نقش و رویکرد آیت‌الله سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی در مواجهه با نهضت مشروطه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی، پژوهشگاه

2 کارشناس ارشد اندیشة علوم تحقیقات

چکیده

چکیده
نهضت مشروطیت ایران نقطۀ عطف و عصر نوینی در فرایند کلی اندیشۀ سیاسی شیعه به‌شمار می‌آید. این برهۀ تاریخی آغازگر نخستین رویارویی عمیق بین اسلام و غرب در ایران جدید است. در این دوره، طرح مفاهیم و پرسش‌های تازه در پهنۀ ایستار‌های پیشین و سنتی علمای شیعه، اندیشه و ادبیات سیاسی شیعه را وارد مرحله‌‌ای از بازشناسی، بازپروری، و پاسخ‌گویی به شرایط و دگرگونی‌های نو نمود. از همین رهگذر، این واقعه به نوبۀ خود و به عنوان یک تجربۀ تاریخی، نقش مهمی را در روند تحولات و مواضع علما در انقلاب اسلامی ایفا نموده است. بنابراین، در این مقاله کوشش شده تا با بهره‌گیری از روش تحلیل تاریخی، به این پرسش مهم و اساسی پاسخ داده شود که مهم‌ترین علت عدم‌مداخله و حتی مخالفت آیت‌الله سیدمحمدکاظم یزدی با نهضت مشروطه چه بوده است؟ با توجه به اسناد و مدارک موجود به‌نظر می‌رسد که مهم‌ترین علت اتخاذ موضع منفعل و مخالفت ایشان با مشروطه ریشه در نوع نگاه و درک ایشان به‌واسطۀ شبکۀ اطلاع‌یابی خود دربارۀ شرایط ایران و احساس انحراف و عدم انطباق و حتی ضدیت مسیر و اهداف نهضت مشروطه با موازین شرع مقدس اسلام داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role and attitude of Ayatollah Mohammad Kazem Yazdi in Constitutional Movement

نویسندگان [English]

  • Farhad Zivyar 1
  • Mohammad Reza Taheriyan 2
چکیده [English]

Constitutional movement is considered a turning point in the history of Shiite thought. During this historical period the first deep confrontation between Islam and West happened in Iran. Offering new concepts and questions through this period including: Shiite jurisprudent, political literature and thought, made Shiite familiar with recognition and responding to ever-changing conditions. Constitutional Movement as a historical event plays a key role in evolutions and attitudes of jurisprudents in Islamic Revolution. Therefore, studying their attitude towards this phenomenon has a great importance. Thus, this article uses historical analytical method to answer this important question: what was the most important reason of him not taking part or even disagreeing with the Constitutional Movement? According to the available documents and evidences it seems that the most important reason for disagreement and acting passive is his attitude and understanding of the network consisting of trusted persons giving him information about Iran’s state, incompatibility and contradiction of Constitutional Movement goals with religious rules and regulations of Islam.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Constitutional Movement
  • Colonization
  • Information Network
  • Economic Dependency
  • Religious Rules and Regulations
منابع
ابوالحسنی (منذر)، علی (1382). «تصویر یک اصلاح‌طلب: سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی ‘صاحب عروه’ پرچمدار عرصة جهاد و اجتهاد»، نشریۀ زمانه، س 2، ش 15.
ابوالحسنی (منذر)، علی (1386). «مروری بر اندیشه و سیرة سیاسی آیت‌اللّه صاحب عروه»، مجلة تاریخ معاصر ایران، ش 42.
ابوالحسنی (منذر)، علی (1388). «نامه‌های فرزند ‘صاحب عروه الوثقی’ به پدرش دربارۀ مشروطه و شیخ فضل‌الله، نشریۀ نامة تاریخ‌پژوهان، س 5، ش 19.
ابوالحسنی (منذر)، علی (1389). فراتر از روش «آزمون و خطا»؛ زمانه و کارنامة آیت‌الله العظمی آقا سیدمحمدکاظم طباطبایی، تهران: مؤسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران.
احمدی، عطا (1370). معرفی یک سند تاریخی: دیدگاه صاحب عروة الوثقی راجع به متمم قانون اساسی مشروطه، تهران: بی‌نا.
بامداد، مهدی (1347). تاریخ رجال ایران در قرون 12 و 13 و 14 هجری، تهران: زوار.
بذرافشان، مرتضی (1376). سیدمحمدکاظم یزدی فقیه دوراندیش، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
ترکمان، محمد (1362). رسائل، اعلامیه‏های شیخ شهید فضل‌اللّه نوری، تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
تهرانی (کاتوزیان)، محمدعلی (1379). مشاهدات و تحلیل اجتماعی و سیاسی از تاریخ مشروطیت ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
جوادزاده (جهانشاه‌لو)، علی‌رضا (1383). «بررسی چهار نظریه در تحلیل اختلاف سیاسی فقهای شیعه در نهضت مشروطیت»، مجلة آموزه، ش 5.
حائری، عبدالهادی (1364). تشیع و مشروطیت در ایران، تهران: امیرکبیر.
دوانی، علی (1377). نهضت روحانیون ایران، ج 1، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ذبیح‌زاده، علی‌نقی (1380). «نقش آیت‌اللّه سیدمحمدکاظم یزدی در نهضت مشروطه»، مجلة معرفت، ش 50.
رضوانی، هما (1367). لوایح آقا شیخ فضل‌الله نوری، تهران: تاریخ ایران.
زرگری‌نژاد، غلامحسین (1374). رسائل مشروطیت، تهران: کویر.
صالحی، علی‌محمد (1388). اندیشة سیاسی شیخ فضل‌الله نوری، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم (بی‌تا). العروة الوثقی (با حواشی مراجع عظام تقلید)، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم (بی‌تا). تکملة العروة الوثقی، ج 2،  قم: مکتبة الداوری.
کسروی، احمد (1340). تاریخ مشروطة ایران، تهران: امیرکبیر.
ملک‌زاده، مهدی (1363). تاریخ مشروطة ایران، ج 3، تهران: علمی.