تعامل استراتژی اقتصادی و سیاست خارجی در ایران معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده
عبدالله قنبرلو
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی
چکیده
چکیده
سیاست خارجی دولت‌های در حال توسعه تحت تأثیر متغیرهای مختلفی است که دو مورد مهم آن‌ها عبارت‌اند از: امنیت ملی و توسعة اقتصادی. ضرورت‌های مربوط به دو انگیزة مذکور ممکن است تحت شرایطی ناهمخوان یا حتی متعارض به نظر برسند. این وضع در تحولات اقتصادی و سیاست خارجی ایران معاصر بسیار آشکار بوده است. در این مقاله، تعامل نقش استراتژی توسعة اقتصادی در سیاست خارجی ایران طی سدة اخیر بررسی می‌شود. فرضیة مقاله این است که انگیزة مدرنیزاسیون و توسعة اقتصادی از عوامل مهم انعطاف‌پذیری سیاست خارجی ایران بوده است، هرچند که دغدغة استقلال و امنیت ملی در سیاست خارجی به تمایل نسبتاً پررنگ سیاست‌گذاران ایران به استراتژی جانشینی واردات منجر شده است. دولت‌های حاکم بر ایران معمولاً از استراتژی جانشینی واردات به‌مثابة پل ارتباطی بین دو دغدغة توسعة اقتصادی و امنیت ملی استفاده می‌کرده‌اند.
کلیدواژه‌ها
کلیدواژه‌ها: استراتژی‌های توسعة اقتصادی
سیاست خارجی
وابستگی
استقلال
دورة پهلوی
دورة جمهوری اسلامی
قدرت‌های اقتصادی

عنوان مقاله English

The Interaction between Economic Strategy and Foreign Policy in Contemporary Iran

نویسنده English

Abdullah Ghanbarlu
چکیده English

Abstract
The foreign policy of developing governments is influenced by various factors that the two most important of which are national security and economic development. The related requirements for the two factors may under certain circumstances appear incongruent or even contradictory. This state has been blatantly obvious in economic and foreign policies of contemporary Iran. In this paper, the interaction of strategic role of economic development in Iranian foreign policies has been analyzed over recent century. The assumption behind the paper is that the motivation for modernization and economic development are among the most important factors for Iranian foreign policy flexibility despite the fact that the occupation for independence and national security in foreign policy has led to relatively strong inclination of Iranian policy makers to substitute imports strategically. Iranian Governments have usually employed the import substitution strategy as a bridge between the two occupations of economic development and national security.

کلیدواژه‌ها English

Keywords: strategies for economic development
foreign policy
Dependency
independence
Pahlavi era
Islamic Republic era
economic powers
منابع
ازغندی، علیرضا (1384). روابط خارجی ایران (دولت دست‌نشانده):1320 - 1357، تهران: قومس.
بهکیش، محمدمهدی (1380). اقتصاد ایران در بستر جهانی‌شدن، تهران: نشر نی.
بهنام، جمشید (1375). ایرانیان و اندیشة تجدد، تهران: فروزان.
پژویان، جمشید و دیگران (1387). «مقایسه و تحلیل عملکرد اقتصادی دولت‌های پس از انقلاب اسلامی»، راهبرد یاس، ش 15.
پهلوی، محمدرضا (1371). پاسخ به تاریخ، به کوشش شهریار ماکان، تهران: شهرآب.
دژپسند، فرهاد و حمیدرضا رئوفی (1387). اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی، تهران: مرکز اسناد دفاع مقدس.
فوران، جان (1378). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمة احمد تدین، تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
کاتوزیان، همایون (1372). مصدق و نبرد قدرت، ترجمة احمد تدین، تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
مدنی، امیرباقر (1370). استراتژی‌های توسعة اقتصادی: مقایسة روش‌های توسعة ایران با کرة جنوبی، تهران: باورداران.
مرتضوی، اسدالله (1377). «تعدیل ساختاری، فاز نوین لیبرالیسم: آثار و نتایج سیاست‌های تعدیل در ایران»، بانک و اقتصاد، ش 1.
مهدوی عادلی، محمدحسین و محمدرضا کلائی (1389). «بررسی کارامدی اصلاح قیمت‌های نسبی در بستر افتراق میان اهداف و نتایج تعدیل ساختاری»، مجلة دانش و توسعه، س 17، ش 30.
میرزاده، حمید و شمس‌الدین حسینی (1378). آمار سخن می‌گوید، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، http://hashemirafsanjani.ir/sites/default/files/amar-sokhan.pdf.
یرگین، دانیل (1376). تاریخ جهانی نفت، ج 2، از 1945 تا 1991، ترجمة غلام‌حسین صالحیار، تهران: اطلاعات.
 
Afkhami, Gholam Reza (2009). The Life and Times of the Shah, Berkeley and Los Angeles, California: University of California Press.
Amuzegar, Jahangir (2006). “Nuclear Iran: Perils and Prospects”, Middle East Policy, Vol. XIII, No. 2.
Basedau, Matthias and Wolfram Lacher (2006). “A Paradox of Plenty? Rent Distribution and Political Stability in Oil States”, GIGA Research Program: Dynamics of Violence and Security Cooperation, Retrieved November 16, 2012, from: http://www.giga-hamburg.de/dl/download.php?d=/content/publikationen/pdf/wp21_basedau-lacher.pdf.
Chubin, Shahram (2002). Whither Iran? Reform, Domestic Politics and National Security, Oxford and New York: Oxford University Press.
Friedman, Brandon (2010). “The Principles and Practice of Iran's Post-Revolutionary Foreign Policy”, YIISA Working Paper Series, Retrieved October 20, 2012, from: http://www.isgap.org/wp-content/uploads/2011/10/brandon-friedman-online-working-paper-july-20101.pdf.
Hunter, Shireen T. (2010). Iran’s Foreign Policy in the Post-Soviet Era: Resisting the New International Order, Santa Barbara: Praeger.
Katzman, Kenneth (2012). “Iran Sanctions” Congressional Research Service, CRS Report for Congress, Retrieved December 1, 2012, from: http://www.fas.org/sgp/crs/mideast/RS20871.pdf.
Petito, Fabio (2004) “Khatami’ Dialogue among Civilizations as International Political Theory” The International Journal of Humanities, Vol. 11, No. 3.