طرح مفهوم آزادی منفی و نقد آن بر اساس مبانی قرآنی علامه طباطبایی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر فلسفه سیاسی مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

2 استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی

10.30465/cps.2021.38064.2872

چکیده

نوشتار حاضر در پی آن است تا با تکیه بر روش تفسیر متن محور و بر اساس مبانی قرآنی علامه طباطبایی به ارزیابی انتقادی مفهوم منفی آزادی بپردازد. در این راستا ابتدا سعی می‌شود تببینی جامع از این مفهوم ارائه شده و سپس با تکیه بر آیات قرآن کریم به نقد مبنایی آن پرداخته شود. فردگرایی به عنوان اصل اساسی آزادی منفی، ارائه دهنده روایتی استقلالی از انسان است که مبتنی بر آن خواست فردی تبدیل به محور تعیین کننده آزادی‌های بشر می‌شود. حال آنکه چنین درکی از انسان در تعارض با حقیقت وی به عنوان خلیفه خداوند متعال قرار دارد. در نگاه قرآنی انسان از آن جهت که خلیفه خداوند متعال است از آزادی و گستره حاکمیتی وسیع بهره‌مند می‌شود؛ اما این بهره‌مندی به نحو استقلال، اولی و فی نفسه نیست، بلکه به نحو ثانوی و تبعی است. تکیه بر خواست فردی(طبع استخدامگر بشر) امری است که حیات اجتماعی انسان را استبدادی می‌کند. تنها در صورتی انسان از استبداد رهایی یافته و از آزادی‌های خویش و زیست انسانی متعاون بهره‌مند می‌شود که عنصر «حق» در حیات اجتماعی حاکمیت یافته، در منازعات محور داوری قرار گرفته و تعیین کننده چارچوب آزادی‌های فردی و اجتماعی باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The concept of negative liberty and its critique based on the Quranic principles of Allameh Tabatabai

نویسندگان [English]

  • Eshagh Soltani 1
  • Reza Khorasani 2
1 Researcher of political philosophy in Rush Center of Imam Sadigh University and phd student of shahid beheshti University
2 Assistant Professor of Department of Political Science, Faculty of Economic &, University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran
چکیده [English]

The present article seeks to critically evaluate the negative concept of liberty based on the text-based interpretation method and based on the Quranic principles of Allameh Tabatabai. In this regard, first a comprehensive explanation of this concept is provided and then based on the verses of the Holy Quran to critique its basis. Individualism, as the basic principle of negative liberty, presents an independent narrative of man, based on which individual will becomes the determining axis of human liberties. However, such an understanding of man is in conflict with his truth as the caliph of God Almighty. In the Qur'anic view, man, because he is the caliph of God Almighty, enjoys liberty and a wide range of sovereignty; But this benefit is not independent, primary and per se, but secondary. Relying on the will of the individual (human employer nature) is something that makes human social life authoritarian. Man can be freed from tyranny and enjoy his liberties and the cooperative human life only if the element of "Truth" prevails in social life, is at the center of arbitration, and determines the framework of individual and social liberties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Liberty
  • Negative Liberty
  • Allameh Tabatabai
  • Holy Quran
  • Individualism

مراجع

منابع:
آربلاستر، آنتونی(1367)، ظهور و سقوط لیبرالیسم غرب، ترجمه عباس مخبر، تهران:نشر مرکز.
اسکینر، کوئنتین(1393)، بینش های علم سیاست: در باب روش، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: فرهنگ جاوید، جلد اول.
برلین، آیزایا(1368)، چهار مقاله درباره آزادی، ترجمه محمدعلی موحد، تهران:خوارزمی.
برلین، آیزایا(1377)، متفکران روس، ترجمه نجف دریا بندری، تهران: خوارزمی.
برلین، آیزایا(1385)، سرشت تلخ بشر: جستارهایی در تاریخ اندیشه ها، ترجمه لیلا سازگار، تهران: ققنوس.
برلین، آیزایا(1392)، قدرت اندیشه، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران: نشر نی.
جونز، تامس(1388)، خداوندان اندیشه سیاسی، علی رامین، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، جلد دوم، چاپ پنجم.
درخشه، جلال و اسحاق سلطانی(1398)، «مطالعه تطبیقی آراء مرتضی مطهری و آیزایا برلین در باب آزادی: مبتنی بر مؤلفه‌های کنشگر، مانع و غایت»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال هشتم، شماره 31، زمستان ، صص1-31.
ساجدی، ابوالفضل (1383)، زبان دین و قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه الله.
سبحانی، جعفر (1385)، هرمنوتیک، چاپ دوم، قم: انتشارات توحید.
سعیدی روشن، محمد باقر (1383)، تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی فهم آن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سلطانی، اسحاق(1399)، «رهیافتی به نظریه قرآنی آزادی؛ با تأکید بر آراء علامه طباطبایی»، رساله دوره دکتری اندیشه‌های سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی.
طباطبائی، سیدمحمد‌حسین(1374)، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارت اسلامی، جلد 1، 2، 7، 8، 14، 16، 17، چاپ پنجم.
فریدمن، میلتون(1390)، مقدمه‌ای بر پنجاهمین چاپ «راه بردگی»، در راه بردگی، اثر فردریش فون هایک، ترجمه فریدون تفضلی و حمید پاداش، صص15-21، تهران: نگاه معاصر.
کریژل، بلاندین(1394)، درسنامه‌های فلسفه سیاسی، ترجمه عبدالوهاب احمدی، تهران: آشیان.
کنستان، بنژامن(1392)، شور آزادی، ترجمه عبدالوهاب احمدی، تهران: آگه، چاپ دوم.
لاک، جان(1392)، دو رساله حکومت، ترجمه فرشاد شریعت، تهران: نگاه معاصر.
لنکستر، لین.و(1388)، خداوندان اندیشه سیاسی، ترجمه علی رامین، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ چهارم، جلد سوم.
میل، جان استوارت(1394)، حکومت انتخابی، ترجمه علی رامین، تهران: نی، چاپ سوم.
میل، جان استوارت(1395)، رساله درباره آزادی، ترجمه جواد شیخ‌الاسلامی، تهران: انتشارات علمی  فرهنگی، چاپ ششم.
نصرت‌پناه، محمدصادق و درخشه، جلال (1393)، «کاربرد روش تحلیل هرمنوتیک در مطالعات اسلامی»، جستارهای سیاسی معاصر، سال پنجم شماره سوم.
نویمان، فرانتس(1373)، آزادی و قدرت و قانون، گردآوری ویرایش هربرت مارکوزه، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران: خوارزمی.
هابز، توماس(1381)، لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشرنی، چاپ دوم.
هایک، فردریش فون(1394)، در سنگر آزادی، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران: ماهی، چاپ دوم.
واعظی، احمد (1390). نظریه‌ تفسیر متن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
 
Gray, John(1996), Mill on Liberty: A Defence, New York: Cambridge.
Hayek, friedrich.f(1978), the Constitution of Liberty, Chicago: University of Chicago.
KUKATHAS, CHANDRAN(2007), Liberty, in A Companion to the Political Philosophy, ed by Robert E. Goodin, Philip Pettit and Thomas Pogge, Oxford: Blackwel.
Steiner, Hillel(2006), Individual Liberty, in THE LIBERTY READER, ed by David Miller, pp123-141, New York: Routledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار