تبارشناسی نظارت بر قدرت سیاسی در اندیشه علمای عصر قاجار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

3 استاد علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشکاه تهران

10.30465/cps.2022.37432.2840

چکیده

اهمیت مقوله نظارت بر قدرت سیاسی در دنیای معاصر باعث شده است که نقد و نظارت‌پذیری قدرت سیاسی مستقر به عنوان یک ضرورت و ارزش برای نظام‌های سیاسی تلقی گردد و فقدان آن به نوعی به امکان وقوع انواع بحران‌ها را محتمل سازد. سؤال اینست که در تفکر سیاسی شیعه نقد و نظارت بر قدرت سیاسی چه جایگاهی داشته و این اندیشه چه سیر و تطوری را طی کرده است. در این مقاله تلاش می‌کنیم سیر تحول نظارت بر قدرت سیاسی را در اندیشه علمای عصر قاجار از منظری تبارشناسانه توضیح دهیم و نشان دهیم چگونه نظم سلطانی حاکم بر عصر اول قاجار ادبیات و دانش نقد و نظارت خود را آفرید و در ادامه با تحریم تنباکو از طرف میرزای شیرازی مقدمات گسست از این نظم و تمهید نظری نقد و نفی استبداد فراهم شود و در نهایت ظرفیت اجتهاد شیعی در نقد و نظارت بر قدرت در اندیشه علامه نائینی آشکار شود. اندیشه‌ای که آن را باید تبار نظم جمهوری عصر حاضر و کاربست‌های نظارت بر قدرت سیاسی دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Genealogy of monitoring political power In the minds of scholars of the Qajar era

نویسندگان [English]

  • Mohmmad Hosein Bagheri 1
  • Mansoor Mirahmadi 2
  • Hamid Ahmadi 3
1 PhD student in Political Science, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran
2 Professor of Political Science, Shahid Beheshti University
3 Professor of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Tehran University
چکیده [English]

The importance of the issue of oversight of political power in the contemporary world has led to the critique and oversight of established political power as a necessity and value for political systems, and its absence makes it possible for all kinds of crises to occur. The question is what is the place of criticism and monitoring of political power in Shiite political thought and how has this thought gone? In this article, we try to explain the evolution of political power control in the minds of Qajar scholars from a genealogical point of view and show how the ruling dynasty of the first Qajar era created its own literature, criticism and supervision, and then by banning tobacco. Mirzai Shirazi should prepare the ground for breaking with this order and theoretical preparation for criticizing and denying tyranny, and finally the capacity of Shiite ijtihad in criticizing and monitoring power should be revealed in the thought of Allameh Naeini. The idea that it should be considered a descendant of the present-day republican order and the applications of the control of political power.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Genealogy
  • political power. monitoring. scholars. Qajar

مراجع

منابع       
-  آجودانی ماشاءاله (1383) مشروطه ایرانی، تهران:‌ نشر اختران، چاپ سوم.  
-  آدمیت فریدون ( 1351) اندیشه ترقی و حکومت قانون به عصر سپهسالار، تهران: نشر خوارزمی.
- اصفهانی کربلایی حسن (1382) تاریخ دخانیه، به کوشش رسول جعفریان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- افشار ایرج (1359) اوراق تازه‌یاب مشروطیت، تهران: نشر جاویدان. 
- الگار حامد (1369) دین و دولت در  ایران، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: طوس.
- انصاری مرتضی(1368) المکاسب، قم: مکتب علامه.
- الأنصاری سعد( 1986) الفقها حکام علی الملوک العلما (العلما ایران من الهعد الصفوی الی الهعد البهلوی)، بیروت: دارالمهدی.
- ایزدهی سجاد (1387) نظارت بر قدرت سیاسی در فقه سیاسی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی .
- تاجیک محمدرضا (1383) گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
- تاجیک محمدرضا (1390) پسا سیاست نظریه و روش، تهران: نشر نی.
- تاجیک محمدرضا (1399) آینده پژوهی در ایران، تهران: نگارستان اندیشه.
- تاجیک محمدرضا (1399) تجربه بازی سیاسی در میان ایرانیان، تهران: نشر نی.
- تیموری ابراهیم (1332) عصر بیخبری تاریخ امتیازات در ایران، تهران: نشر اقبال.
- حائری عبدالحسین (1367) نخستین رویارویی‌هی اندیشه‌گران ایران با تمدن بورژوازی غرب، تهران: امیرکبیر.
- حائری عبدالحسین (1360) تشیع و مشروطیت، تهران: امیرکبیر.
- دریفوس، هیوبرت و رابینو، پل، (1379) میشل فوکو؛ ‌فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی. 
- دلوز ژیل (1389)  فوکو، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی، چاپ دوم. 
- زرگری‌نژاد غلامحسین (1374) رسائل مشروطیت، تهران: انتشارات کویر. 
- سلطانی علی اصغر (1391) قدرت، گفتمان و زبان: سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی، تهران: نشر نی.
- شیرخانی علی (1396) نظارت در فقه سیاسی شیعه، تهران، مشر خرسندی.
- شیخ فرشی فرهاد( 1379) تحلیلی بر نقش عالمان شیعی در پیدایش انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.   
- صفت‌گل منصور (1381) ساختار و نهاد اندیشه دینی درایران عصر صفوی،تهران: انتشارات خدمات فرهنگی رسا.
- عقیقی بخشاشی عبدالرحیم (1372) فقهای نامدار شیعه، قم: کتابخانه آیت‌اله مرعشی نجفی.   
- عنایت حمید( 1362) اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، تهران: خوارزمی. 
- قانون (1369) تهران: انتشارات کویر.  
- فیرحی داود( 1378) قدرت، دانش و مشروعیت، تهران: نشر نی، چاپ دوم.
- فیرحی داود‌(1380) نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران:‌ انتشارات سمت.
- کریمی زنجانی اصل، محمد (1380) امامیه و سیاست، تهران: نشر نی. 
-  کسروی احمد (1363) تاریخ مشروطه ایران، تهران: امیر کبیر.
- کچوئیان حسین (1386) تطورات گفتمانهای هویتی ایران: ایرانی در کشاکش با تجدد و مابعد تجدد، تهران: نشر نی
- کمالی مسعود (1381) جامعه مدنی، دولت و نوسازی در ایران، ترجمه کمال پولادی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران. 
- محرمی توحید (1394) نظارت بر قدرت سیاسی، تهران: نشر تقریر.  
- میلانی (1378) تجدد و تجدد ستیزی در ایران، تهران: نشر آتیه.  
- میلانی عباس (1378) تجدد و تجدد ستیزی در ایران، تهران: نشر آتیه.  
- نائینی محمد حسین (1358) تنبیه الأمه و تنزیه المله، با مقدمه و توضیحات محمود طالقانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- نجفی محمد حسن(1367) جواهر الکلام فی شرایع الأسلام، تهران: دارالکتب الأسلامیه، ج 15 و22.
- نصیری محمد ابراهیم (1373) دستور شهریاران، تهران: بنیاد موقوفات دکتر افشار.
- هابز(1380) لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.  
- هلد دیوید، (1369) مدل‌های دموکراسی، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر روشنگران. 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار