مطالعه ناپایداری تحولات دموکراتیک در انقلاب مشروطیت

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران، ایران تهران

3 استاد گروه جامعه شناسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

ایران همواره در معرض فراز و فرودهای دموکراسی خواهی بوده است. اولین موج از امواج گذار به دموکراسی در ایران معاصر انقلاب مشروطیت بوده است. با توجه به اهمیت شکل گیری دموکراتیزاسیون پایدار سوال اصلی این پژوهش این است که چرا دموکراسی خواهی ایرانیان در زمان مشروطیت به واقعه دموکراسی شکننده انجامیده است. جهت تبیین مسأله شکنندگی دموکراسی، صاحبنظران به طرح دیدگاههای خود پرداخته اند. تئوری گسست دموکراسی خان لینز و آلفرد استپان با تأکید بر نقش گسیختگی نخبگان (به عنوان عاملیت) و ماهیت پاتریمونیالی دولت، ضعف جامعه مدنی و نفوذ و دخالت قدرت های بزرگ (به عنوان شرایط ساختاری) در ایران معاصر اساس مدل تحلیلی پژوهش را شکل داده است. در این پژوهش از روش تاریخی- تطبیقی با تحلیل فرایندی استفاده شده است. نتیجه تحلیل تفسیری در این پژوهش قدرت تبیین هر دو وجه عاملیت و ساختار تئوری گسست دموکراسی خان لینز و آلفرد استپان را نشان می دهد. تحلیل نهایی گسیختگی و عدم هماهنگی رهبران مشروطه، ضعف جامعه مدنی و سازمان ها و احزاب سیاسی و شکنندگی ماهیت دولت (پاتریمونیالی) شرط لازم و کافی واقعه دموکراسی شکننده در اولین قیام عمومی ایرانیان قلمداد می گردد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study of the instability of democratic developments in the constitutional revolution

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Soltani Ezat 1
  • Ebrahim Mottaghi 2
  • Mehrdad Navabakhsh 3
1 PhD Student in Political Sociology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Political Science, University of Tehran, Iran
3 Professor of Sociology, Science & Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Iran has always been exposed to the ups and downs of democracy, and the instability of democratic developments has emerged as a fundamental issue in contemporary Iranian political history. The first wave of transition (the Constitutional Revolution, the National Oil Movement, the Islamic Revolution 57 and the Reform Movement) to democracy in contemporary Iran was the Constitutional Revolution. Given the importance of the formation of sustainable democratization, the main question of this study is why the democratization of Iranians during the constitutional period has led to the event of fragile democracy. To explain the fragility of democracy, experts have proposed their views. Khan Linz and Alfred Stepan's theory of the disintegration of democracy, emphasizing the role of elite disintegration (as a factor) and the patrimonial nature of government, the weakness of civil society and the influence of major powers (as structural conditions) in contemporary Iran form the basis of the research analytical model. Is. In this research, the historical-comparative method with process analysis has been used. The result of interpretive analysis in this study shows the power of explaining both aspects of the agency and structure of the theory of the rupture of democracy of Khan Linz and Alfred Stepan. The final analysis of the disintegration and incompatibility of constitutional leaders, the weakness of civil society and organizations and political parties, and the fragility of the (patrimonial) nature of the state are considered a necessary and sufficient condition for a fragile democracy in the first general Iranian uprising.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fragile democracy
  • constitutionalism
  • broken elites
  • fragile nature of government
  • weak civil society
  • foreign influence and interference
آبراهامیان، یرواند (1378). ایران بین دو انقلاب( درآمدی بر جامعه‌شناسی‌سیاسی معاصر)، ترجمه‌ی احمدگل‌محمدی، تهران، نشر نی.
ادیب حاج باقری (1385). محسن و همکاران، روش‌های تحقیق کیفی، تهران، نشر بشری.
آرون، ریمون، مراحل اساسی سیراندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه‌ی باقرپرهام، تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی، 1364.
آقاگل زاده، فردوس(1383). «روش‌شناسی تحقیق در تحلیل انتقادی گفتمان»، مجموعه مقالات کنفرانس زبان‌شناسی ایران، صص 10- 1.
آقاگل زاده، فردوس (1385). تحلیل‌گفتمان انتقادی، تهران،  انتشارات علمی و فرهنگی.
بشیریه، حسین (1378). جامعه‌ مدنی و  توسعه‌ی سیاسی در ایران (گفتارهایی در جامعه‌شناسی سیاسی)، تهران،  مؤسسه نشر علوم نوین.
بنتون، تد و کرایب، یان (1384). فلسفه‌ی علوم اجتماعی: بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی، ترجمه‌ی شهناز مسمی پرست و محمود متحد، تهران، آگاه.
تاجیک، محمدرضا (1378).  فرامدرنیسم و تحلیل گفتمان و قدرت / معرفت: بحثی درچهره های جدید قدرت، تهران، دفترنشر فرهنگ اسلامی.
تاجیک، محمدرضا (1377). « غیریت و هویت شکل گیری گفتمان انقلابی در ایران»، فصلنامه‌ی متین، پژوهشکده‌ی امام خمینی و انقلاب اسلامی، شماره‌ی اول، 105-83 .
تاجیک، محمدرضا (1382). «گفتمان، سیاست و اجتماع»، فصلنامه‌ی سیاسی – اجتماعی گفتمان، شماره‌ی، صص66-51.
تاجیک، محمدرضا (1379). گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران، فرهنگ گفتمان. 
خرمشاد، محمدباقر(1377). «فوکو و انقلاب اسلامی ایران: معنویت گرایی در سیاست»، فصلنامه‌ی متین، پژوهشکده‌ی امام خمینی و انقلاب اسلامی، شماره‌ی اول، زمستان، 224-209
خمینی، روح‌الله (1373). ولایت فقیه، تهران، مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، روح‌الله (72-1361). صحیفه‌ی نور، جلد 6-1، تهران، انتشارات سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
دکمجیان، هرایر(1377). جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمه‌ی حمید احمدی، تهران، سازمان انتشارات کیهان.
روا، الیویه (1378). تجربه‌ی اسلام سیاسی، ترجمه‌ی حسین مطیعی امین و محسن مدیر شانه‌چی، تهران، انتشارات بین‌المللی هدی.
سعید، بابی (1379). هراس بنیادین (اروپامداری و ظهور اسلام گرایی )، ترجمه‌‌ی غلامرضا جمشیدیها و موسی عنبری ، تهران ، دانشگاه تهران، م‍ؤسسه‌ی انتشارات و چاپ.
شریعتی، علی (1368). مجموعه‌ی آثار 20( چه باید کرد؟) تهران،  انتشارات قلم.
شریعتی، علی (1361). مجموعه‌ی آثار 23(جهان‌بینی و ایدئولوژی)، چاپ نخست.
شریعتی، علی (1375). مجموعه‌ی آثار 26( امام علی)، نشرآمون، چاپ هفتم.
شریعتی، علی (1369). مجموعه‌ی آثار7( شیعه)، چاپ سوم، انتشارات الهام، 1369.
شعیری، حمیدرضا (1385). تجزیه و تحلیل نشانه- معناشناختی گفتمان، تهران، سمت.
ضیمران، محمد (1378). میشل فوکو : دانش و قدرت، تهران، هرمس.
طبری، احسان، اسکندری ایرج، کیانوری نورالدین و دیگران (1355). درباره‌ی حزب(نکاتی چند درباره‌ی تحول حزب به مثابه‌ی حزب طراز نوین طبقه‌ی کارگر)، تهران، حزب توده.
طبری، احسان (1348). برخی بررسی ها در باره جهان بینی ها و جنبش‌های اجتماعی در ایران ، بی جا ، بی نا.
فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان،  شایسته پیران...[و دیگران] ویراستاران محمد نبوی، مهران مهاجر، تهران، وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی، مرکزمطالعات و تحقیقات رسانه ها.
فوران، جان (1377). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمه‌ی احمد تدین، تهران، انتشارات رسا.
فوکو، میشل (1378). مراقبت و تنبیه (تولدزندان)، ترجمه‌ی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده ، نشرنی ، تهران.
فوکو، میشل (1378). نظم گفتار، ترجمه‌ی باقر پرهام، تهران، آگاه.
قجری، حسینعلی (الف 1387). تحلیل گفتمان تکوین بنیادگرایی شیعی و هژمونیک شدن آن، رساله دکتری، رشته جامعه‌شناسی سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، استاد راهنما عیرضا شجاعی زند، الف1387.
قجری، حسینعلی (ب 1387). قابلیتهای تحلیل گفتمان در بررسی پدیده‌های فرهنگی ـ اندیشه‌ای(با تأکید بر گفتمان هژمونیک شده در انقلاب اسلامی)، پژوهشنامه متین، شماره 40، 90-63.
کاستلز، مانوئل (1380). اقتصاد، جامعه و فرهنگ، عصر اطلاعات و ظهور جامعه شبکه‌ای (3جلدی)، ترجمۀ احمد علیقلیان و افشین خاکباز‌، تهران، طرح نو‌.
کدیور،  جمیله (1378). تحول گفتمان سیاسی شیعه در ایران، تهران، انتشارات طرح نو.
کیانوری، نورالدین (1361). حزب توده‌ی ایران و مسایل میهن انقلابی ما(مجموعه‌ی مقالات، مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها1360- 1357)، تهران، حزب توده.
گیدنز، آنتونی (28 بهمن 1382). «اصول‌گرایی دینی: احیای اسلامی»، ترجمه هادی نیلی، نشریه‌ی شرق.
لاکلاو، ارنستو (1377). «گفتمان»، ترجمه‌ی حسینعلی نوذری، فصلنامه سیاسی – اجتماعی گفتمان، شماره‌ی صفر، 39 تا 54.
معدل، منصور (1376). نظریه‌های انقلاب کوششی برای تطبیق با انقلاب اسلامی، فصلنامه‌ی متین، شماره‌ی اول،  355-319
مک دانل، دایان (1380). مقدمه‌ای بر نظریه‌های  گفتمان، ترجمه‌ی حسین علی نوذری، تهران، فرهنگ‌گفتمان.
نجاتی، غلامرضا (1371). تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله‌ی ایران(از کودتا تا انقلاب)، دوجلدی، تهران، مؤسسه‌ی خدمات فرهنگی رسا.
نجم آبادی، افسانه (1376). «بازگشت از مدرنیسم به نظم اخلاقی»، ترجمه‌ی عباس کشاورز شکری، فصلنامه‌متین، شماره‌ی1، 381-359.
نش، کیت(1380). جهانی شدن سیاسی معاصر: سیاست و قدرت، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران، کویر.
 
Fairclough, Norman( 1992), Discours and Social Change,  Polity Press, London.
Fairclough, Norman(1995), Media Discourse, Hodder Arnold, London.
Fairclough, Norman(2001), Critical Discourse analysis as A Method in Social Scientific Research, in Wodak, Ruth &Meyer, Micheal(2001), Methods of Critical Discourse Analysis, SAGE Publicatins, London, Thousand, New Dehli, First Published PP: 121- 139
Howarth, David, Howarth, David and Stavrakakis, Yannis(2000), Introgucing Discourse Theory and Political Analysis, inNorval, Aletta J and Stavrakakis, Yannis(ed), Discourse Theory and Political Analysis(Identies, Hegemonies and Social Change),Manchester University Press, First Published, Manchester and New York,pp: 1-25
Jorgensen Marianne and Louise Phillips(2002), Discourse Analysis As Theory and Method,  SAGE Publications, London, Thousand Oaks  New Dehli , First Published.
Keddie, Nikki(1981). R. Religion, Society and Revolution in Modern Iran, Modern Iran: the Dialectics of Continuity and Chenge, edited by M. E. Bonine and N.R. Keddie. State University of New York Press, New York
Meyer, M(2001), Between theory, Method and Politics: Positioning of The Approaches to CDA, In Ruth Wodak and Michael Meyer (ed.), Methods of Critical Discourse Analysis, london,Sage PP: 14 -31.
Meyer. M, Wodak, Ruth (2001), Methods of Critical Discorse Analysis, London , Sage.
Norval, Aletta J(2000), Trajectories of Future Discourse Theory, in Howarth, David, Norval, Aletta J and Stavrakakis, Yannis(ed)(2000), Discourse Theory and Political Analysis(Identies, Hegemonies and Social Change), Manchester University Press, First Published, Manchester and New York,PP:219-236.
Potter, J(1996a), Discourse analysis, in A. Cuper (ed.), Encyclopedia of the social Sciences, London, Routledge, pp. 188-9.
Potter, J(1996b),Discourse analysis and contructionist approaches: Theoretical background, in J.E. Richardson (ed.), Handbook of qualitative Research Methods for Psychology and the Social Sciences. Leicester: British Psychological Society.
Sachedina, A Abdulaziz, (1993), Activist Shi ism in Iran, Iraq and Lebanon, in Marty. E. Martin  and Appleby. R. Scott (eds )(1993), The Fundamentalism Projet, The University of Chicago Press. Chicago and London, First Published, Vol,1, 403- 405
-Tehraninan, Majid(1993), Islamic Fundamentalism in Iran and the Discourse of Development, ,in Marty. E. Martin  and Appleby. R. Scott (eds )(1993), The Fundamentalism Projet, The University of Chicago Press. Chicago and London, First Published, , PP, 341-373.
Toolan, Michael (2002), ed, Critical Discourse Analysis , 4volume, Routhledge, London and New York, First Published.
Turner, Brayan S.(2001), Cosmopolitan Virtue: on Religion in A Global Age, in European Joiurnal of Theory, 4(2): 131-152
Van Dijk, Teun(2002a), Principal of Critial Discourse Analysis,  in Michael Toolan, ed, Critical Discourse Analysis, volume2, Routhledge , London and New York, First Published , PP . 104 – 143 .
Wodak, Routh (1987), And Where is Lebanon, A Socio – Pshycholinguistic Investigation of Comprehention and Intelligibility of News. Text, Vol. 7, no. 4, PP: 337 – 410 .
Wodak, Ruth, (2001), The Discourse-Historical Approach, in Wodak, Ruth &Meyer, Micheal, Methods of Critical Discourse Analysis, SAGE Publicatins, London, Thousand, New Dehli, First Published,  PP: 63- 94.
Zubaida, Sami(1993), The Quest for the Islamic State: Islamic Fundamentalism in Egypt and Iran, IN Marty . E.Martin  and Appleby. R. Scott (eds )(1993), The Fundamentalism Projet, The University of Chicago