تکوین دولت در مکه پیش از اسلام

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشکده نظریه پردازی سیاسی و روابط بین الملل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

10.30465/cps.2023.33287.2609

چکیده

برداشت رایج میان محققان این است که با وجودی که سرزمین های شمالی و جنوبی شبه جزیره عربستان سابقه دیرینه ای در تکوین دولت داشتند، اما عرب جاهلی حجاز در بی دولتی به سر می بردند تا اینکه با بعثت رسول الله و دعوت دین مبیین اسلام، اولین شکل از صورت دولت در مدینه پایه گذاری شد. در این پژوهش، با فرض دولت در عام ترین معنای آن که هر گونه سامان عقلانی و عرفی نظم سیاسی را شامل می شود، نشان داده است که سابقه تکوین دولت، لا اقل، به بیش از دویست سال قبل اسلام و با استیلای قبیله قریش که یکی از خالص ترین قبایل عرب حجاز است، باز می گردد. قصی بن کلاب بن مرّه یا قریش، کسی بود که خاندان های قریش را از پراکندگی نجات داد و آنها را در قالب تاسیس نظام سیاسی قبیلگی یکپارچه و متحد ساخت و شهر مکه را به مثابه مرکز حکمرانی این نظام تبدیل کرد. او شهر مکه را علاوه بر سامان سیاسی با ایده دار الندوه، از جهات اقتصادی و دینی سازماندهی کرد. بنابر این، بسیاری از شاخص های شکل گیری دولت در عرب جاهلی پیش از اسلام را می توان مشاهده کرد. اساساً مهم ترین دلیل برخورداری مکیان از دولت، شدت مخالفت مشرکین و کفار با دعوت رسول خدا در قبل و بعد هجرت آن حضرت به مدینه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The formation of the state in pre-Islamic Mecca

نویسنده [English]

  • Davood Mahdavizadegan
Faculty member of the Institute for Political Theory and International Relations, Institute of Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

The common perception among scholars is that although the northern and southern lands of the Arabian Peninsula had a long history of state formation, the ignorant Arabs of the Hejaz lived in statelessness until the resurrection of the Messenger of God and the invitation of the religion of Islam, the first The form of government was established in Medina. In this study, assuming the state in the most general sense that it includes any rational and customary order of political order, has shown that the history of the formation of the state, at least, more than two hundred years ago Islam and the domination of the Quraysh tribe that Hejaz is one of the purest Arab tribes, he returns. Qusay ibn Kalab ibn Marah or Quraysh was the one who saved the Quraysh families from dispersal and united them in the form of the establishment of a tribal political system and made the city of Mecca as the center of its rule. In addition to the political order, he organized the city of Mecca economically and religiously with the idea of ​​Al-Nadwa. Thus, many indicators of government formation can be seen in pre-Islamic pre-Islamic Arabia. Basically, the most important reason for Makyan to have a government is the intensity of the opposition of the polytheists and infidels to the invitation of the Messenger of God before and after his migration to Medina.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Government
  • Mecca
  • Islam
  • Quraysh
  • nervousness
  • tribe

مراجع

قرآن کریم
نهج البلاغه (1390)، ترجمه سید جعفر شهیدی، چ سی و یکم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ابن اثیر الجزری (1371)، کامل تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمه خلیل حالت، موسسه مطبوعات علمی.
ابن اثیر الجزری (1424 ق.)، الکامل فی التاریخ، چ چهارم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن سعد واقدی الزهری محمد (1345)، طبقات، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، چ اول، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه.
ابن سعد واقدی الزهری محمد (1417 ق.)، الطبقات الکبری، چ اول، انتشارات دارالإحیاء التراث العربی.
ابن هشام، عبد الملک بن هشام (1396)، سیرت محمد رسول الله، ترجمه مسعود انصاری، چ دوم، تهران: نشر مولی.
ابن هشام، عبدالملک بن هشام (1373)، سیرت رسول الله (سیره ابن اسحاق )، ترجمه رفیع الدین اسحاق بن محمد همدانی ( قاضی ابرقوه )، چ ششم ( 1394 )، تهران: نشر مرکز.
ابن­خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1375)، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، چ هشتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ابو زهره، محمد (1380)، خاتم پیامبران، ترجمه حسین صابری، چ اول، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
احمدوند، شجاع (1394)، تاریخ تحول دولت در اسلام، چ اول، تهران: نشر نی.
آرمسترانگ، کارن (1386)، محمد (ص)، زندگی نامه پیامبر اسلام، ترجمه کیانوش حشمتی، انتشارات حکمت
ازرقی، محمد بن عبدالله (1393)، اخبار مکه، چ اول، تهران: انتشارات حکمت.
الاصفهانی، حمزه بن الحسن (بی­تا)، تاریخ سنی ملوک و الانبیاء علیهم السلام.
الاصفهانی، حمزه بن الحسن(1346)، تاریخ پیامبران و شاهان، ترجمه جعفر شعار، چ اول، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
آموزگار، شهرام (1394)، ساخت و روابط قدرت در دولت مدینه، چ اول، قم: موسسه بوستان کتاب.
آیتی، محمد ابراهیم (1385)، تاریخ پیامبر اسلام، چ هفتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
برزگر، ابراهیم (1383)، تاریخ تحول دولت در اسلام و ایران، چ اول، تهران:  انتشارات سمت.
تیجانی، عبدالقادر حامد (1389)، مبانی اندیشه سیاسی در آیات مکی، ترجمه مهران اسماعیلی و مشتاق الحلو، چ اول، قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
الجابری، محمد عابد (1384)، عقل سیاسی در اسلام، ترجمه عبد الرضا سواری، چ اول، تهران: انتشارات گام نو.
جعفریان، رسول (1369)، تاریخ سیاسی اسلام، چ دوم، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جعفریان، رسول (1386)، تاریخ تحول دولت و خلافت، چ چهارم، قم: انتشارات بوستان کتاب.
حِتی، فیلپ خوری (1380)، تاریخ عرب، ترجمه ابو القاسم پاینده، چ سوم، تهران: انتشارات آگه.
حسن، حسن ابراهیم (1386)، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چ دوم، انتشارات جاویدان.
حورانی، آلبرت (1384)، تاریخ مردمان عرب، ترجمه فرید جواهر کلام، چ اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.
خزائلی، محمد (1386)، اعلام قرآن، چ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
خزعلی، انسیه (1388)، تصویر عصر جاهلی در قرآن، چ دوم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
رسولی محلاتی، سید هاشم (1391)، زندگانی حضرت محمد خاتم النبیین ص، چ بیست و چهارم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
زیدان، جرجی (1372)، تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهر کلام، چ هفتم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
سالم، عبدالعزیز (1380)، تاریخ عرب قبل از اسلام، ترجمه باقر صدری­نیا، چ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
السباعی، احمد (1391)، تاریخ مکه، ترجمه رسول جعفریان، چ پنجم، تهران: نشر مشعر.
سبحانی، جعفر (1385)، فروغ ابدیت، چ 23 ، قم: موسسه بوستان کتاب.
شهیدی، سید جعفر (1398)، تاریخ تحلیلی اسلام، چ دهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
طبری، محمد بن جریری (1352/ نشر الکترونیکی 1389 )، تاریخ طبری ( تاریخ الرسل و الملوک )، ترجمه ابو القاسم پاینده.
طبری، محمد بن جریری (1429 ق.)، تاریخ الطبری، چ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
علی، جواد (1413ق.)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، چ دوم، بغداد: انتشارات دانشگاه بغداد.
العلی، صالح احمد (1384)، عرب کهن در آستانه بعثت، ترجمه هادی انصاری، چ اول، تهران: شرکت چاپ و نشر بین­الملل.
فیرحی، داود (1395)، تاریخ تحول دولت در اسلام، چ هفتم، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
قرشی، باقر شریف (1387)، زندگانی پیامبر اعظم ( ص )، ترجمه سید ابو الحسن هاشمی تبار و محمد تقدمی صابر، چ دوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
 لوبون، گوستاو (1374)، تمدن اسلام و عرب، ترجمه سید هاشم حسینی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
لینگز، مارتین (1395)، مکه از پیش از نزول تورات تا کنون، ترجمه سعید تهرانی نسب، چ اول، تهران: انتشارات حکمت.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1365)، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
یاقوت حموی بن عبدالله ابی عبدالله (1397 ق.)، معجم البلدان، چ اول، بیروت: انتشارات دار صادر.
یعقوبی، احمد بن اسحاق (1387)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، چ دهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
یعقوبی، احمد بن اسحاق، 1373 ؛ تاریخ الیعقوبی، چ اول، قم: منشورات الشریف الرضی.
ینگز، مارتین (1394)، محمد( ص )، ترجمه سعید تهرانی نسب، چ ششم، تهران:  انتشارات حکمت.
یوسفی غروی، محمد هادی (1392)، تاریخ تحقیقی اسلام، ترجمه حسین علی عربی، چ ششم، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
 
 
 
جستارهای سیاسی معاصر
دوره 14، شماره 3
مهر 1402
صفحه 85-110

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار