بررسی رابطه اندیشه و جامعه در آرای وبر : نقدی بر امکان پروتستانتیسم اسلامی در آرای روشنفکران ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی گرایش جامعه‌شناسی سیاسی، دانشگاه اصفهان

2 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

برداشت یکجانبه‌گرایانه از نسبت فرهنگ و توسعه در آرای وبر، تصوری اشتباه را در خصوص این نسبت موجب شده است.این نوشتار با ارائه نظریه صحیح وبر، ذیل مفهوم قرابت گزینشی (خویشاوندی انتخابی) و همچنین بازخوانی نگاه او به مفاهیم خاص الهیات مسیحی، می‌کوشد آرای وی را سنجه افکار روشنفکران ایرانی در خصوص نسبت دین‌پیرایی و توسعه، و امکان بازسازی آن در نظام الهیاتی اسلام قرار دهد.
نتایج حاصل از این اعتبارسنجی حاکی از آن است که به عکس نگاه مثبت روشنفکران ایرانی به تکرار تجربه الهیاتی مسیحیت در مفاهیم اسلامی، این امر نه تنها با درونمایه‌های الهیاتی اسلام تناسب ندارد؛ که تکرار تصنعی آن در جهان اسلام نیز بیش از تحقق توسعه به عارضه‌ای در ساحت ارگانیک عرف و شرع در جامعه اسلامی منجر می‌شود . تجربه تاریخی ناموفق ایرانیان در صورتبندی دین ایدئولوژیک و دین مدنی بر پایه ایده پروتستانتیسم اسلامی نیز شاهدی بر این مدعاست.
دیگر نقیصه پروژه فکری روشنفکران ایرانی در سنجه آرای وبر، بی‌توجهی به بنیادهای عینی توسعه است.آرای وبر در این خصوص همچنان‌که از عنوان نظری «قرابت گزینشی» بر‌می‌آید، رخدادی است که در تعامل عین و ذهن محقق می‌گردد.
اهداف این تحقیق با روش استنادی و تمرکز بر آثار وبر و نظریات روشنفکران ایرانی پیگیری می-شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the relationship between thought and society in Weber's : A Critique of the Possibility of Islamic Protestantism in the Opinions of Iranian Intellectuals

نویسندگان [English]

  • yazdan Salimi 1
  • Hamid Nassaj 2
1 PhD student in Political Science, Political Sociology, University of Isfahan
2 Associate Professor at University of Isfahan
چکیده [English]

The monism interpretation of the relationship between culture and development in Weber's views has risen to a misconception about it. This article presents Weber's austenitic theory consisting in the concept of elective affinity, and also reconsider the weber’s perspective of specific concepts of Christian theology: To take advantage of the view as a measure of the Iranian intellectual’s attitudes regarding the relationship between Protestantism and development, and the possibility of its correspondence with the Islamic theology.
Contrary to the monism interpretation of Iranian intellectuals on the reconsideration of the theological experience of Christianity in Islamic concepts, not only does not consistent with the Islamic theology, but its artificial Protestantism in the Islamic world would eventuate in disorder in the Islamic custom and sharia instead of development. The historical unsuccessful experience of Iranians in formulating ideological religion and civil religion is a concrete proof.
Another misunderstanding of Weber's views among Iranian intellectuals is that objective foundations of development have been disregarded whilst Weber's theory of elective affinity demonstrates how objective phenomenon and subjective notions interact.
The objectives of this research are pursued by citation method, and focusing
On Weber's works and theories of Iranian intellectuals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Elective‌ affinity
  • casual adequacy
  • meaningfully adequate
  • capitalism
  • Protestantism
آدمیت، فریدون (1349).اندیشه­های میرزا فتحعلی آخوندزاده،تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
آشتیانی، منوچهر (1383). ماکس وبر و جامعه­شناسی شناخت، تهران: قطره.
آخوندزاده،میرزا فتحعلی (1395). مکتوبات کمال­الدوله و ملحقات آن،به اهتمام علی­اصغر حقدار،بی­جا: باشگاه ادبیات.
البرزی،امین (1396). «پروتستانتیزم و روح روشنفکری؛ بازخوانی انتقادی مفهوم پروتستانتیزم اسلامی در آرای شریعتی و آخوندزاده»، فصلنامه سیاست، پاییز، سال چهارم، شماره پانزدهم.
بنتون و کرایب ، تد و یان (1389). بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی، ترجمه­ شهناز مسمی­پرست و محمود متحد، چاپ سوم، تهران: آگه.
بندیکس، راینهارد (1388). سیمای فکری ماکس وبر، ترجمه­ محمود رامبد، چاپ دوم، تهران:هرمس.
پارسونز، تالکوت (1389). ساخت­های منطقی «جامعه شناسی دین» ماکس وبر ، در عقلانیت و آزادی، ترجمه­ و گردآوری یدالله موقن و احمد تدین،چاپ سوم، تهران: هرمس.
پارکین، فرانک (1389). ماکس وبر ، ترجمه شهناز مسمی­پرست، چاپ دوم،
تهران: ققنوس.
تامسون، کنت (1381). دین و ساختار اجتماعی، ترجمه حسن محدثی و علی بهرام­پور،تهران: انتشارات کویر.
ترنر، برایان (1379). ماکس وبر و اسلام، ترجمه­ سعید وصالی، تهران: مرکز.
جان، رابرت (1381). معرفت­شناسی علوم فرهنگی ماکس وبر، در شرایط اخلاقی رشد اقتصادی، ترجمه­ احمد تدین و شهین احمدی، تهران: هرمس.
جعفریان،رسول (1389).جریان­ها و سازمان­ها مذهبی سیاسی ایران (1320-57)، بی جا، انتشارات دیجیتال عقیده.
جعفریان، رسول (1388). «فرقان برکشیده نظریه تشیع ­علوی و تشیع­صفوی»، یادآور، شماره 6و7و8.
دورانت،ویل (1337).تاریخ تمدن اصلاح­دینی،جلد ششم،ترجمه احمد آرام تهران:اقبال
رهنما،علی (1383). مسلمانی در جستجوی ناکجاآباد،ترجمه­ کیومرث قرقلو،چاپ سوم، تهران:گام نو.
شریعتی،علی (1380). چه باید کرد؟، چاپ نهم،تهران: قلم (نسخه دیجیتال:فیدیبو).
شریعتی،علی (1384). ما و اقبال، چاپ نهم، تهران: دفتر تدوین و تنظیم مجموعه آثار معلم شهید دکتر علی شریعتی (نسخه دیجیتال: فیدیبو).
فروند، ژولین (1383). ماکس وبر، ترجمه­ عبدالحسین نیک­گهر، تهران: توتیا
قاضی­مرادی،حسن (1387). ملکم­خان، تهران: اختران.
کسروی،احمد (1322). ورجاوند بنیاد،بی­جا
گیدنز،آنتونی(1398). سیاست و جامعه­شناسی در تفکر ماکس وبر،ترجمه فائزه ضیائی،تهران:اندیشه احسان.
میرزاملکم­خان (1369).روزنامه قانون،تهران: کویر
نیکفر، محمدرضا (1386). «دین-اصلاح­گری»، فصلنامه مدرسه،تیر،سال دوم، شماره ششم
نیچه،فردریش ویلهلم (1384).انسانی،زیاده انسانی، ترجمه ابوتراب سهراب و محمدمحقق نیشابوری،تهران:مرکز.
وبر، ماکس(1382) .روش­شناسی علوم­اجتماعی، ترجمه­ حسن چاوشیان، تهران: مرکز.
وبر، ماکس (1384) .شهر در گذر زمان، ترجمه­ و پژوهش شیوا کاویانی، چاپ چهارم،تهران: شرکت سهامی انتشار.
وبر، ماکس (1388) .اخلاق پروتستانی و روح سرمایه­داری، ترجمه عبدالکریم رشیدیان و پریسا منوچهری کاشانی، چاپ دوم،تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
وبر، ماکس (1382-الف)  .دین، قدرت، جامعه، ترجمه احمد تدین، تهران: هرمس.
وبر، ماکس (1374) .اقتصاد وجامعه، ترجمه عباس منوچهری، مهرداد ترابی­نژاد، مصطفی عمادزاده، تهران: مولی.
وبر، ماکس (1398). نگرش دیگر ادیان جهانی به نظم اجتماعی و اقتصادی، در جامعه­شناسی تاریخی تطبیقی دین وبر، گردآوری و ترجمه علی راغب،تهران:نشر سینا.
دورانت، ویل (1337).تاریخ تمدن اصلاح­دینی،جلد ششم،ترجمه احمد آرام تهران:اقبال.
Gerth, Hans & Mills, C. Wright, (1946), Introduction to From Max Weber: Essays in Sociology, New York: Oxford University Press.
Howe, Richard Herbert, (1978), “Max Weber's Elective Affinities: Sociology within the Bounds of Pure Reason”, American journal of Sociology, September, Volume 84, Number 2.
McKinnon, Andrew M, “Elective Affinities of the Protestant Ethic: Weber and the Chemistry of Capitalism”, Sociological Theory, March, Volume 28, issue 1.
Thomas, J. J. R., (1985). “Ideology and Elective Affinity,” Sociology, February, Volume 19, Issue 1
Turner, B. S,(1993), Max Weber: From History to Modernity, Routledge.
Weber, max,(1958),the religion of India , Translated and edited by h.h.gerth and dmartindale, New York: free press.
Weber, max,(1951),the religion of china , Translated and edited by h.h.gerth, second printing, New York: free press.