ساختار قدرت در ایران عصر ناصری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 کارشناس‌ارشد تاریخ ایران اسلامی‌دانشگاه خوارزمی

چکیده

این نوشتار در مطالعه ساختار قدرت در ایران عصر ناصری ، به بررسی ویژگی های ساختار قدرت در دو مقوله یکی فرم و صورت بندی ساختار قدرت ودیگری ماهیت سلطه و اقتدار خواهد پرداخت. ویژگی مشخص ساختار قدرت در ایران عصر ناصری ، استبداد بود . شاه مرکز ثقل و توزیع قدرت بود . در این ساختار ، دولت ، دربار و شخص شاه مقولاتی تفکیک ناپذیر بودندکه به تبع خود از موانع شکل گیری نهادهای مشروع و قانونی محسوب می شدند و پیدایش یک ساختار اداری و سیاسی بیرون از چهار چوب نظام خود کامه موجود ، امکان پذیر نبود . در چنین ساختاری امکان رشد طبقات اجتماعی بیرون از حکومت نیز وجود نداشت .
ورود افکار متجددانه و نخستین تلاش ها برای انجام اصلاحات در ایران از نخستین چالش ها با ساختار قدرت در ایرن عصر قاجار بود.
 از سوی دیگر با رشد شتابان تجارت خارجی و برخورد فزاینده تجار ایرانی با غرب و سفرهای خارجی و آشنایی با دستاوردهای تمدن غرب ، موجب آگاهی آنها از جایگاه طبقاتی اشان شد و به منافع طبقاتی خود در برابر حکومت خود کامه قاجار پی بردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

ساختار قدرت در ایران عصر ناصری

نویسندگان [English]

  • rabbanizadeh Seyyed Mohammad 1
  • Lotfollah Lotfi 2
چکیده [English]

چکیده
این نوشتار در مطالعه ساختار قدرت در ایران عصر ناصری ، به بررسی ویژگی های ساختار قدرت در دو مقوله یکی فرم و صورت بندی ساختار قدرت ودیگری ماهیت سلطه و اقتدار خواهد پرداخت. ویژگی مشخص ساختار قدرت در ایران عصر ناصری ، استبداد بود . شاه مرکز ثقل و توزیع قدرت بود . در این ساختار ، دولت ، دربار و شخص شاه مقولاتی تفکیک ناپذیر بودندکه به تبع خود از موانع شکل گیری نهادهای مشروع و قانونی محسوب می شدند و پیدایش یک ساختار اداری و سیاسی بیرون از چهار چوب نظام خود کامه موجود ، امکان پذیر نبود . در چنین ساختاری امکان رشد طبقات اجتماعی بیرون از حکومت نیز وجود نداشت .
ورود افکار متجددانه و نخستین تلاش ها برای انجام اصلاحات در ایران از نخستین چالش ها با ساختار قدرت در ایرن عصر قاجار بود.
 از سوی دیگر با رشد شتابان تجارت خارجی و برخورد فزاینده تجار ایرانی با غرب و سفرهای خارجی و آشنایی با دستاوردهای تمدن غرب ، موجب آگاهی آنها از جایگاه طبقاتی اشان شد و به منافع طبقاتی خود در برابر حکومت خود کامه قاجار پی بردند.

کلیدواژه‌ها [English]

  • کلیدواژه‌ها: ساختار قدرت
  • روشنفکران
  • تجار
  • ناصرالدین شاه
  • اصلاحات
منابع
- پولاک ، یاکوب ادوارد (1368) سفرنامه پولاک «ایران و ایرانیان»، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی
آدمیت، فریدون، ناطق، هما (1356) رساله‌های سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، تهران : آگاه
اشرف، احمد،(1359) موانع تاریخی رشد سرمایه داری در ایران: دوره قاجاریه ، تهران: زمینه
اعتماد السلطنه، محمدحسن خان (1349) صدر التواریخ، به کوشش محمد مشیری، تهران: وحید
اعتماد السلطنه، محمدحسن خان (1374) چهل سال تاریخ ایران (در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه)، جلد اول (المآثر والآثار)، به کوشش ایرج افشار، چاپ دوم، تهران: اساطیر
اعتماد السلطنه، محمدحسن خان(1350) روزنامه خاطرات ، با مقدمه و فهارس از ایرج افشار، تهران: امیرکبیر
اعتماد السلطنه، محمدحسن خان(1357) خلسه، به‌کوشش محمود کتیرایی، چاپ دوم، تهران: توکا
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (1357) حماسة کویر، تهران: امیرکبیر
بامداد، مهدی (1378) شرح حال رجال ایران ، ج 3 ، چاپ پنجم ، تهران : زوار
بهنام، جمشد(1383) ایرانیان و اندیشه تجدد، چاپ دوم، تهران: فروزان روز
پیتر آوری (1384) تاریخ ایران به روایت کمبریج ،ترجمه مرتضی ثاقب فر ،جلد هفتم، چاپ سوم، تهران: جامی
ترابی فارسانی،‌سهیلا(1384) تجار مشروطیت و دولت مدرن، تهران: نشر تاریخ ایران
تیموری،‌ابراهیم(1332) عصر بی‌خبری یا تاریخ امتیازات در ایران، تهران: شرکت نسبی حاج محمدحسین اقبال و شرکا
حاج سیاح (1359) خاطرات حاج سیاح ، به کوشش حمید سیاح، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر
دولت آبادی، یحیی(1331) حیات یحیی، 4 جلد، تهران: کتابفروشی ابن سینا
رهبری، هادی(1387) تجار و دولت در عصر قاجار (از همزیستی تا رویارویی)، تهران:کویر
زونیس ، ماروین (1387) روان شناسی نخبگان سیاسی ایران ، ترجمه پرویز صالحی ، تهران: انتشارات چاپخش
سپهر (لسان الملک)،  محمدتقی (1344) ناسخ التواریخ، ج 4 ،  تهران: اسلامیه
سیاق معیشت در عهد قاجار( مجموعه اسناد عبدالحسین میرزافرمانفرما) (1363) ج اول، تهران: نشر تاریخ ایران
فرخ خان امین الدوله(1350) مجموعه اسناد و مدارک، جلد چهارم، به کوشش کریم اصفهانیان و قدرت الله روشنی (زعفرانلو). دانشگاه تهران
فلاندن ، اوژن (1356) سفرنامه اوژن فللاندن به ایران، ترجمه حسین پورصادقی، تهران: اشراقی
کدی ، نیکی ر (1358) تحریم تنباکو در ایران ، ترجمه شاهرخ قائم مقامی، تهران: حبیبی
کرزن جرج. ن. (1362) ایران و قضیه ایران، ترجمه غ. وحید مازندرانی، چاپ دوم، جلد اول، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی
کرمانی، ناظم الاسلام(1346) تاریخ بیداری ایرانیان (مقدمه) جلد اول، به اهتمام علی اکبر سعیدی سیرجانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران
گوبینو، کنت دو(بی تا) سه سال در ایران، ترجمه ذبیح الله منصوری ، تهران : انتشارات فرخی
لمبتون (1362) مالک و زارع در ایران ، ترجمه منوچهر امیری ، تهران : علمی و فرهنگی
مجدالملک، حاج میرزا محمدخان(1321) رسالة مجدیه، با مقدمه و مقابله و تصحیح سعید نفیسی، تهران: چاپخانة بانک ملی ایران
مراغه‌ای حاج زین العابدین (1344) سیاحتنامه ابراهیم بیک، تهران: کتاب‌های صدف
مستوفی،عبدالله (1388) شرح زندگانی من، جلد اول،چاپ ششم ، تهران : زوار
ملک آراء ، عباس‌میرزا (1325) شرح حال ، با مقدمه‌ای از عباس اقبال ، به کوشش عبدالحسین نوایی ، تهران: بی نا
ملکم سرجان(بی تا) تاریخ ایران، ترجمه میرزا اسمایل حیرت، تهران: سعدی
مهدوی، شیرین (1379) زندگی نامه حاج محمدحسن کمپانی، امین دارالضرب، ترجمه منصوره اتحادیه، فرحاز امیرخانی حسینک لو، تهران: نشر تاریخ ایران
ورهرام،  غلام‌رضا (1385) نظام سیاسی و سازمان‌های اجتماعی ایران در عصر قاجار، تهران: معین
وبر، ماکس (1374) اقتصاد و جامعه ، ترجمه منوچهری ، ترابی نژاد ، عمادزاده ، تهران : مولی
هدایت(مخبرالسلطنه)(1363) گزارش ایران، به‌اهتمام محمدعلی صوتی، چاپ دوم، تهران، نشر: نقره  
هدایت(مخبرالسلطنه )(1375) حاج مهدی ، خاطرات و خطرات ، تهران : زوار
 
Bakhash,Shaul(1971)”The Evolution of Qajar Bureacracy 1779-1879”,in Middle Eastern Studies,vol.7,Nr.2.london
Keddie,Nikki (2008)” Iran under the later Qajars, 1848-1922” The Cambridge history of iran,vol,7,Cambridge university press
Meredith,Colin(1971)”Early Qajar Administration:An Analysis of its Development and Functions”,in Iranian studies,vol.IV,usa
Sheikholeslami, Reza (1997) The Structure of central Authority in Qajar Iran (1871-1896),Atlanta,GA:Scholars press
Sheikholeslami, Reza (1971)”The sale of offices in Qajar Iran,1858-96”,Iranian studies,volIV,No.2-3(spring-summer)