مبانی اجتماعی و اقتصادی تحول در گفتمان‌های سیاسی مسلط در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تبریز

2 کارشناس ارشد علوم سیاسی

چکیده

انقلاب اسلامی ایران سرآغاز تشکیل نظامی نوین در تاریخ سیاسی معاصر جهان بود. این نظام نوین بدون نسخه و نمونه‌‌ای از پیش داده پا به عرصه نهاد. مقالة پیش‌‌رو در کنار شناسایی خرده‌‌گفتمان‌‌های سیاسی این ‌‌نظام، به دنبال یافتن ریشه‌‌های برآمدن و فروافتادن آن است. پرسش اصلی این جستار این است که دلیل اصلی صیرورت و تحول گفتمان‌‌های مسلط در پهنة نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ و در پاسخ به این پرسش، فرضیة نوشتار، ریشة این تحول‌ها را در دو پهنة اجتماعی و اقتصادی می‌‌جوید و نشان می‌‌دهد که تحول و دگرگونی در پهنه‌‌های اجتماعی و اقتصادی جامعة ایرانی، تحول در گفتمان‌‌های سیاسی آن را نیز پدید آورده است. از سوی دیگر، این موضوع به‌‌ میان آمده است که این فرایندها همواره در سایة کناکنش‌‌های بین‌‌المللی تقویت شده و از آن‌‌ها اثر پذیرفته است. جستار پیش‌‌رو، فرضیة خود را در چهارچوب نظریة گفتمانی «لاکلا» و «موف» با رگه‌‌هایی از خوانش گفتمانی «فرکلاف» بازخوانی می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Social and Political Bases of Evolution in the Hegemonic Political Discourses of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Rajab Izadi 1
  • Amir Rezai Panah 2
چکیده [English]

Iran's revolution was a prelude to the rise of a modern system in the world's contemporary political history. This newly-emerged system was born without a prefabricated copy and model. This article in addition to identifying the political sub-discourses of this system, is trying to find the roots of their rise and fall. This research has focused on the question of “what is the main reason of the evolution and changes of dominant discourses in the political system of Islamic Republic of Iran?” The research's hypothesis, to answer this question, searches the root of these changes and evolutions in the social and economic domains and shows that the social and economic evolutions in Iranian society leads to the evolutions in its political discourses. On the other hand, this idea was proposed that such processes have always been affected and reinforced under the shadow of the international interactions. The research's hypothesis has been investigated in the framework of Ernesto Laclau & Chantal Mouffe's discourse theory with some traces of Fairclough's discursive reading.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: The dominant political discourse
  • Islamic Revolution of Iran
  • Islamic republic
  • social bases
  • economical bases
منابع
آقاگل‌‌زاده، فردوس (1385). تحلیل انتقادی گفتمان، تهران: علمی و فرهنگی.
آقایی، داود (1386). «جایگاه اتحادیة اروپایی در سیاست‌‌ خارجی ایران در دورة سازندگی»، فصل‌‌نامة سیاست، دورة سی‌و‌هفتم، ش 3.
احتشامی، انوشیروان (1385). گذار از بحران جانشینی، ترجمة زهره پوستین‌‌چی و ابراهیم متقی، تهران: قومس.
اشرف، احمد و علی بنوعزیزی (1387). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمة سهیلا ترابی‌ ‌فارسانی، تهران: نیلوفر.
امانیان، حسین (1384). درآمدی بر عقلانیت سیاسی در ایران، تهران: پرسمان.
برزین، سعید (1378). جناح‌‌بندی سیاسی در ایران از دهة 1360 تا دوم خرداد 1376، تهران: مرکز.
برینتون، کرین (1370). کالبدشکافی چهار انقلاب، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: نشر نو.
بیات، آصف (1379). سیاست‌‌های خیابانی: جنبش تهی‌‌دستان در ایران، ترجمة اسدالله نبوی، تهران: شیرازه.
پژویان، جمشید، رضا طالبلو، نیره‌‌سادات قریشی و کتایون جلالیان (1387). «مقایسه و تحلیل عملکرد اقتصادی دولت‌‌های پس از انقلاب اسلامی»، راهبرد یاس، ش 15.
تاجیک، محمدرضا (1379). جامعة امن در گفتمان خاتمی، تهران: نشر نی.
تاجیک، محمدرضا (1384). روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان، تهران: فرهنگ گفتمان.
تاجیک، محمدرضا و محمد روزخوش (1387). «بررسی نهمین دورة انتخابات ریاست ‌‌جمهوری در ایران از منظر تحلیل گفتمان»، دوفصل‌‌نامة مسائل اجتماعی ایران، س 16، ش 61.
جلائی‌‌پور، حمیدرضا (1381). جامعه‌‌شناسی جنبش‌‌های اجتماعی، تهران: طرح نو.
جوادی‌ ‌ارجمند، محمدجعفر (1388). «سند چشم‌‌انداز 1404 و سیاست خارجی ج.ا.ا در دست‌یابی به ‌‌قدرت برتر منطقه‌‌ای»، فصل‌‌نامة سیاست، دورة سی‌ونهم، ش 1.
حبیبی، علی و حسن خوشپور (1375). «ارزیابی عملکرد سیاست خصوصی‌‌سازی شرکت‌‌های دولتی در ایران (1368 - 1374)»، مجلة برنامه و بودجه، ش 7.
حسینی‌زاده، محمد‌علی (1383). «نظریة گفتمانی و تحلیل سیاسی»، فصل‌نامة علوم سیاسی، س 7، ش 28.
حسینی‌‌زاده، محمدعلی (1386). اسلام سیاسی در ایران، قم: دانشگاه مفید.
خلجی، عباس (1388). «بنیاد نظری فروپاشی اجماع در گفتمان اصلاح‌‌طلبی»، فصل‌نامة سیاست، دورة سی‌ونهم، ش 1.
دژپسند، فرهاد و حمیدرضا رئوفی (1387). اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد دفاع مقدس.
دهقانی فیروزآبادی، جلال (1386). «گفتمان اصول‌‌گرایی عدالت‌‌محور در سیاست خارجی دولت احمدی‌‌نژاد»، دوفصل‌‌نامة دانش سیاسی، ش 5.
دهقانی فیروز‌‌آبادی، جلال (1388). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
دهقانی‌‌ فیروزآبادی، جلال و علیرضا فیروزی (1391). «دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران در دوران اصول‌‌گرایی»، فصل‌‌نامة سیاست خارجی، س 4، ش 2.
زارع، عباس (1380). مبانی مشروعیت و قدرت در جمهوری اسلامی، تهران: فرهنگ و دانش.
زیباکلام، صادق (1382). وداع با دوم خرداد، تهران: روزنه.
زیباکلام، صادق و فرشته‌‌سادات اتفاق‌‌فر (1387). هاشمی بدون روتوش، تهران: روزنه.
سلطانی، علی‌اصغر (1383). «تحلیل گفتمان به‌‌مثابة نظریه و روش»، فصل‌‌نامة علوم سیاسی، س 7، ش 28.
سلطانی، علی‌‌اصغر (1384). قدرت، گفتمان و زبان، تهران: نشر نی.
سیف‌‌زاده، حسین و حسن گلپایگانی (1388) «محرومیت نسبی و چرخش رأی در انتخابات دوم خرداد 1376»، فصل‌‌نامة سیاست، دورة سی‌ونهم، ش 3.
صفاریان، غلامعلی و فرامرز معتمد دزفولی (1387). سقوط دولت بازرگان، تهران: قلم.
ظریفی‌‌نیا، حمیدرضا (1378). کالبدشکافی جناح‌‌های سیاسی ایران 1358 تا 1378، تهران: آزادی اندیشه.
عظیمی، حسین (1387). مدارهای توسعه‌نیافتگی در اقتصاد ایران، تهران: نشر نی.
فرکلاف، نورمن (1388). «چهارچوبی برای تحلیل گفتمان سیاسی در رسانه‌‌ها»، ترجمة علی‌‌اصغر سلطانی و محمد ناصری‌‌راد، علوم سیاسی، س 12، ش 47.
فوزی‌‌ تویسرکانی، یحیی (1384). تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، ج 2، تهران: عروج.
قوچانی، محمد (1379). یقه‌‌سفیدها: جامعه‌‌شناسی نهادهای مدنی در ایران امروز، تهران: نقش و نگار.
قوچانی، محمد (1381). جمهوری مقدس، برش‌‌هایی از تاریخ جمهوری اسلامی، تهران: نقش و نگار.
قوچانی، محمد (1385الف). پدرخوانده و راست‌‌های جوان، افول اصلاح‌‌طلبان و ظهور اصول‌‌گرایان، تهران: سرائی.
قوچانی، محمد (1385ب). سه اسلام: گفتارهایی دربارة تشیع و تجدد سیاسی، تهران: سرائی.
کدی، نیکی (1385). نتایج انقلاب اسلامی، ترجمة مهدی حقیقت‌‌خواه، تهران: ققنوس.
کسرایی، محمد‌‌سالار و علی شیرازی (1388). «نظریة گفتمان لاکلا و موف ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌‌های سیاسی»، فصل‌‌نامة سیاست، دورة سی‌ونهم، ش 3.
کوثری، مسعود و محمود نجاتی‌‌ حسینی (1387). انقلاب اسلامی، جامعه و دولت: مقالاتی در جامعه‌‌شناسی سیاسی ایران، تهران: کویر.
لاکلاو، ارنستو (1377). «گفتمان»، فصل‌‌نامة گفتمان، ش صفر.
مرتجی، حجت (1378). جناح‌‌های سیاسی در ایران امروز، تهران: نقش و نگار.
مک‌‌دانل، دایان (1380). مقدمه‌‌ای بر نظریة گفتمان، ترجمة حسینعلی نوذری، تهران: فرهنگ گفتمان.
موسوی، میرحسین (1383). شش گفتار دربارة امام، انقلاب، جامعه، جنگ، اقتصاد و فرهنگ، تهران: نشر نی.
میرسلیم، مصطفی (1384). جریان‌‌شناسی فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی ایران (1357 - 1380)، تهران: باز.
میلانی، محسن (1381). شکل‌‌گیری انقلاب اسلامی، از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی، ترجمة مجتبی عطار‌‌زاده، تهران: گام نو.
هرسیج، حسین و مطهره حسینی (1388). «شکل‌‌گیری جریان سیاسی چپ در دهة اول پس از انقلاب اسلامی»، فصل‌‌نامة سیاست، دورة سی‌ونهم، ش 3.
 
Arjomand, Said Amir (2009). After Khomeini: Iran under His Successors, Oxford: Oxford University Press.
Biglieri, Paula and Gloria Perelló (2011). ”The Names of the Real in Laclau’s Theory: Antagonism, Dislocation, and Heterogeneity“, Filozofski Vestnik, Vol. XXXII, No 2.
Ehteshami, A. and M. Zweiri (2007). Iran and the Rise of its Neoconservatives: The Politics of Tehran`s Silent Revolution, London: I.B.Tauris.
Ehteshami, A. and M. Zweiri (2008). Iran`s Foreign Policy from Khatami to Ahmadinejad, Ithaca. N.Y: Ithaca Press.
Fairclough, Norman (1992). Discourse and Social Change, Cambridge: Polity Press.
Gheissari, A. and V. Nasr (2006). Democracy in Iran: History and the Quest for Liberty, Oxford: Oxford University Press.
Hansen, Allan Dreyer (2008). The Ontological Primacy of the Political? Some Critical Remarks, Inaugural World IDA Conference.
Jørgensen, Marianne and Louise Phillips (2002). Discourse Analysis as Theory and Method, London: Sage.
Kamrava, Mehran (2008). Iran`s Intellectual Revolution, New York: Cambridge University Press.
Laclau, Ernesto and Chantal Mouffe (2001). Hegemony and Socialist Strategy, London: Verso.
Naji, Kasra (2008). Ahmadinejad: The Secret History of Iran`s Radical Leader, Berkeley, Los Anjeles: University of California Press.
Parameshwar Gaonkar, Dilip (2012). ”The primacy of the Political and the Trope of the People in Ernesto Laclau's on Populist Reason“, Cultural Studies, 26: 2-3.
Takeye, Ray (2009). Guardian of the Revolution: Iran and the World in the Age of the Ayatollahs, Oxford: Oxford University Press.
Tazmini, Ghonche (2009). Khatami`s Iran: The Islamic Republic and the Turrbulent Path to Reform, London: I.B.Tauris.
Thaler, D.E, A. Nader, Sh. Chubin, J. Green, Ch. Lynch, and F. Wehrey (2010). Mullahs, Guard, and Bonyads: An Exploration of Iranian Leadership Dynamics, Santa Monica, Calif: RAND Corporation.