گفتمان غرب زدگی؛ شایگان و راه فرو بستۀ خاطرۀ ازلی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی پژوهشکده مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 کارشناس‌ارشد علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی

10.30465/cps.2020.27413.2344

چکیده

چکیده
این مقاله در صدد است در چارچوب نظریۀ گفتمان لاکلا و موف به بررسی گفتمان اصالت داریوش شایگان در دو کتاب «بت های ذهنی وخاطرۀ ازلی» و «آسیا در برابر غرب»(در دوره اول حیات علمی اش) بپردازد. گفتمان های اصالت، درطیفی از مفصل بندی غرب انتقادی تا غرب ستیزی، در دهۀ چهل و پنجاه شمسی در ایران با ساختارشکنی در هژمونی تمدن و تجدد غربی، صورت بندی شدند. بنیانِ گفتمان های اصالت بر تصویری از شکاف ها و گسست های هویتِ بومی مبتنی است که با نفوذ فرهنگِ مدرن غربی، «خود» با حضور «دیگری» و «غیر» به موقعیت متزلزلی از ارزشها و مناسبات رانده شده است و با خصوصیات متناقض و پراکنده و از هم گسیخته، جایگاهی عاری از منزلت و اعتبار تاریخی یافته است. روایت اصالت شایگان با طردِ عقل ابزاری مدرنیته، تحت تأثیر هایدگر، و باززایی سنت و با خلق مفاهیم و استعاره های فلسفی، پایه ای تئوریک برای گفتمان اصالت فراهم می کند، و بسترسازِ اشاعه گفتمان های ایدئولوژیک می شود که در میان نسل روشنفکران دهه پنجاه در مخالفت با غرب، امپریالیسم و استبدادِ دست نشانده آن، به صورت آرمانِ «بازگشت به خویشتن» و ریشه های دینی صورت بندی شدند و ایران را برای دورۀ استقرار حکومت اصالت ها آماده کردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Westoxification Discourse: Shayegan and Obstructed Path of Eternal Memory

نویسندگان [English]

  • Mohammadsalar Kasraie 1
  • Rita Asghar por 2
2 Researcher
چکیده [English]

Abstract
In the context of Laclau and Mouffe's theory of discourse, this article seeks to examine Dariush Shaygan's original discourse in his two books, Mental Idols and Eternal Memory and Asia Against the West(in the first period of his scientific life).The discourses of originality, in a range from critical to anti-Western antiquity, were formulated in Iran in the 1340s and 1350s with a breakdown in the hegemony of Western civilization and modernity. The basis of the discourses of originality is based on a picture of the gaps and gaps of indigenous identity that, with the influence of modern Western culture, the "self" with the presence of "other" and "other" has been driven to a shaky position of values and relations. Scattered and disintegrated, it has found a place devoid of historical prestige and prestige. By rejecting Heidegger's instrumental intellect, under the influence of Heidegger, and by reconstructing tradition and by creating philosophical concepts and metaphors, Shaygan's narrative of authenticity provides a theoretical basis for the discourse of originality, and paves the way for the dissemination of ideological discourses among the intellectual generation of the 1350s. In opposition to the West, imperialism and its puppet tyranny were formulated as ideals of "return to self" and religious roots, preparing Iran for the establishment of a government of originality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Double illusion
  • primordial memory
  • westernization
  • alienation
  • historical closure
  • mutation
آشوری، داریوش(1353)، «شرق و غرب»، مجله فرهنگ و زندگی، تابستان، ص 27
آشوری، داریوش(1392)، ما و مدرنیت، تهران: موسسه فرهنگی صراط
بروجردی، مهرزاد(1377)، روشنفکران ایرانی و غرب، سرگذشت نافرجام بومی گرایی، ترجمه جمشیدشیرازی، تهران: فرزان روز
بهنام، جمشید(1375)، ایرانیان و اندیشه تجدد، تهران: فرزان روز
پهلوان، چنگیز(2535)، «درباره توسعه فرهنگی»، مجله فرهنگ و زندگی، شماره 24،زمستان، صص 4-5
پیوندی، سعید(1391)، «شایگان و زیستن در محل تلاقی فرهنگها و زمانها»، بخارا، شماره 88-87، صص651-643
تباشیر، محمد، شکوری، ابوالفضل(1397)، «خوانش آثار داریوش شایگان برمبنای مفهوم سوژۀ بازیگوش»، فصلنامه پژوهش سیاست نظری، شماره 24، صص214-200
توان، حسن، (1388)، «اندیشه های شرقی در ضیافت تجدد غربی، بررسی آرای داریوش شایگان و محمد ارکون» ، مجله چشم انداز ایران، زمستان، صص112-116
جهانبگلو، رامین(1384)، ایران در جستجوی مدرنیته، تهران: مرکز
جهانبگلو، رامین، شایگان، داریوش(1374)، زیر آسمانهای جهان، ترجمه نازی عظیما، تهران: فرزان روز
جهانبگلو،رامین(1381)، موج چهارم،ترجمه منصورگودرزی، تهران:نی
خدابنده لو، فرهاد(1369)، گنگاهی به دو سوی آینه، بازبینی دیدگاه های یک نویسنده ایرانی درباره مشکل جهان سوم«، ایران نامه، شماره 32، صص 609-589
خرمشاد، محمدباقر، سرپرست سادات، ابراهیم(1389)، «روشنفکران ایرانی و مساله هویت در آینه بحران»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره سوم، شماره 2،صص 30-42
دباغ، سروش(1390)، ترنم موزون حزن، تهران: کویر
دریفوس، هیوبرت، رابینو، پل(1379)، میشل فوکو فراسوی ساختگرایی هرمنیوتیک، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نی
دلاوری، محمد(1391)، بررسی تطبیقی مفهوم سنت در اندیشه سیاسی نصر و شایگان، پایان نامه
ساداتی نژاد، مهدی، قهرمان، ناهید(1396)، «واکاوی مفهوم سنت از دید متفکران ایرانی:بررسی اندیشه های شایگان و نصر»، فصلنامه سیاست، دوره 47، شماره 2، صص404-395
سرپرست سادات، ابراهیم(1393)، «تصورات فهم روشنفکران ایرانی از نسبت بحران، سنت و خودآگاهی روشنفکری»، فصلنامه پژوهش های راهبردی سیاست، سال سوم، شماره 11
السید، رضوان(1397)، اسلام سیاسی معاصر در کشاکش هویت وتجدد، ترجمه مجید مرادی رودپشتی،  قم:دانشگاه مفید
شایگان، داریوش(1355)، «بینش اساطیری»، الفبا، ص 71
شایگان، داریوش(1372)، آسیا در برابر غرب، تهران:امیرکبیر
شایگان، داریوش(1375)، «اسطوره، ایدئولوژی، حقیقت»، مجله راه نو، شماره 12
شایگان، داریوش(1379)، بتهای ذهنی و خاطرۀ ازلی، تهران:امیرکبیر
شایگان، داریوش(1380)، افسون زدگی جدید، هویت چهل تکه و تفکر سیار، ولیانی، فاطمه، تهران: فرزان روز
شایگان، داریوش(1391)، «زائر شرقی در غربت غربی»، اندیشه پویا، سال اول، شماره 9، صص 152-144
شایگان، داریوش(1397)، «قصۀ یک گسست»، بخارا، شماره 124، صص 135-134
شایگان،داریوش(1389)، «روشنفکری نبود، تقدس جهل بود»،مهرنامه،سال اول، شماره 9 ،ص147
طباطبایی،جواد(1374)، ابن خلدون و علوم اجتماعی، تهران:طرح نو
عبدالکریمی، بیژن(1369) مونیسم یا پلورالیسم(واکاوی هستی شناسی یک نظریۀ اجتماعی)، تهران: نقد فرهنگ
فرخی، سونیا، نیکوفر، جاسب(1396)، «پروبلماتیک هویت ایرانی در اندیشه داریوش شایگان»، مجله جامعه پژوهی فرهنگی، سال هشتم، شماره 4، صص128-104
فوکویاما، فرانسیس(1398)، هویت، مطالبه کرامت و سیاست ناخشنودی، ترجمه مهدی موسوی و هانیه رجبی، تهران: پارسه
قزلسفلی، محمدتقی، معاش ثانی، سکینه(1389)، «ایران فرهنگی در اندیشه های داریوش شایگان»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 20، صص164-138
قیصری، علی(1393)، روشنفکران ایران در قرن بیستم، ترجمه محمد دهقانی، تهران:هرمس
کاجی،حسین(1378)، کیستی ما از نگاه روشنفکران ایرانی، تهران: روزنه
گودرزی، غلامرضا(1387)، تجدد ناتمام روشنفکران ایران، تهران: اختران
لاکلا و موف(1397)، هژمونی و استراتژی سوسیالیستی، محمدرضایی، تهران: ثالث
مارتین، ونسا(1398)، ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم، محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی
مقدس، محمود، ساعی، احمد(1394)، «نسبت تفکر اسطوره ای و جستجوی هویت اصیل در اندیشه شایگان متقدم»، مجله رهیافتهای سیاسی و بین المللی، شماره 41، صص113-98
میرسپاسی، علی(1384)، تأملی در مدرنیته ایرانی، ترجمه جلال توکلیان، تهران: طرح نو
میرسپاسی، علی(1387)، روشنفکران ایران:روایتهای یأس و امید، ترجمه عباس مخبر، تهران: توسعه
نبوی، نگین(1397)، روشنفکران و دولت در ایران، ترجمه حسن فشارکی، تهران: شیرازه
نظری، میثم، فاضلی، حبیب الله(1397)، «مدرنیته و بحران هویت معاصر بر مبنای آرای داریوش شایگان»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال 13، شماره 3، صص176-159
وحدت، فرزین(1382)، رویارویی فکری ایران با مدرنیت، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران: ققنوس
هاشمی، محمد منصور(1389)، آمیزش افقها، تهران: فرزان روز
هاشمی، محمدمنصور(1393)، هویت اندیشان و میراث فکری فردید، تهران: کویر
هاشمی، محمدمنصور(1397)، «داریوش شایگان و جهان ایرانی»، بخارا، شماره 125، ص177
هودشتیان، عطا(1397)، «ابهامات فلسفی در افکار داریوش شایگان»، ایران نامگ، سال 3، شماره 2،صص 166-162.