefore, this research first focuses on the explanation and investigation of the Quranic principles and validity of interaction with non-Muslims, and then deals with the approach of dealing with non-Muslims from the perspective of intellectuals. Finally, it will deal with two theories and approaches of dealing with non-Muslims in Shia jurisprudence, one based on the theory of interaction and the other based on the theory of non-interaction with documentation. The author of this research has tried to prove by using the descriptive-analytical method that the approach of the Islamic government's evolutionary confrontation with non-Muslims is derived from the Holy Qur'an and the Seerah of the Innocents (pbuh) and is based on important jurisprudential and principled rules, not just a tactical point of view and Temporary and intermittent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Non-Muslims of the Book
  • Non-Muslims
  • Non-Books
  • Shia political jurisprudence
  • The life of the innocents
  1. منـــابع فارسی

    1.      قرآن کریم

    1. نهج‌البلاغه
    2. ارژنگ، اردوان و عبدالرضا گودرزی.(1397)، غیرمسلمان؛ از کفر تا استضعاف، نشریه فقه و اصول، شماره 112.
    3. ابن فارس، زکریااحمد.(1404)، معجم مقاییس اهل اللغه، قم، مرکز نشرمکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
    4. ابن شعبه، حسن بن علی.(1394)، تحف العقول، قم، موسسه نشر اسلامی، ترجمه علی اکبر غفاری، چاپ سوم.
    5. ابن منظور، محمدبن مکرم.(1414)، لسان العرب، بیروت، دارصادر، چاپ اول.
    6. احمدوند، محسن. و دیگران.(1395)، نگرشی نو در مفاد قاعده نفی سبیل، دوفصلنامه علمی پژوهشی کاوشی نو در فقه، سال بیست و سوم، شماره 1.
    7. اخوان طبسی، محمدحسین. و روح الله داوری.(1397)، صورت بندی مفهوم عدالت در قرآن کریم بر مبنای معناشناسی واژه قسط، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، دوره هفت، شماره 1.
    8. انصاری قرطبی، محمدبن احمد.(1364)، جامع الاحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، چاپ اول.
    9. بجنوردی، سیدحسن.(1419)، قواعد الفقهیه، قم، نشرالهادی، چاپ اول.
    10. جعفری هرندی، محمد.(1384)، قاعده نفی سبیل و کاربرد آن در روابط بین الملل، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، شماره2.
    11. جمشیدی، محمدحسین(1382)، دیپلماسی پیامبر(ص)، تهران، نشر بین الملل، چاپ اول.
    12. جوادی آملی، عبدالله. (1381)، فلسفه حقوق بشر، قم، نشر اسراء، چاپ سوم.
    13. جوادی آملی، عبدالله.(1369)، کرامت در قرآن، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، چاپ سوم.
    14. جوادی آملی، عبدالله.(1390)، دین شناسی، تهران، انتشارات اسراء، چاپ ششم.
    15. حکیم، محمدتقی.(1390)، الاصول العامة للفقه المقارن، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ دوم.
    16. راغب اصفهانی، حسین بن محمد.(1412)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالعلم، چاپ اول.
    17. رحیمی نژاد، اسماعیل.(1390)، نگرش اسلامی به کرامت انسانی، معرفت حقوقی، سال اول، شماره2.
    18. زارعی، بهادر.(1391)، بررسی جایگاه اصل دعوت در اندیشه اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست، دوره چهل و دوم، شماره2.
    19. سیفی مازندرانی، علی اکبر.(1425)، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیه الاساسیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
    20. صدوق، محمد.(1413، من لایحضره الفقیه، تهران، کتابفروشی اسلامیه، چاپ اول.
    21. صدر، سید محمدباقر.(1987)، دروس فی علم الاصول، دارالکتب، بیروت.
    22. طباطبایی، سیدعلی.(1415)، ریاض المسائل، قم، موسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین حوزه قم، چاپ دوم.
    23. طباطبایی، محمدحسین.(1378)، تفسیر المیزان، مترجم محمد تقی مصباح یزدی، تهران، امیرکبیر، چاپ ششم.
    24. طباطبایی، محمدحسین. (1417)،‌ المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    25. طباطبایی بروجردی، حسین.(1415)، نهایه الاصول، تقریر حسین علی منتظری، تهران، نشر تفکر، چاپ اول.
    26. طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم. (١۴٠٩)، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسةالأعلمی للمطبوعـات، چاپ دوم.
    27. طبرسی، حسن بن فضل.(1384)، تفسیر مجمع المبیان، تهران، ناصر خسرو، چاپ هشتم.
    28. طبرسی، علی بن حسن.(1344)، مشکاه الانوار، نجف، مکتب الحیدریه، چاپ دوم.
    29. طریحی، فخرالدین.(1403)، مجمع البحرین و مطلع النیرین، بیروت، دارالوفاء، چاپ اول.
    30. طوسی، محمدبن حسن.(1387)، المبسوط فی فقه الامامیه، مصحح سیدمحمدتقی کشفی، تهران، مکتب المرتضویه، چاپ سوم.
    31. طوسی، محمدبن حسن.(1365)، تهذیب الاحکام، ترجمه شهاب الدین مرعشی، تهران، انتشارات مرعشی.
    32. طوسی، محمدبن حسن.(1407)، الخلاف، قم، موسسه نشر اسلامی، چاپ دوم.
    33. طوسی، محمدبن حسن.(1411)، الغیبه، قم، انتشارات دارالمعارف الاسلامیه، چاپ اول.
    34. طیب اصفهانی، عبدالحسین.(1387)، تفسیر اطیب البیان، قم، موسسه فرهنگی تبیان.
    35. عدالت نژاد، سعید.(1399)، جایگاه حقوقی غیرمسلمانان در فقه شیعه و قوانین ایران، تهران، نشر نی، چاپ اول.
    36. علامه حلی، حسن بن یوسف.(1414)، تذکره الفقهاء، قم ، موسسه آل البیت، چاپ اول.
    37. عمید زنجانی، عباسعلی.(1388)، فقه سیاسی، حقوق معاهدات بین المللی و دیپلماسی در اسلام، تهران، انتشارات سمت، چاپ چهارم.
    38. عمید زنجانی، عباسعلی.(1393)، کلیات حقوق اساسی ایران، تهران، نشر مجد، چاپ چهارم.
    39. غروی نایینی، میرزا محمدحسین.( 1406)، فوائد الأصول، تقریر شیخ محمد کاظمی،قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، چاپ اول.
    40. قرائتی، محسن.(1383)، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ یازدهم.
    41. کاویانی، محمدهادی.(1390)، حق امنیت فردی و تأمین آن در نهج‌البلاغه، مجله حقوق خصوصی، دوره هشتم، شماره2.
    42. قرشی، علی‌اکبر.(1377). تفسیر أحسن الحدیث. تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول.
    43. کعبی، عباس.(1395)، تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر اصول قانون اساسی، تهران، پژوهشکده شورای نگهبان، چاپ اول.
    44. کلینی، محمدبن یعقوب.(1375)، اصول الکافی، ترجمه کمره ای، قم، انتشارات اسوه، چاپ سوم.
    45. کلینی، محمدبن یعقوب.(1410)، اصول کافی، تهران، دفتر مطالعات و معارف اسلامی، جلد 6-2-5.
    46. محسنیان راد، مهدی.(١٣٨۵)، ارتباط شناسی، تهران، انتشارات سروش، چاپ هفتم.
    47. محقق حلی، جعفربن حسن.(1409)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ دوم.
    48. مکارم شیرازی، ناصر.(1386)، برگزیده تفسیر نمونه، تنظیم احمدعلی بابایی، تهران، دارالکتب اسلامیه، چاپ اول.
    49. مکارم شیرازی، ناصر.(1427)، استفتائات جدید، قم، مدرسه علی بن ابیطالب، چاپ دوم.
    50. مکارم شیرازی، ناصر.(1370)، قواعد الفقهیه، قم، مدرسه علی بن ابیطالب(ع)، چاپ سوم.
    51. مکارم شیرازی، ناصر.(1370)، نگاه اجمالی به مسأله مساوات در اسلام، مجلّه دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، شماره 27.
    52. مصطفوی، سیدمحمدکاظم.(1421)، مائه قاعده فقهیه، قم، انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
    53. مطهری، مرتضی.(1374)، عدل الهی، تهران، انتشارات صدرا، چاپ هشتم.
    54. مطهری، مرتضی.(1362)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، انتشارات الزهرا، چاپ اول.
    55. مطهرى، مرتضى.(1388)، آینده انقلاب اسلامى ایران، قم، انتشارات صدرا، چاپ هشتم.
    56. مراغی، میرعبدالفتاح.(1417)، العناوین الفقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ اول.
    57. مغنیه، محمدجواد.( بی‌تا)، فلسفه اخلاق در اسلام، بی جا، دارالعلم الملایین.
    58. نائینی، محمدحسین.(1386)، تنبیه الامة و تنزیه الملة، مقدمه و تصحیح: سید جواد ورعی، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم.
    59. نجاشی، احمدبن علی.(١٣۶۵)، رجال النجاشی، قم، مؤسسةالنشر الإسلامی، چاپ ششم.
    60. Baldwin, James M., Dictionary of Philosophy and Psychology, Thoemmes Press, 1988, P.546.
    61. Thomas, E Hill: Dignity as Practical Reason in Kant’s Moral Theory, New York, Cornell University Press, 1992, P. 47.