متاتئوری سازه‌انگاری در محک نقد الهیات حِکمی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری روابط‌بین‌الملل‌دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
سازه‌انگاری از رهیافت‌های متأخر در حوزة مطالعات علوم اجتماعی است که در تطوّری پیش‌رونده به نظریه‌ای «متمایز از تئوری‌های جریان اصلی در دانش روابط بین‌الملل» تبدیل شده است. از آن‌جا که این نظریه در نگاه کلان، به‌مثابة پارادایمی است که با فرضیات عمدتاً پست مدرنیستی1 معرِّف بینش خاصی از جهان و مناسبات آن است، در این مطالعة انتقادی، ارزش شناخت‌شناسیِ2 سازه‌انگاری و متدلوژی آن در قیاس با متاتئوری الهیات حِکمی در محک ارزیابی نو، قرار می‌گیرد.
بدیهی است شأن پژوهش در این باب از نوع شأن فلسفی و معرفت نوع دوم است که از رهگذر ارزیابی دعاوی متاتئوریک، تأکید می‌نماید «عالَمِ سازه‌انگاری و حیثیت شناخت‌شناسیِ آن»، عالَم اعتباریات و نسبی‌گرایی است که با مطلق‌انگاری برساختگی و خلط آن با «اعتباریات ما قبل التعامل» و «ادراکات حقیقی» به تحاشی «حقیقت» روی آورده است. طُرفه آن‌که این نظریه با تحدید مرز آگاهی در فهم بین‌الأذهانی، نظریة عُرف مدارانه‌ای را تجویز می‌نماید. اما در الهیات حِکمی، به دلالت هستی‌شناسیِ متناظر با تفصیل و تقسیم در ادراکات اعتبارپذیر و ادراکات اعتبارناپذیر، حقیقت از آن حیث که حقیقت است نه‌تنها موکول به اعتبار اشخاص یا جامعه نیست، بلکه اساساً عقل کل با نفی تکثّر برداری حقیقتِ نفس‌الأمری، دربارة آن یک حُکم بیش‌تر ندارد که از طریق موازین فراساختی و «منطق چندروشی» قابل احتجاج است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Theosophical Critique of Constructivism Meta-Theory

نویسنده [English]

  • Sayyed Baqer Sayyednezhad
چکیده [English]

Constructivism is one of the recent approaches in the field of Social Sciences, which has become a theory “different from the mainstream theories of the field of International Relations” in a progressive evolution. Since this theory, from a general point of view, is a paradigm mainly with postmodern assumption and representative of a particular insight into the world and its relations, this critical study reevaluates the epistemological value and methodology of constructivism in comparison with the meta-theory of Theosophy.
It is evident that the research has a philosophical status and of the second-order knowledge. Through the evaluation of meta-theoretical claims, it emphasizes that “the world of constructivism and its epistemological quality” is the world of conventions and relativism. It avoids “truth” through certainty of construction and mixing it with “pre-interaction conventions and real perceptions”. It prescribes a secular theory through limiting the boundaries of knowledge in intersubjective understanding. On the contrary, in Theosophy, based on the ontology corresponding to the detail and division in constructive and unconstructive perceptions, truth, due to its nature, is not contingent upon the construction [credit] of individuals or communities, and the Universal Intellect recognizes only one truth, which can be reasoned through meta-paradigm criteria and “poly-methodic logic”, and denies plurality of truth in itself.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: theosophy
  • constructivism
  • intersubjectivity
  • construction
  • Ontology
  • Epistemology
  • methodology
منابع
اسمیت، استیو (1383). رویکردهای واکنشگرا و سازهانگاری در نظریههای بینالملل جهانیشدن سیاست: روابط بینالملل در عصر نوین، تهران: ابرار معاصر.
اسمیت، هیوستون (1377). «اهمیت دینی پساتجددگرایی: جوابیّه»، فصلنامة نقد و نظر، ش 3 و 4.
الیاده، میرچا (1375). دینپژوهی، ج 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
جوادی آملی، عبدالله (1378). شریعت در آینة معرفت، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1386). منزلت عقل در هندسة معرفت دینی، قم: اسراء.
ربانی گلپایگانی، علی (1389). معرفت دینی از منظر معرفت‌شناسی، تهران: کانون اندیشة جوان.
سیدنژاد، سیدباقر (1389). «مطالعة تحلیلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با نظریة سازه‌انگاری»، فصل‌نامة علمی ـ پژوهشی علوم سیاسی، س 13، ش 49.
طباطبایی، محمدحسین (1389). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 2، پاورقی مطهری، تهران: صدرا.
علمی، قربان و مهدی حسن‌زاده (۱۳۸۶). «منشأ دین از دیدگاه پیتر ال. برگر»، مقالات و بررسیها، دورة چهلم، ش 83.
فوکو، میشل (1377). ایرانیها چه رؤیایی در سر دارند؟، ترجمة حسین معصومی همدانی، تهران: هرمس.
فی، برایان (1386). فلسفة امروزین علوم اجتماعی، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
قهرمانپور، رحمان (1384). «نظریة اجتماعی سیاست بین‌المللی»، فصل‌نامة مطالعات راهبردی، س 8، ش 27.
کهون، لارنس (1388). از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ترجمة عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی.
کی یر کگار، سورن (1374). «انفسی بودن حقیقت است»، ترجمة مصطفی ملکیان، فصل‌نامة نقد و نظر،
ش 2 و 3.
لوزیک، دانیلین (1383). نگرشی نو در تحلیل مسائل اجتماعی، ترجمة سعید معیدفر، تهران: امیرکبیر.
مشیرزاده، حمیرا (1383). «سازه‌انگاری به عنوان فرانظریة روابط بین‌الملل»، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 65.
مشیرزاده، حمیرا (1386). تحول در نظریات روابط بینالملل، تهران: سمت.
مولکی، مایکل (1384). علم و جامعهشناسی معرفت، ترجمة حسین کچوئیان، تهران: نشر نی.
ونت، الکساندر (1384). نظریة اجتماعی سیاست بین‌الملل، ترجمة حمیرا مشیرزاده، تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات.
هاتناک، یوستوس (1376). نظریة معرفت در فلسفة کانت، ترجمة غلامعلی حداد عادل، تهران: فکر روز.
 
Berger, P. and T. Luckman (1967). The Social Construction of Reality: A Treatise in the Sociology of Knowledge, New York :Doubleday Anchor books.
Caputo, John (1993). ‘The Good News about Alterity; Derrida and Theology’, Faith and Philosophy, Vol. 10, No. 4.
Cobb, P and E. Yackel (1996). ‘Constructivist, Emergent, and Sociocultural Perspectives in the Context of Developmental Research’, Educational Psychologist, Vol. 31, No. 3-4.
Doolittle, Peter (1999). ‘Constructivism and Online Education’, Online Conference on Teaching Online in Higher Education, <www.trainingshare.com/resources/doo2.htm>.
Foucault, Michel (1966). Order of Things, London and New York: Routledge.
Griffiths, Martin (1999). Fifty Key Thinkers in International Relations, London and New York: Routledge.
Kant, Immanuel (1965). Critique of Pure Reason, trans. N.K. Smith, New York: St Martin's Press.
Lausten, Carsten Bagge and Ole Waever (2000). ‘In Defence of Religion: Sacred Referent Objects for Securitization’, Millennium, Vol. 29, No. 3.
Lesser Eric, Fontaine Michael and Slusher Jason (2000). ‘Knowledge and Communities’, Elsevier Science, Vol. 4, No. 1.
Onuf, N. (1989). World of Our Making: Rules and Rule in Social Theory and International Relations, Colombia: University of South Carolina Press.
Palan, Ronen (2000). ‘A World of their Making: An Evaluation of the Constructivist Sriti Uen in International Relations’, Review of Iternational Studies, No. 26.
Pouliot, Vincent (2007). ‘Subjectivism: Toward a Constructivist Methodology’, International Studies Quarterly, Vol. 51, No. 2.
Rengger, Nikolas (2006). ‘Theorizing World Politics for a New Century’, International Affaiers, Vol. 82, No. 3.
Waever, Ole and Carsten Bagge Lausten (2000). ‘In Defence Of Religion: Sacred Referent Objects for Securitization’, Millennium, Vol. 29, No. 3.
Wendt, Alexander (2003). Social Theory of International Politics, Cambridge: Cambridge University Press.
Bartelson, Jens (2010). ‘The Social Construction of Globality’, International Political Sociology, No. 4.
Christian, Reus-Smit (2005). Theories of International Relations, New York: Palgrave Macmillan.
Griffiths, Martin (2007). International Relations Theory for the Twenty-First Century, New York: Routledge.
Roberts, Peri (2007). Political Constructivism, New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
Ruggie, John Gerard (1998). Constructing the World Polity, New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
Smith, Norman Kemp (1929). Immanuel Kant's Critique of Pure Reason, London: Macmillan.
Sutch, Peter and Juanita Elias (2007). International Relations: The Basics, New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
Weber, Charles (2005). International Relations Theory: A critical Introduction, New York: Routledge, Taylor & Francis Group.