فرهنگ سیاسی نخبگان و حکمرانی خوب در جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی دولت اصلاحات)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای، گروه علوم‏سیاسی، واحد سمنان ، دانشگاه آزاداسلامی، سمنان، ایران

2 استادیار گروه علوم ‏سیاسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاداسلامی، آزادشهر، ایران

3 استادیارگروه علوم سیاسی، واحدسمنان، دانشگاه آزاداسلامی، سمنان، ایران

10.30465/cps.2020.28313.2372

چکیده

بحث حکمرانی خوب در دهه‏های اخیر، به یکی از موضوعات اساسی در ادبیات توسعه و گزارش سازمان‏های بین‏المللی تبدیل‌شده است. اما در خصوص تعریف و شاخص‏های آن بین پژوهشگران و سازمان‏های بین‏المللی، اجماع نظر چندانی وجود ندارد. تحقق شاخص‏های حکمرانی خوب که با شاخص‏های حکمرانی دموکراتیک نیز همسویی‏ها و همپوشانی‏هایی دارد؛ مستلزم برخی پیش‏شرط‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. علاوه بر این پیش‌شرط‌ها، فرهنگ سیاسی و به‌ویژه فرهنگ سیاسی نخبگان نیز، نقش مهمی در نهادینگی عناصر حکمرانی خوب بالأخص در کشورهای درحال‌توسعه ایفا می‏کند؛ این موضوع در دهه‌های اخیر، موردتوجه برخی از پژوهشگران مطالعات حکمرانی خوب قرارگرفته است. پرسش اصلی پژوهش آن است که، چه رابطه‏ای بین فرهنگ سیاسی نخبگان سیاسی در جمهوری اسلامی و نهادینگی شاخص‏های حکمرانی خوب در دولت اصلاحات (84-76) وجود دارد؟ پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی مبتنی بر شواهد و با روش مطالعه اسنادی و کتابخانه‏ای صورت پذیرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که گفتمان و فرهنگ سیاسی دموکراتیک نخبگان سیاسی در دولت اصلاحات، برخلاف دولت‌های پیش و بعد از خود، نقش مهمی در نهادینگی برخی از شاخص‌های حکمرانی خوب داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Elite Political Culture and Good Governance in TheIslamic Republic Of Iran (Reform Government Case Study)

نویسندگان [English]

  • hanieh graeeli 1
  • masoud motallebi 2
  • hosain abolfazly 3
  • Ali Salehi Farsani 3
2 Associate Professor, Department of Political Science, Azadshahr Branch, Islamic Azad University
چکیده [English]

The debate over good governance has become a central issue in the literature of development and reports of international organizations in recent decades. But there is little consensus on the definition and indicators of it among researchers and international organizations. The realization of good governance indicators, which also overlaps with democratic governance indicators, requires some economic, social and political preconditions. In addition to these preconditions, political culture, and in particular the political culture of the elite, plays an important role in the institutionalization of good governance elements, especially in developing countries; this has been the focus of some researchers of good governance in recent decades. This study is a descriptive-analytic research and uses a documentary study to investigate the relationship between the political culture of the political elite in the Islamic Republic and the institutionalization of good governance indicators in the reform government (76-84). The findings of the present study show that the democratic political discourse and culture of the political elite in the reform government, unlike the ones before and after it, has played an important role in institutionalizing some of the indicators of good governance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Culture
  • Elite Political Culture
  • Good Governance
  • Reform Government
  • Islamic Republic
  • Democracy
آبراهامیان، یرواند (1380). ایران بین دو انقلاب، مترجم احمد گل‏محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلایی، چاپ ششم، تهران: نشرنی
آموزگار، جهانگیر (1380). «ارزیابی کارنامه اصلاحات خاتمی (دوره نخست 1376-1379)»، ایران‏نامه، شماره 76، صص 452-429
آهنگران، جعفر (1397)، «ارتباط‏سنجی حکمرانی خوب با فرهنگ سیاسی ایران»، با تمرکز بر فرهنگ سیاسی شیعه در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت سازمان‏های دولتی، دوره 6، شماره 4، صص150-137
احسانی، سجاد (1388). «نقش دولت در توسعه سیاسی (با تأکید بر نقش دولت اصلاحات)»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد گروه علوم سیاسی دانشگاه رازی
اخوان کاظمی، بهرام (1389). نقد و ارزیابی گفتمان‏های سیاسی جمهوری اسلامی، تهران: سازمان انتشارات و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
امامی، محمد و حمید شاکری (1394). «حکمرانی خوب و قانون‏اساسیجمهوری اسلامی ایران»، پژوهشنامه حقوق تطبیقی، سال اول، شماره 2، صص 25-57
بشیریه، حسین (1380). موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران، چاپ اول، تهران: گام نو
پیمان، حبیب‌الله (1383). «تنگناهای نظری و راهبردی جنبش اصلاح‏طلبی»، مجله آفتاب، شماره 34
حاج یوسفی، امیرمحمد و طالبی، محمدعلی (1395). «موانع مشارکت در چالش میان فرهنگ سیاسی و حکمرانی خوب از دید مدیران ارشد دولت جمهوری اسلامی ایران»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دوازدهم، شماره اول، صص 40-7
حجاریان، سعید (1382). «قانون اساسی، منبع توزیع قدرت»، نشریه الکترونیکی نامه، ش26
حسین زاده، محمدعلی (1386). گفتمان‏های حاکم بر دولت‏های بعد از انقلاب در جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
حسینی زاده، سید محمدعلی (1389). اسلام سیاسی در ایران، چاپ دوم، تهران: دانشگاه مفید
حشمت زاده، محمدباقر و حاجی یوسفی، امیرمحمد و طالبی، محمدعلی (1396). «بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران»، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شماره اول، صص 24-1
حقیقی، علی‌محمد و مسلم بامری (1396). «احزاب و نشاط سیاسی در ایران (مطالعه موردی: در دولت یازدهم)»،  مجله بین‌المللی پژوهش ملل، دوره سوم، شماره 25، صص 45-61
حمیدی زاده، محمدرضا (1387). تحلیل سیر نظریه‏های اقتصادی، تهران: ترمه
خاندوزی، سیداحسان و کاویانی، زهرا (1396). «تصویری از عملکرد اقتصاد کلان در دولت‏های مختلف»، گزارش مرکز پژوهش‎‏های مجلس شورای اسلامی
خلجی، عباس (1388). «بنیاد نظری فروپاشی اجماع در گفتمان اصلاح‏طلبی»، فصلنامه سیاست، دوره 39، شماره 1، صص 113-91
دارابی، علی (1388). جریان شناسی سیاسی در ایران، تهران: سازمان انتشارات و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
دارستانی، میثم (1394)، «نقش فرهنگ سیاسی در حکمرانی خوب»، پایان‏نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی
درویشوند، ابوالفضل، محدوده صلاحیت رئیس‌جمهور نسبت به مسئولیت اجرای قانون اساسی، 23/8/98، https://www.shora-gc.ir/fa/news/2690
ذاکری، آرمان (1397). «بررسی گزارش شاخص‏های جهانی حکمرانی خوب با تأکید بر جایگاه ایران»، فصلنامه «تحول اداری» سازمان اداری و استخدامی کشور، سری جدید، شماره سوم، شماره پیاپی 57، صص 56-67
ذنوری، اکرم السادات (1391). «نسبت بین فرهنگ سیاسی با افول جریان اصلاحات در ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد گروه علوم سیاسی دانشگاه رازی کرمانشاه
ساعی، علی و کریمی، زهیر (1391). «تحلیل فرهنگ سیاسی نخبگان سیاسی اصول‌گرا و اصلاح‌طلب»، مجله جامعه‌شناسی، دوره سیزدهم، شماره 4، صص 150-116
سامتی، مرتضی و رنجبر، همایون و محسنی، فضیلت (1390). «تحلیل تأثیر شاخص‏های حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN)»، پژوهش‏های رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره چهارم، صص 183-223
سایت جامع امام خمینی(ره)، حکم به رئیس‌جمهور (تدوین متمم قانون اساسی)، 6/6/98، http://emam.com/posts/view/4217
سایت روزنامه دنیای اقتصاد، کارنامه آماری چهار دولت، 12/3/98، https://www.donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-1103077
سریع القلم، محمود (1389). فرهنگ سیاسی ایران، چاپ اول، تهران: نشر فرزان‏روز
سلطانی، سید علی‌اصغر (1384). قدرت، گفتمان، زبان، تهران: نشرنی
شهسواری فرد، شهره (1397)، «فرهنگ سیاسی الیت حاکم (با تأکید بر سه دوره هاشمی، خاتمی و احمدی‌نژاد)»، مجله بین‌المللی پژوهش ملل، دوره سوم، شماره 33، صص 53-27
صادقی، محمدحسین (1396). نسبت‏سنجی وظایف سیاسی و اداری وزارت کشور با مؤلفه‏های حکمرانی خوب، چاپ اول، تهران: ناشر استاد شهریار
صادقی، محمود، برنامه جامع مبارزه با فساد در زمان خاتمی شروع شد، جماران، 19/7/98،
https://www.jamaran.news/fa/tiny/news-979959
صحرایی، علیرضا و محمودی‏نیا، امین (1397)، «الگوی حکمرانی خوب؛ چارچوبی برای تحلیل اقتصاد سیاسی دولت هاشمی رفسنجانی (1368-1376)»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‏گذاری عمومی، دوره 8، شماره 28، صص 228-207
ضیایی، حسین (1396). راهبرد مبارزه با فساد اداری؛ در نظریه حکمرانی خوب، چاپ اول، تهران: انتشارات سخنوران
طالبی، محمدعلی (1396)، «بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران»، پایان‏نامه دکترای علوم سیاسی دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی
عباس‏نیا، اکرم و مصفا، نسرین (1390). «مشارکت سیاسی زنان در جمهوری اسلامی ایران در پرتو نظریه توانمندسازی زنان در دوره 1375-1384 مطالعه کمی»، مجله تحقیقات زنان، سال پنجم، شماره 1، صص 98-76
غفاری، هدی (1391). «نسبت میان حاکمیت شرع و حاکمیت قانون در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش حقوق، سال چهاردهم، شماره 36، صص 107 -132.
فیض‏پور، محمدعلی و رمضانی، فریبا (1396). «اندازه دولت و شاخص درک فساد: درس‏هایی برای ایران از سایر کشورها»، فصلنامه سیاست‏های مالی و اقتصادی، سال پنجم، شماره 20، صص 97-128
فوزی، یحیی (1395). «تحول دولت‏ها و عملکرد اقتصادی جمهوری اسلامی ایران»، جستارهای سیاسی معاصر، سال هفتم، شماره سوم، صص58-27
قلی‏پور، حجت‌الله (1382). «حکمرانی خوب در ادبیات مدیریت (طرح پژوهشی حکمرانی خوب 3)»، دفتر بررسی‏های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
کریم‏الدینی، امین (1381). مشروعیت اصلاحات و آینده آن، گفتگوهای راهبردی، تهران: همشهری
کسرایی، محمدسالار و سعیدی، بنت‌الهدی (1395)، «تحلیل گفتمان عدالت در دهه سوم انقلاب با تأکید بر سال‏های 1384-1380»، جامعه‌شناسی تاریخی، دوره هشتم، شماره 3، صص 169-129
گنجی، اکبر (1379). عالی‌جناب سرخپوش و عالی‌جنابان خاکستری: آسیب‌شناسی گذار به دولت دموکراتیک توسعه‌گرا، تهران: طرح‏نو
محمدعلیپور، فریده و رحیمی‏عماد، سیدرضا (1392). «علل شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران و نظریه حکمرانی خوب: مطالعه موردی حکومت پهلوی دوم در سال‌های 1332 تا 1357»، پژوهشنامه متین، سال پانزدهم، شماره ۵۹، صص 184-159
محسنی، علی و الهی‏منش، محمدحسن (1397). «جایگاه جامعه مدنی و کنشگران غیردولتی در سیاست‌گذاری عمومی ایران (مطالعه موردی دولت‏های هفتم و هشتم)»، رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 44، صص 156-139
محمودی، امیر و آرش‏پور، رضا (1396). «حکمرانی مطلوب؛ سازوکار ایجاد توانمندی در تحقق توسعه»، سیاست جهانی، دوره ششم، شماره چهارم، صص 213-236
مرکز امور مشارکت زنان (1380)، زنان و مشارکت در دولت هشتم، تهران: برگ زیتون
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، قانون‏اساسی جمهوری اسلامی ایران، 28/4/98،https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution
مشایخی، مهرداد و فارسون، سمیح (1379). فرهنگ سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، مترجم: معصومه خالقی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران(باز)
مصلی‏نژاد، عباس و محمدزاده، اصغر (1395). «برنامه سوم توسعه (1383-1379)؛ زمینه‏ها، اهداف، کامیابی‏ها و ناکامی‏ها»، فصلنامه راهبرد، سال 25، شماره 79، صص 176-157
منصور، جهانگیر (1398). «قانون‏اساسیجمهوری اسلامی ایران (قانون‏اساسیمصوب 1358، اصلاحات و تغییرات و تتمیم قانون‏اساسیمصوب 1368)»، تهران: انتشارات دیدار
نادری، محمدمهدی (1390). «حکمرانی خوب؛ معرفی و نقدی اجمالی»، اسلام ‌و ‌پژوهش‏های‌مدیریتی، سال اول، شماره اول، صص 93-69
هانتینگتون، ساموئل (1373). «موج سوم دموکراسی»، ترجمه احمد شهسا، تهران، چاپ اول، تهران: روزنه.
 
Burmeister, Annemieke (2012), "Political culture and democracy, idee Civic activism in the Arab world", available at:
Carlos Gomez Benavides, Juan (2011), "The Impact of elite political culture and politicalinstitutions on democratic consolidation in LatinAmerica": a comparative study of Colombia andVenezuela, Paper presented at the 10th Annual Politicologenetmaal ConferenceUniversity of Amsterdam,available at:
Chabova, Kristyna (2014), "Political Culture and Democracy Revisited", available at: https://pdfs.semanticscholar.org/306d/ cab88ca8357236b99971db fcd9188e09769d.p
Hsin-Chi, Kuan and Lau Siu-Kai (2002), "Traditional Orientations and Political Participation in Three Chinese Societies",  Journal of Contemporary China , 11(31).available at:
Inglehart, Ronald (2005), "Modernization, Cultural Change, and Democracy: The HumanDevelopment Sequence". Cambridge: Cambridge University Press
Mobius, M (2001),"good Governance Is a Global Challenge", Corporate Board, Vol.22, Issue 131
Roy, K.C. and Tisdel, C.A. (1998), "good Governance in Sustainable Development: the Impact of Instituations", International Journal of social Economics, Vol.25, No.6/7/8
Wayne Taylor, D. (2000), "Facts, myths and monsters: understanding the principles of good governance", International Journal of Public Sector Management, Vol. 13 No. 2, pp. 108-124
https://doi.org/10.1108/09513550010338755
Weisse, T.G. (2000), "Governance,good Governance and Global Governance: Conceptual and Actual Challenge", Thired World Quarterly, Vol.21 Issue 5,  pp 795-814
World Bank (1989), "SubSaharanAfrica: From Crisis to Sustainable Growth", Available online at:
 http://wwwwds.worldbank.org/external/default/WDS ContentServer /WDSP /IB/1999/12/02/000178830 _98101901364149/Rendered/PDF/multi0p age.pdf