سیاست در حکمت عملی ابن‎رشد قرطبی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 * استادیار علوم‌سیاسی دانشگاه امام صادق

2 دانشجوی‌دکتری‌اندیشه‎سیاسی‌دانشگاه امام صادق

چکیده

چکیده
این مقاله با بررسی منشأ و ماهیت، غایت و اوصاف سامان سیاسی مطلوب در حکمت عملی ابن‎رشد، به گونه‎شناسی وی از انواع مدن، کارکردها و وظایف دولت و مدینه، حدود آزادی فرد و قدرت دولت، رابطۀ دولت و مردم پرداخته و نشان‎داده‎است که از نظر او، «حکمت» ملاک اصلی و تعیین‌کنندۀ میزان مطلوبیت دولت و حکومت است. ابن‌رشد مهم‎ترین کارکردهای دولت را در محورهای عدالت اقتصادی، امنیت و وحدت و نیز فرهنگ و آموزش عمومی و خصوصی دنبال می‌کند. همچنین، آزادی فرد در ذیل عدالت و خویشکاری تعریف شده و با مقولۀ «وحدت» مرزبندی می‌شود. روش این مقاله توصیفی ـ تحلیلی و بر پایۀ مهم‎ترین نوشته‎های سیاسی ابن‎رشد و نظر برخی مفسران فیلسوف قرطبه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Politics in the Practical Theology of Averroes of Córdoba

نویسندگان [English]

  • Hassan Majidi 1
  • Omid Shafi'ei Qahfarrokhi 2
چکیده [English]

The present paper aims to study the origins, nature, goals, and description of the ideal political system in the practical wisdom of Averroes, and thereby, to examine his typology of different civilizations, functions, government duties, the scope of individual’s freedom, the scope of government’s power, and the relation between the government and people. The study indicated that from the viewpoint of Averroes, ‘wisdom’ is the main criterion for determining the desirability of government and governing system. Averroes seeks the most important functions of the government in the areas of economic justice, security, unity, culture, and public and private training. Personal freedom is defined under the category of ‘justice and dutifulness’, and is circumscribed by the category of ‘unity’. The method applied in this paper was that of descriptive-analytical method, based on the most important political writings of Averroes and the views of some of the commentators on the Córdoban philosopher.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Averroes
  • Peripatetic Political Theology
  • Islamic political thought
  • utopia
  • Government
منابع
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1377). «فلسفۀ مشائی؛ یونانی یا اسلامی»، در: محمدجواد صاحبی، گفت‎وگوی دین و فلسفه (مباحثات اندیشه‎مندان ایرانی در باب فلسفه اسلامی)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1384). درخشش ابن‌رشد در حکمت مشاء، تهران: طرح نو.
ابن‌رشد (1384). تهافتالتهافت، علی‎اصغر حلبی، تهران: جامی.
ابن‌رشد (1385). «فصل‎المقال فیما بین‎الحکمه و الشریعه من‎الاتصال»، در: صادق آئینه‌وند، دین و فلسفه از نگاه ابن‌رشد با مروری به نظریههای فیلسوفان مسلمان، تهران: نی.
ابن‎رشد (1859). «الکشف عن مناهج الادله فی عقاید المله و تعریف ما وقع فیها بحسب التأویل من الشبه المزیفه و البدع المضله»، در:
Marcus Joseph Müller, Philosophie Und Theologie Von Averroes. München: In Commision Bei G. Franz.
ابن‎رشد (1998). الضروری فی السیاسه: مختصر کتاب السیاسه لافلاطون، احمد شحلان، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
ابن‎رشد (2002). تلخیص السیاسه لافلاطون (محاوره الجمهوریه). حسن مجید العبیدی و فاطمه کاظم الذهبی، چ 2، بیروت: دار الطلیعه.
اکبریان، رضا (1386). مناسبات دین و فلسفه در جهان اسلام، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
اوروی، دمینیک (1387). ابن‌رشد، فریدون فاطمی، چ 2، تهران: نشر مرکز.
الاهوانی، فؤاد احمد (1362). «ابن‎رشد»، غلامرضا اعوانی، در: میان‌محمد شریف، تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمه زیر نظر نصرالله پورجوادی، ج 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
آئینه‎وند، صادق (1385). دین و فلسفه از نگاه ابن‌رشد با مروری به نظریه‌های فیلسوفان مسلمان، تهران: نی.
بشیریه، حسین (1384). آموزش دانش سیاسی، چ 5، تهران: نگاه معاصر.
بلک، آنتونی (1385). تاریخ اندیشۀ سیاسی اسلام از عصر پیامبر تا امروز، ترجمۀ محمدحسین وقار تهران: اطلاعات.
الجابری، محمد عابد (2001). ابن‌رشد، سیره و فکر، دراسه و نصوص، چ 2، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
الجابری، محمد عابد (1391). خوانشی نوین از فلسفۀ مغرب و اندلس، ترجمۀ سید محمد آل‎مهدی، تهران: ثالث.
دهباشی، مهدی (1377). «فلسفۀ مشائی؛ یونانی یا اسلامی»، در: محمدجواد صاحبی، گفتوگوی دین و فلسفه (مباحثات اندیشهمندان ایرانی در باب فلسفه اسلامی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رستگارمقدم گوهری، هادی (1386). آشنایی با حکمت مشاء و اشراق، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
روزنتال، اروین آیزاک یاکوب (1388). اندیشۀ سیاسی اسلام در سده‌های میانه؛ طرحی مقدماتی، علی اردستانی، چ 2، تهران: قومس.
سلمان محمد (1390). اندیشۀ سیاسی ابن رشد، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
صاحبی، محمدجواد (1377). گفتوگوی دین و فلسفه (مباحثات اندیشه‌مندان ایرانی در باب فلسفه اسلامی)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عابدی شاهرودی، علی (1377). «اصول و ادوار فلسفه مشاء»، در: محمدجواد صاحبی، گفت‌وگوی دین و فلسفه (مباحثات اندیشه‌مندان ایرانی در باب فلسفه اسلامی تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فاخوری، حنّا و خلیل‎الجرّ (1386). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، عبدالمحمد آیتی، چ 8، تهران: علمی و فرهنگی.
فخری، ماجد (1992). ابن‌رشد فیلسوف قرطبه، چ3، بیروت: دارالمشرق
فیرحی، داود (1387). «روش‎شناسی اندیشۀ سیاسی در فلسفۀ غرب تمدن اسلامی»، در: داود فیرحی، روش‌شناسی دانش سیاسی در تمدن اسلامی (مجموعه مقالات)، چ 2، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
فیرحی داوود (29/8/1389). «مدینۀ فاضله اصطلاحی اسلامی است نه یونانی»، گفت‎وگو با هفته‎نامۀ پنجره خبرگزاری رسا کد مطلب90877 http://www.rasanews.ir/Nsite/Fullstory           
مجیدی، حسن؛ و امید شفیعی قهفرخی (1391). «مقایسۀ رابطة دین و دولت در اندیشة ابن‌رشد و آکوئیناس»، دانش سیاسی، ش15.
مجیدی، حسن (1383). «بررسی مقایسه‎ای عقلانیت سیاسی در اندیشۀ ابونصر فارابی و توماس آکوئیناس». پایان‎نامۀ دکتری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشکدۀ علوم انسانی.
محمود الخضیری، زینب (1983). آثر ابن‌رشد فی فلسفه العصور الوسطی، قاهره: دار‎الثقافه للنشر و التوزیع
وینسنت، اندرو (1381). نظریههای دولت، حسین بشیریه، چ 3، تهران: نی.
هیوود، اندرو (1383). مقدمۀ نظریۀ سیاسی، عبدالرحمن عالم، تهران: قومس.
یثربی، سیدیحیی (1383). فلسفۀ مشاء با گزیدۀ جامعی از متون، قم: بوستان کتاب.
یوسفی راد، مرتضی (1387). مفهومشناسی فلسفۀ سیاسی مشاء، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
 
Davidson, Herbert Alan (1992). Alfarabi, Avicenna and Averroes on Intellect, Newyork and Oxford: Oxford University Press.