عدم رشد احزاب و تأثیر آن در شکل‌گیری توسعه‌نیافتگی سیاسی در عصر پهلوی دوم

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشجوی‌دکتری‌علوم‌سیاسی پژوهشگاه

چکیده

چکیده
هدف این مقاله، بررسی تأثیر رشدنیافتگی و ناکارامدی احزاب سیاسی در کمک به شکل‌گیری توسعه‌نیافتگی سیاسی در عصر پهلوی دوم است. در این‌جا توسعة سیاسی، به معنای مشارکت مردم در عرصة سیاست و توسعه‌نیافتگی سیاسی، نبود چنین وضعیتی در نظر گرفته می‌شود. به باور این مقاله، این مشارکت از طریق احزاب سیاسی مستقل و مردمی صورت می‌گیرد، که فعالیت احزاب نیز خود با نوع نظام سیاسی حاکم بر جامعه ارتباط مستقیمی دارد. به این صورت که در نظام‌های دموکراتیک، زمینه برای فعالیت احزاب و از این‌رو مشارکت افراد جامعه در عرصة سیاست فراهم آمده است و در مقابل، در نظام‌های اقتدارگرا، حکومت با سرکوب احزاب مستقل و ایجاد احزاب فرمایشی، از مشارکت فعال افراد جلوگیری می‌کند. بر این اساس، دولت محمدرضا شاه پهلوی را می‌توان در دستة دوم از نظام‌های سیاسی قرار داد. این نظام سیاسی مانع اصلی شکل‌گیری توسعة سیاسی به معنای پیش‌گفته بوده است. به این صورت که شاه از فردای کوتای 28 مرداد 1332 توانست با جلوگیری از فعالیت و رشد احزاب مستقل و سرکوب آن‌ها و با ایجاد احزاب فرمایشی و دست‌نشانده از مشارکت فعال مردم در فرایندهای سیاسی ممانعت کند و در نتیجه صحنة سیاست در کشور را دست‌خوش نقش‌آفرینی روابط و گروه‌های غیر رسمی کند. این وضعیت، درنهایت، به وقوع بحران مشروعیت و سقوط رژیم در سال 1357 کمک کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Interaction between Economic Strategy and Foreign Policy in Contemporary Iran

نویسنده [English]

  • Majid Abbasszadeh Marzbali
چکیده [English]

The goal of this paper is to study the impact of underdevelopment and inefficiency of political parties in assisting to the formation of political underdevelopment in Pahlavi era. In this paper, political development is understood as people’s participation in political activities and political under development is understood as the lack of such situation. It is believed that such participation will be achieved through independent and public political parties and, in turn, the activities of such parties are directly related to the type of dominant political system in the society. In such circumstances, in democratic systems the grounds are laid for parties’ activities and subsequently the participation of individuals in society for political activities is encouraged. On the other hand, however, in authoritarian systems the participation of individuals are refused through governments’ suppression of independent political parties and the formation of formal ones. On that ground, Mohamad Reza shah government can be categorized into the second group of political systems. This political system generally is the major hindrance to the formation of political development as defined previously. A day after military coup d etat on 19 August 1953 through preventing the development and growth of activities of independent parties and their suppressing and forming puppet and formal parties, the king could refuse the active  participation of people in political processes. And subsequently, he could change the country’s political stage to a place for roleplaying of unofficial relations and groups. This situation finally contributed to the occurrence of the legitimacy crisis and fall of this regime in 1979.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Mohammad Reza Shah
  • Neopatrimonial state
  • Political Development
  • political underdevelopment
  • independent parties
  • formal parties
  • unofficial relations
منابع
آبراهامیان، یرواند (1381). ایران بین دو انقلاب، ترجمة احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران: نشر ‌نی.
ابوالحمد، عبدالحمید (1384). مبانی سیاست، تهران: توس.
اخوان کاظمی، بهرام (1388). علل ناکارامدی احزاب در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
اخوان مفرد، حمیدرضا (1375). «ساختار استبدادی حکومت پادشاهی و عدم رشد احزاب سیاسی در ایران»، فصل‌نامة راهبرد، ش 10.
ازغندی، علیرضا (1379). ناکارامدی نخبگان سیاسی در ایران بین دو انقلاب، تهران: قومس.
ازغندی، علیرضا (1383). تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی در ایران (1320 - 1357)، تهران: سمت.
ازغندی، علیرضا (1388). جزوة جامعه‌شناسی سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی: دانشکدة علوم اقتصادی و سیاسی.
امجد، ‌محمد (1380). ایران؛ از ‌دیکتاتوری سلطنتی تا دین‌سالاری، ‌ترجمة ‌حسین مفتخری،‌ تهران: ‌مرکز بازشناسی ‌اسلام و ایران.
اونیل، پاتریک (1386). مبانی سیاست تطبیقی، ترجمة سعید میرترابی، تهران: قومس.
ایوبی، حجت‌الله (1382). پیدایی و پایایی احزاب سیاسی در غرب، تهران: سروش.
بدیع، برتران (1382). توسعة سیاسی، ترجمة احمد نقیب‌زاده، تهران: قومس.
بروجردی، مهرزاد (1387). روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمة جمشید شیرازی، تهران: نشر و پژوهش فروزان.
بشیریه، حسین (1383). عقل در سیاست، تهران: مؤسسة پژوهشی نگاه معاصر.
بشیریه، حسین (1384). موانع توسعة سیاسی در ایران، تهران: گام نو.
بهروز، مازیار (1384). «کودتای سال 1332 و میراث حزب توده»، در مصدق و کودتا، مارک گازیوروسکی و مالکوم برن، ترجمة علی مرشدی‌زاد، تهران: قصیده‌سرا.
بیل، جیمز آلن (1387). سیاست در ایران: گروه‌ها، طبقات و نوسازی، ترجمة علی مرشدی‌زاد، تهران: اختران.
حاجی یوسفی، امیرمحمد (1388). دولت، نفت و توسعة اقتصادی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
دوورژه، موریس (1382). اصول علم سیاست، ترجمة سیدابوالفضل قاضی شریعت پناهی، تهران: نشر میزان.
رضایی، اسدالله (1386). کالبدشکافی احزاب سیاسی، تهران: آمه.
رهبری، مهدی (1389). حکومت و جامعه در عصر پهلوی، بابلسر: دانشگاه مازندران.
ساعی، احمد (1375). درآمدی بر شناخت مسائل اقتصادی و سیاسی جهان سوم، تهران: قومس.
شهابی، هوشنگ و خوان لینز (1380). نظام‌های سلطانی، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
علم، محمدرضا (1387). سهم فرهنگ سیاسی ایران در ناپایداری احزاب، تهران: نیک فرجام.
عیوضی، محمدرحیم (1380). طبقات اجتماعی و رژیم شاه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
قوام، عبدالعلی (1374). نقد نظریه‌های نوسازی و توسعة سیاسی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
قوام، عبدالعلی (1382الف). سیاست‌های مقایسه‌ای، تهران: سمت.
قوام، عبدالعلی (1382ب). چالش‌های توسعة سیاسی، تهران: قومس.
قوام، عبدالعلی (1389). سیاست‌شناسی: مبانی علم سیاست، تهران: سمت.
کاتوزیان، همایون (1380). «نظام پهلوی در ایران»، در نظام‌های سلطانی، هوشنگ شهابی و خوان لینز، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
کریمی مله، علی (1386). «احزاب ملی»، در تحولات سیاسی اجتماعی ایران: 1320 - 1357، مجتبی مقصودی، تهران: روزنه.
گازیوروسکی، مارک. ج. و مالکوم برن (1384). مصدق و کودتا، ترجمة علی مرشدی‌زاد، تهران: قصیده‌سرا.
گراهام، رابرت (1358). ایران: سراب قدرت، ترجمة فیروز فیروزی‌نیا، تهران: سحاب کتاب.
مدیر شانه‌چی، محسن (1386). «احزاب دولتی»، در تحولات سیاسی ـ اجتماعی ایران، 1320 - 1320، مجتبی مقصودی، تهران: روزنه.
مسعودنیا، حسین و سارا نجف‌پور (1387). «اخوان المسلمین مصر: از بنیادگرایی اسلامی تا مشارکت دموکراتیک»، فصل‌نامة رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، ش 15.
ملک‌محمدی، حمیدرضا (1381). از توسعة لرزان تا سقوط شتابان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
میلانی، محسن (1385). شکل‌گیری انقلاب اسلامی، ترجمة مجتبی عطارزاده، تهران: گام نو.
نقیب‌‌زاده، احمد (1380). درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: سمت.
نقیب‌زاده، احمد (1388). احزاب سیاسی و گروه‌های ذی‌نفوذ، تهران: قومس.
نلسون، جان. ام (1379). «مشارکت سیاسی»، در درک توسعة سیاسی، مایرون واینر و ساموئل هانتینگتون، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
نوروزی، نصرالله (1375). «ساخت قدرت شخصی و فروپاشی حکومت پهلوی»، فصل‌نامة راهبرد، ش 9.
هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دست‌خوش دگرگونی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: نشر علم.
هلیدی، فرد (1358). دیکتاتوری و توسعة سرمایه‌داری در ایران، ترجمة فضل‌الله نیک‌آیین، تهران: امیرکبیر.
 
Apter, David (1951). The Politics of Modernization, Chicago: Chicago University Press.
Arjomand, Said Amir (1989). “Iran's Revolution in Comparative Respective”, World Political, Vol. 38, No. 3.
Huntington, Samuel. P. (1979). “The Chang to Chang: Modernization, Development, and Politics”, in: Cyril E. Black, Comparative Modernization, New York: the Free Press.
Kamrava, Mehran (1993). Politics and Society in the Third World, USA, Routledge.
Najmabadi, Afsaneh (1987). “Iran's Trun to Islam from Modernization to a Moral Order”, The Middle East Jornal, Vol. 41, No. 2.
Schattchneider, Elmer. Eric (1960). The Semi-Sovereign People, New York: Holt, Rinehart and Winston.