جایگاه کُناتوس در متافیزیک سیاسی اسپینوزا

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ دکتری علوم سیاسی از دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
اسپینوزا برجسته‌‌ترین فیلسوف عصر روشن‌گریِ رادیکال است، به ‌‌طوری که روشنگری رادیکال را هم‌‌سنگ «اسپینوزیسم» خوانده‌اند. فلسفۀ سیاسی اسپینوزا در امتداد سنت بزرگ جمهوری‌‌خواهی فلورانس و ونیز و در چهارچوب رئالیسم سیاسی مدرن تحلیل می‌شود. اساس این جمهوری‌‌خواهی یا رئالیسم سیاسی دریافتی از مدینه یا جمهوری است که بر تحلیل و ارزیابی مناسبات نیروها استوار است. به‌‌عبارتی، محور اصلی رئالیسم سیاسی اسپینوزایی مفهوم قدرت یا «پوتنتیا» است و این فلسفۀ سیاسیِ تمهید شده با محوریت مفهوم قدرت و ساخت کشمکش‌‌آمیز نیروهای اجتماعی، بر دستگاه متافیزیکی‌‌ ویژه‌‌ای تکیه دارد که انگاره یا مفهوم محوری آن کُناتوس است. بیهوده نیست که متفکری چون ژیل دلوز اخلاق اسپینوزا را رساله‌‌ای در باب قدرت می‌‌خواند. پرسش‌‌های راهبر این پژوهش بدین شرح طرح می‌‌شوند: کُناتوس به‌‌مثابة یکی از عناصر اصلی دستگاه متافیزیکی اسپینوزا، چه مختصاتی دارد؟ بر پایۀ مختصات کُناتوس، اسپینوزا چگونه فلسفۀ سیاسی‌‌ای تدوین و صورت‌‌بندی کرده است؟ مدعای اصلی این مقاله آن است که تلقی خاص اسپینوزا از عنصر متافیزیکی (و البته فیزیکیِ) کُناتوس رئالیسم سیاسی وی را از سنت غالب رئال‌‌پولیتیکِ گسسته از اخلاق جدا می‌‌سازد. بر این اساس، کُناتوس صرفاً رانه‌‌ای طبیعی یا عنصری مربوط به سامان روانی ـ جسمانیِ انسان نیست؛ بلکه با ساحتِ الوهی و عاطفیِ زیست بشری نیز قرین است و عناصر اخلاقی‌‌ای چون شادی، عشق و دوستی را در حوزۀ عمومی یا جمهوری مستقر می‌‌سازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Conatus in Political Metaphysics of Spinoza

نویسنده [English]

  • Reza Najafzadeh
چکیده [English]

Spinoza was the most prominent philosopher of the age of Radical Enlightenment in a way that it has been considered equivalent to Spinozism. Spinoza’s political philosophy can be analyzed along the great tradition of Florentine Republicanism and in the framework of Modern political realism. The main point of this republicanism or political realism is a comprehension of Civitas or Respublica relied on an assessment of relations of power. In other words, the main focus of Spinozan political realism is the concept of power or Potentia, and this political philosophy, with the centrality of the concepts of power and conflicting structure of social forces, relies on a special metaphysical system, the central idea or concept of which is Conatus. It is with such an idea that a thinker like Deleuze calls Ethics a treatise about power. We suppose as a proposition that each political philosophy depends on a kind of metaphysical apparatus and a conception of the main ideas of metaphysics and/or theology. On the other hand, there is a direct relation between metaphysics and/or theology and political philosophy approaches. The main questions here are as such: What are the characteristics of Conatus as one of the main elements of Spinozan metaphysical system? What kind of political philosophy can be formulated in Spinozan system with Conatus in base? The main clime here is that Spinoza’s special perception of metaphysical (and physical) concept of Conatus creates a kind of political realism different from mainstream real politics detached from ethics. We will see that Conatus is not a natural drive or an element related to the psycho-physical constitution of human beings or creatures; rather, it is related to the divine and emotional realm of human life and establishes ethical elements, such as joy, love, and friendship, in the public realm or Respublica.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: monistic metaphysics
  • Power
  • conatus
  • realism
  • Virtue
  • joy
  • Life
  • Ethics

مراجع

منابع
ابن رشد، ابوالولید محمد (1387). تهافت التهافت، ترجمۀ حسن فتحی، تهران: حکمت.
اسپینوزا، باروخ (1374). رساله در اصلاح فاهمه و بهترین راه برای رسیدن به شناخت حقیقی چیزها، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
اسپینوزا، باروخ (1376). اخلاق، ترجمۀ محسن جهانگیری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
اسپینوزا، باروخ (1388). شرح اصول فلسفۀ دکارت و تفکرات مابعدالطبیعی، ترجمۀ محسن جهانگیری، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
بریه، امیل (1374). تاریخ فلسفه: دورۀ انتشار فرهنگ یونانی و دورۀ رومی، ج 2، ترجمۀ علی‌مراد داوودی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بریه، امیل (1385). تاریخ فلسفۀ قرن هفدهم، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران: هرمس.
پارکینسن، جی. ایچ. آر. (1381). عقل و تجربه از نظر اسپینوزا، ترجمۀ محمدعلی عبداللهی، قم: بوستان کتاب.
جهانگیری، محسن (1390). «اختیار و مسائل مربوط به آن در فلسفۀ اسپینوزا»، در مجموعۀ مقالات 3: فلسفۀ غرب، محسن جهانگیری، مؤسسۀ انتشارات حکمت، و نیز در نشریۀ اختصاصی گروه فلسفۀ دانشگاه تهران، ش 2.
کتاب مقدس، عهد قدیم.
Althusser, Louis (1973). ‘On Spinoza’, in Essays in Self-Criticism, trans. Graham Lock, London: New Left Books.
Averroes (1987). Tahafut Al Tahafut (The Incoherence of the Incoherence), Vol. I and II, translated from the Arabic with Introduction and Notes by Simon Van Den Bergh, EJW Gibb Memorial Trust in Association with Book Production Consultants, Cambridge, England.
Balibar, Étienne (1985). Spinoza et la. Politique, PUF.
Balibar, Étienne (1998). Spinoza and Politics, trans. Peter Snowdon, London & New York: Verso.
Cicero (1983). De Finibus Bonorum at Malorum (On the Ends of Goods and Evils), Vol. 17 of Cicero in 28 Vols. H. Rackham (ed.), Cambridge MA: Harvard University Press.
Curley, Edwin (1988). Behind the Geometrical Method: A Reading of Spinoza`s, Ethics, Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Deleuze, Gilles (1981). Spinoza-Philosophie Pratique, Editions de Minuit.
Deleuze, Gilles (2001 a). Spinoza: Practical Philosophy, trans. Robert Hurley, San Francisco: City Lights Books.
Garber, Daniel (1992). Descarte`s Metaphysical Physics, Chicago: University of Chicago.
Gueroult, Martial (1968). Spinoza 1. Dieu (Ethique, I), Paris: Aubier-Montaigne.
Gueroult, Martial (1974). Spinoza II. L’Aˆme (Ethique, II), Paris: Aubier-Montaigne.
Gueroult, Martial (1980). ‘The Metaphysics and Physics of Force in Descartes’, in Stephen Gaukroger, Descartes: Philosophy, Mathematics and Physics, Sussex: Harvester Press.
Heidegger, M. (1995). The Fundamental Concepts of Metaphysics: World, Finitude, Solitude, trans. W. McNeill and N. Walker, Indiana University Press.
Hobbes, Thomas (1998 [1642]). On the Citizen, (ed.) & trans. Richard Tuck and Michael Silverthorne, Cambridge: Cambridge University Press.
Hobbes, Thomas (1998). De Corpore, New York: Oxford Publishing Company.
Melamed, Yitzhak Y. (2010). ‘The Metaphysics of the Theological-Political Treatise’, in Yitzhak Y. Melamed and Michael A. Rosenthal (eds.), Spinoza’s ‘Theological-political Treatise`: A Critical Guide, Cambridge: Cambridge University Press.
Macherey, Pierre (1977/ 2004). Hegel ou Spinoza, Maspéro
Macherey, Pierre (2012). Hegel or Spinoza, trans. Susan M. Ruddick, University of Minnesota Press.
Matheron, Alexandre (1969/ 1988). Individu et Communauté Chez Spinoza, Paris: Éditions de Minuit, Réédité en 1988 Avec un Avertissement de L'auteur.
Pietarinen, Juhani (2000). ‘Hobbes, Conatus and the Prisoner's Dilemma’, Stanford Encyclopedia of Philosophy, Boston University.
Spinoza, Benedictus de (2002 a). Spinoza: Complete Works, trans. Samuel Shirley, Introduction and Notes, by Michael L. Morgan (ed.), Indianapolis and Cambridge: Hackett Publishing Company.
Spinoza, Benedictus de (2002 b). ‘Political Treatise’, in Spinoza: Complete Works, trans. Samuel Shirley, Introduction and Notes by Michael L. Morgan (ed.), Indianapolis I Cambridge, Hackett Publishing Company, Inc.
Spinoza, Benedictus de (2002 c). ‘Short Treatise on God, Man, and His Well-Being’, in Spinoza: Complete Works, trans. Samuel Shirley, Edited with Introduction and Notes by Michael L. Morgan, Indianapolis I Cambridge, Hackett Publishing Company, Inc.
Spinoza, Benedict de (2000 a). The Chief Works of Benedict de Spinoza, trans. Elwes, Vol. 1, The Pennsylvania State University.
Spinoza, Benedict de (2000 b). ‘Political Treatise’, in The Chief Works of Benedict de Spinoza, trans. Elwes, Vol. 1, The Pennsylvania State University.
Spinoza, Benedict de (2000 c). ‘A Theologico-Political Treatise’, in The Chief Works of Benedict de Spinoza, trans. Elwes, Vol. 1, The Pennsylvania State University.
Spinoza, Benedict de (2007). Theological-Political Treatise, Jonathan Israel (ed.), trans. Michael Silverthorne and Jonathan Israel, Princeton, New Jersey.
Wolfson, Harry Austryn (1934). The Philosophy of Spinoza: Unfolding the Latent Processes of His Reasoning, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار